Кожны дзень на працягу лета на сайце Свабоды новы разьдзел кнігі Аляксандра Лукашука “ЛІХАР. Oswald у Менску”.
У Маскве Освальды правялі крыху больш за тыдзень. Яны спыніліся ў сяброўкі Марыны, і хаця там іх не падслухоўвалі, КДБ дакладна ведаў пра іх апошні галоўны клопат і прычыну частых сварак – візу, якую мусіла атрымаць Марына ў амэрыканскай амбасадзе.
Расшыфроўка падслухоўваньня КДБ
20.05.62
ЛГО: ...Ты нічога не кажы. Ты адкажаш на іх пытаньні і ня будзеш гаварыць. Будзеш там сядзець і маўчаць, зразумела?
Жонка: Калі будуць праблемы, ты зь імі разьбірайся.
ЛГО: Гэта ўсё, што будзе. Гэта мая адказнасьць. Ты проста ціха сядзі. Ты павінна сказаць: не, я ня член прафсаюзу. Я ніколі не была ні ў якай савецкай арганізацыі.
Жонка: Дык за гэта ў Амэрыцы перасьледуюць? Навошта мне ехаць у такую краіну?
ЛГО: Проста скажы.
Жонка: Я яшчэ не ад’ехала. А праблемы ўжо пачынаюцца, і як толькі я даеду да Амэрыкі – ага, ты расейка! Ты член прафсаюзу!
ЛГО: Заткніся, у цябе брыдкія мазгі.
Жонка: Я савецкая дзяўчына, і я нічога не зьбіраюся баяцца. Каля я член прафсаюзу, я член і я не зьбіраюся хавацца!
ЛГО: Ідыётка!
Жонка: Мне няма чаго баяцца.
ЛГО: Дурніца! Скажы проста, што ты фармацэўт.
Жонка: Ну, я не паеду ў краіну, дзе перасьледуюць за кожнае слова.
ЛГО: (ідыёцкі сьмех)
Жонка: Ну ты засранец! Лопнеш як мыльная бурбалка!
ЛГО: Ты ўжо даўно лопнула сама.
Жонка: ... Сумленныя людзі нічога не хаваюць, але ты падманшчык. Ты заўсёды падманваеш, ты ўсіх падманваеш.
Освальду не дазволяць прысутнічаць на візавым інтэрвію ў амбасадзе ў Маскве– віцэ-консул Джэк Мэтлак патлумачыў, што гаворыць па-расейску і інтэрвію павінна праходзіць сам-насам.*
Освальд упарта не сыходзіў, тады Мэтлак проста заняўся іншымі справамі – і раззлаваны муж мусіў выйсьці. Марына адмаўляла сяброўства ў камсамоле, як і вучыў Освальд – але консул ведаў савецкія парадкі і не паверыў, пазначыўшы, што суразмовіца ня кажа праўду. Але паколькі факт сяброўства ў камсамоле, як і ў прафсаюзе, не ўплываў на выдачу візы, Марына яе атрымала.
Як па-філязофску заўважае Мэйлер, іронія аказалася двухбаковай: Освальд меў рацыю і Марына мела рацыю. І той і той мэтад спрацоўвае. Сваркі былі пра рэчы, якія ня мелі значэньня.
Іронія тут, як мінімум, трохбаковая. Мэйлер не зьвярнуў увагі на істотную дэталь – Марына ўсё ж захапіла з сабой у Амэрыку свой прафсаюзны білет, які быў канфіскаваны падчас ператрусу ФБР і далучаны да рэчавых доказаў Камісіі Ўорэна.
Але насамрэч прафсаюзная іронія мела яшчэ адно сапраўды ўражвальнае вымярэньне. Калі членскі білет Марыны мог і не зацікавіць Мэйлера, дык іншы проста мусіў: Освальд таксама быў членам савецкага прафсаюзу і таксама захапіў свой прафсаюзны білет у Амэрыку.
12 жніўня 1960 году ён паставіў свой подпіс ва ўліковай картцы, і апошнія ўнёскі зь яго апошняга заробку былі адлічаныя ў траўні 1962-га, калі ён вучыў жонку не прызнавацца, што яна знаходзілася ў такой крамольнай арганізацыі. Якой, дарэчы, як ён сам ацэніць у нататках пра жыцьцё ў СССР, насамрэч не існавала:
Прафсаюзаў як такіх няма (паколькі страйкі альбо перамовы наконт падвышкі зарплаты не дазволеныя; вядома, кожны рабочы можа рабіць прапановы, але ўсё гэта робіцца празь мясцовы камуністычны заводзкі камітэт, і яны праходзяць ці кладуцца на паліцу, як пажадае камітэт).
Але ні сяброўства ў прафсаюзе, ні ў камсамоле не перашкодзілі пераадоленьню апошняй перашкоды на шляху ў Амэрыку.
Увечары 30 траўня Освальды селі ў цягнік, які ішоў праз Польшчу, Нямеччыну ў Нідэрлянды, дзе іх чакаў акіянскі лайнэр “Маасдам”.
Глыбока ўначы 31 траўня цягнік з Освальдамі спыніўся на пару хвілінаў у Менску. Праз вакно ў ценю пэрону, далей ад лямпаў, Марына пабачыла цётку зь дзядзькам, якія стаялі, узяўшыся за рукі і глядзелі на заштораныя вокны міжнароднага вагона.
-------------------------------------------------
*Джэк Мэтлак будзе амбасадарам ЗША ў Маскве ў 1987-91 гадах і аднойчы, калі я быў на прыёме ў яго рэзыдэнцыі Спаса-Гаўз, зьдзівіць мяне ня тым, што гаворыць па-расейску без акцэнту, а тым, што павітаецца па-беларуску і пахваліцца, што перакладаў Янку Купалу і працытуе верш “А хто там ідзе”.
Працяг заўтра.
У ГУМ заднім ходам
Першы сьмех
Пакараньне Менскам
Дзёньнік гістарычнага чалавека
Шоў-шоў і прыйшоў
Дэпутат ідзе ў КДБ
Дэпутат ідзе з КДБ
Сарокі над КДБ
Удар па амбіцыях
Удар, але па мячыку
Дзьве памяці, плюс-мінус
“Russia” ці “Belorussia”?
Самагонка для Мэйлера
Acherontia atropos, сямейства чэкістых
Палёты “Справы № 34451”
Станіслаў Шушкевіч і шапка з вушамі
Першыя дні “расейскага рабочага”
Кватэра для халасьцяка
76 прыступак уверх і ўніз
Освальд і яго імёны
Першая памылка КДБ
Карацейшы ў 38,6 раза
“Ідэот”, не ідыёт
Чый Освальд?
Песьня для Хрушчова
Хэлоў, карова са штату Аёва
Найважнейшае з мастацтваў
“Аооаох!” -- і міма
Мэйлер і падзякі
Мэйлер і Цітавец
Мэйлер і “Цітавец”
Гепард з хуткасьцю чарапахі
Ці ведаў Освальд Цітаўца?
“Здрастуй!” І бывай...
Паходы ў манастыр
“Заўважана імкненьне знаёміцца з бляндынкамі”
КДБ і “мужчыны зь вялікай задніцай”
Мэйлер і гіганты сэксу
Цнота
Халтуршчыкі з КДБ
Разьбітае сэрца Освальда
“Я -- амэрыканскі грамадзянін”
На танцы
Дэман амнэзіі
З танцаў
Allegretto, allegro, allegrissimo
Тайна мядовага месяца
Роля дзірачак у гісторыі
Рэцэпт драмы
Камсамольская любоў
П’еса «Маладыя». Акт 1
П’еса “Маладыя”. Акт 2
Талстаеўскі
Освальд і Пушкін
Дагнаць Амэрыку
Навагодні сьмех
Бомба для Хрушчова
Пад бела-чорнымі крыламі
Каго бусел прынёс
Антысавецкая фармацэўтыка
Нахабства бязь межаў
Ідыёт, сабака, мярзотнік, падонак
Грошы, свабода, каханьне, душа
Спэцтэхніка падвяла
Нататкі антысаветчыка
Освальд і Сталін
Нататкі антысаветчыка. Працяг
Нашы на Месяцы
“Калектыў” пра калектыў
Злавіць матылька
Апошнія клопаты
У Маскве Освальды правялі крыху больш за тыдзень. Яны спыніліся ў сяброўкі Марыны, і хаця там іх не падслухоўвалі, КДБ дакладна ведаў пра іх апошні галоўны клопат і прычыну частых сварак – візу, якую мусіла атрымаць Марына ў амэрыканскай амбасадзе.
Расшыфроўка падслухоўваньня КДБ
20.05.62
ЛГО: ...Ты нічога не кажы. Ты адкажаш на іх пытаньні і ня будзеш гаварыць. Будзеш там сядзець і маўчаць, зразумела?
Жонка: Калі будуць праблемы, ты зь імі разьбірайся.
ЛГО: Гэта ўсё, што будзе. Гэта мая адказнасьць. Ты проста ціха сядзі. Ты павінна сказаць: не, я ня член прафсаюзу. Я ніколі не была ні ў якай савецкай арганізацыі.
Жонка: Дык за гэта ў Амэрыцы перасьледуюць? Навошта мне ехаць у такую краіну?
ЛГО: Проста скажы.
Жонка: Я яшчэ не ад’ехала. А праблемы ўжо пачынаюцца, і як толькі я даеду да Амэрыкі – ага, ты расейка! Ты член прафсаюзу!
ЛГО: Заткніся, у цябе брыдкія мазгі.
Жонка: Я савецкая дзяўчына, і я нічога не зьбіраюся баяцца. Каля я член прафсаюзу, я член і я не зьбіраюся хавацца!
ЛГО: Ідыётка!
Жонка: Мне няма чаго баяцца.
ЛГО: Дурніца! Скажы проста, што ты фармацэўт.
Жонка: Ну, я не паеду ў краіну, дзе перасьледуюць за кожнае слова.
ЛГО: (ідыёцкі сьмех)
Жонка: Ну ты засранец! Лопнеш як мыльная бурбалка!
ЛГО: Ты ўжо даўно лопнула сама.
Жонка: ... Сумленныя людзі нічога не хаваюць, але ты падманшчык. Ты заўсёды падманваеш, ты ўсіх падманваеш.
Освальду не дазволяць прысутнічаць на візавым інтэрвію ў амбасадзе ў Маскве– віцэ-консул Джэк Мэтлак патлумачыў, што гаворыць па-расейску і інтэрвію павінна праходзіць сам-насам.*
Освальд упарта не сыходзіў, тады Мэтлак проста заняўся іншымі справамі – і раззлаваны муж мусіў выйсьці. Марына адмаўляла сяброўства ў камсамоле, як і вучыў Освальд – але консул ведаў савецкія парадкі і не паверыў, пазначыўшы, што суразмовіца ня кажа праўду. Але паколькі факт сяброўства ў камсамоле, як і ў прафсаюзе, не ўплываў на выдачу візы, Марына яе атрымала.
Як па-філязофску заўважае Мэйлер, іронія аказалася двухбаковай: Освальд меў рацыю і Марына мела рацыю. І той і той мэтад спрацоўвае. Сваркі былі пра рэчы, якія ня мелі значэньня.
Іронія тут, як мінімум, трохбаковая. Мэйлер не зьвярнуў увагі на істотную дэталь – Марына ўсё ж захапіла з сабой у Амэрыку свой прафсаюзны білет, які быў канфіскаваны падчас ператрусу ФБР і далучаны да рэчавых доказаў Камісіі Ўорэна.
Але насамрэч прафсаюзная іронія мела яшчэ адно сапраўды ўражвальнае вымярэньне. Калі членскі білет Марыны мог і не зацікавіць Мэйлера, дык іншы проста мусіў: Освальд таксама быў членам савецкага прафсаюзу і таксама захапіў свой прафсаюзны білет у Амэрыку.
12 жніўня 1960 году ён паставіў свой подпіс ва ўліковай картцы, і апошнія ўнёскі зь яго апошняга заробку былі адлічаныя ў траўні 1962-га, калі ён вучыў жонку не прызнавацца, што яна знаходзілася ў такой крамольнай арганізацыі. Якой, дарэчы, як ён сам ацэніць у нататках пра жыцьцё ў СССР, насамрэч не існавала:
Прафсаюзаў як такіх няма (паколькі страйкі альбо перамовы наконт падвышкі зарплаты не дазволеныя; вядома, кожны рабочы можа рабіць прапановы, але ўсё гэта робіцца празь мясцовы камуністычны заводзкі камітэт, і яны праходзяць ці кладуцца на паліцу, як пажадае камітэт).
Але ні сяброўства ў прафсаюзе, ні ў камсамоле не перашкодзілі пераадоленьню апошняй перашкоды на шляху ў Амэрыку.
Увечары 30 траўня Освальды селі ў цягнік, які ішоў праз Польшчу, Нямеччыну ў Нідэрлянды, дзе іх чакаў акіянскі лайнэр “Маасдам”.
Глыбока ўначы 31 траўня цягнік з Освальдамі спыніўся на пару хвілінаў у Менску. Праз вакно ў ценю пэрону, далей ад лямпаў, Марына пабачыла цётку зь дзядзькам, якія стаялі, узяўшыся за рукі і глядзелі на заштораныя вокны міжнароднага вагона.
-------------------------------------------------
*Джэк Мэтлак будзе амбасадарам ЗША ў Маскве ў 1987-91 гадах і аднойчы, калі я быў на прыёме ў яго рэзыдэнцыі Спаса-Гаўз, зьдзівіць мяне ня тым, што гаворыць па-расейску без акцэнту, а тым, што павітаецца па-беларуску і пахваліцца, што перакладаў Янку Купалу і працытуе верш “А хто там ідзе”.
Працяг заўтра.
ПапярэдніЯ разьдзелЫ:
Палёт матылькаУ ГУМ заднім ходам
Першы сьмех
Пакараньне Менскам
Дзёньнік гістарычнага чалавека
Шоў-шоў і прыйшоў
Дэпутат ідзе ў КДБ
Дэпутат ідзе з КДБ
Сарокі над КДБ
Удар па амбіцыях
Удар, але па мячыку
Дзьве памяці, плюс-мінус
“Russia” ці “Belorussia”?
Самагонка для Мэйлера
Acherontia atropos, сямейства чэкістых
Палёты “Справы № 34451”
Станіслаў Шушкевіч і шапка з вушамі
Першыя дні “расейскага рабочага”
Кватэра для халасьцяка
76 прыступак уверх і ўніз
Освальд і яго імёны
Першая памылка КДБ
Карацейшы ў 38,6 раза
“Ідэот”, не ідыёт
Чый Освальд?
Песьня для Хрушчова
Хэлоў, карова са штату Аёва
Найважнейшае з мастацтваў
“Аооаох!” -- і міма
Мэйлер і падзякі
Мэйлер і Цітавец
Мэйлер і “Цітавец”
Гепард з хуткасьцю чарапахі
Ці ведаў Освальд Цітаўца?
“Здрастуй!” І бывай...
Паходы ў манастыр
“Заўважана імкненьне знаёміцца з бляндынкамі”
КДБ і “мужчыны зь вялікай задніцай”
Мэйлер і гіганты сэксу
Цнота
Халтуршчыкі з КДБ
Разьбітае сэрца Освальда
“Я -- амэрыканскі грамадзянін”
На танцы
Дэман амнэзіі
З танцаў
Allegretto, allegro, allegrissimo
Тайна мядовага месяца
Роля дзірачак у гісторыі
Рэцэпт драмы
Камсамольская любоў
П’еса «Маладыя». Акт 1
П’еса “Маладыя”. Акт 2
Талстаеўскі
Освальд і Пушкін
Дагнаць Амэрыку
Навагодні сьмех
Бомба для Хрушчова
Пад бела-чорнымі крыламі
Каго бусел прынёс
Антысавецкая фармацэўтыка
Нахабства бязь межаў
Ідыёт, сабака, мярзотнік, падонак
Грошы, свабода, каханьне, душа
Спэцтэхніка падвяла
Нататкі антысаветчыка
Освальд і Сталін
Нататкі антысаветчыка. Працяг
Нашы на Месяцы
“Калектыў” пра калектыў
Злавіць матылька
Апошнія клопаты