Адна з найбольш гучных і яркіх ініцыятываў 2018 году — «Маршыруй, дзетка», якая ўзьнікла як імгненны адказ на рашэньне ўладаў адмовіцца ад распрацоўкі законапраекту аб папярэджаньні хатняга гвалту. Каардынатаркі ініцыятывы Сьвятлана Гатальская, Марыша Корж і Аляксандра Савініч распавядаюць Свабодзе, чаму ня варта спрачацца з праціўнікамі канцэпцыі закону і як яны будуць маршыраваць у 2019 годзе.
«Мы не маглі ня дзейнічаць у гэтай сытуацыі»
Ганна Соўсь: Марыша, Сьвятлана, Аляксандра, давайце больш шырока прадставім вас для нашай аўдыторыі. Чым вы займаецеся, зь якіх сфэраў прыйшлі ў «Маршыруй, дзетка»?
Сьвятлана Гатальская: Я — прадпрымальніца. Першапачаткова была грамадзянскай актывісткай і застаюся ёй. Я прыйшла з MAKEOUT — праекту пра гендэр і сэксуальнасьць. На дадзены момант я ўжо не зьяўляюся часткай праекту, але актывізм — прыліпчывы. Калі пачынаеш дзейнічаць, немагчыма спыніцца. Цяпер я больш займаюся тэмай экалёгіі (Сьвятлана — адна са стваральніц першай у Беларусі крамы без аднаразовай упакоўкі ZERRO — РС), але ад актывізму не сыходжу. Я лічу, што дзеяньне ў любым разе лепей за бязьдзеяньне. Мы з каляжанкамі распачалі гэтую ініцыятыву, таму што не маглі ня дзейнічаць у гэтай сытуацыі.
Марыша Корж: Я працую з разьвіцьцём мясцовых супольнасьцяў, навучаю людзей у вёсках і гарадах Беларусі, як вырашаць лякальныя праблемы, якія іх хвалююць, як скаардынавацца і не чакаць, што мясцовыя ўлады нешта рабіць. Як я трапіла ў «Маршыруй, дзетка»? Я сама ахвяра хатняга гвалту, у мяне былі вельмі дрэнныя адносіны з партнэрам, і аднойчы ён мяне зьбіў. Таму мне гэта вельмі неабыякава. І я разумею, у якой сытуацыі знаходзяцца іншыя жанчыны, ахвяры хатняга гвалту.
Аляксандра Савініч: Я журналістка, сацыяльная журналістка, з гэтай тэмай зьвязаная наўпрост ужо некалькі гадоў. Я сустракалася з рознымі людзьмі, якія былі ахвярамі хатняга гвалту, якія працавалі з тэмай хатняга гвалту. Можна сказаць, што ўскосна я таксама бачыла гвалт у сям’і сваіх блізкіх. І калі я пабачыла, што мае каляжанкі стварылі такую ініцыятыву, то вырашыла, што прыйшоў час перайсьці ад журналісцкай працы да актывізму, да дзеяньня, і паспрабаваць нешта зьмяніць тут і цяпер. Таму цяпер я ўваходжу ў каардынацыйную групу «Маршыруй, дзетка».
«Мы абсалютна не гатовыя закапваць канцэпцыю, мы гатовыя нават маршыраваць за свае правы»
Ганна Соўсь: Я сачыла праз жывую трансьляцыю за першым сходам ініцыятывы «Маршыруй, дзетка».
Заява Аляксандра Лукашэнкі з крытыкай закону стала тады вялікім ударам для многіх. У пятніцу зьявілася гэтая заява, а ў панядзелак ужо адбыўся першы сход. Як атрымалася так хутка абʼяднаць так шмат людзей, некалькі тысяч практычна за дзень?
Сьвятлана Гатальская: Назва «Маршыруй, дзетка» была ад самага пачатку. Гэта было першае, што мы прыдумалі і зрабілі. Мы ўсе былі абсалютна перакананыя, што закон прымуць. Статыстка сьведчыць, што ў Беларусі вельмі вялікія праблемы з хатнім гвалтам. МУС кажа пра гэта. Нам падавалася абсалютна натуральным, што гэты закон прымуць, і мы чакалі гэтага моманту. І тут раптам 5 кастрычніка прэзыдэнт гаворыць пра тое, што гэтая канцэпцыя ўзятая з Захаду, што гэта незразумелыя нам каштоўнасьці, што нашыя традыцыі — іншыя, і што ён лічыць нармальным тое, што біў сваіх сыноў у дзяцінстве.
У мяне быў шок у першы момант. Я проста не паверыла, што такое можа быць, што нашыя традыцыі — гвалт у сямʼі, што біць дзяцей — гэта нармальна. Я была вельмі расстроеная. У мяне ўвесь Фэйсбук стракацеў паведамленьнямі маіх сябровак, што гэта жахліва, і як такое магло адбыцца. Мы з Марышай сьпісаліся, падзяліліся агульным болем. Марыша сказала: «Сьвета, я не магу больш, давай хаця б што-небудзь зробім». Я сказала: «Давай, я ствару групу ў Фэйсбуку». І я стварыла групу «Маршыруй, дзетка». Гэта была ноч зь пятніцы на суботу.
Ганна Соўсь: «Я чаму «Маршыруй, дзетка»?
Сьвятлана Гатальская: Гэта быў вельмі эмацыйны стан на той момант. Проста хацелася сказаць, што мы абсалютна не гатовыя закапваць канцэпцыю, мы не гатовыя адмаўляцца ад закону, мы гатовыя да актыўных дзеяньняў, мы гатовы нават ісьці і маршыраваць за свае правы. І мне падалося, што гэтая назва будзе вельмі яркім і лягічным адлюстраваньнем гэтай ідэі і настрою на той момант. І назва стала папулярнай, вельмі многія адгукнуліся.
«Мы ўжо ня кажам пра перагляд канцэпцыі, мы адразу патрабуем распрацаваць і прыняць закон»
Марыша Корж: Калі мы стваралі групу, то думалі, што ў нас будзе 50-60 чалавек. І раптам мы пабачылі сотні людзей, якія пачалі пісаць, рабіць перапосты, дыскутаваць. Раніцай у суполцы ўжо было 1500 удзельнікаў, і мы са Сьветай вырашылі, што адступаць няма куды, трэба рухацца далей. Першыя дні ў нас было вельмі шмат камунікацый, людзі прапаноўвалі дапамогу. Мы вельмі хутка арганізаваліся. Нам дапамагалі нашыя калегі і партнэры са Свабоднага тэатру, экспэрткі з «Гендэрных пэрспэктыў», з «Радзіславы», цэнтру «Яе правы», Асацыяцыі маладых хрысьціянскіх жанчын.
Мы адразу вырашылі зрабіць па гарачых сьлядах публічную плянёрку ў панядзелак. Прыйшло 100 чалавек, яшчэ больш за 100 чалавек глядзелі жывую трансьляцыю ў інтэрнэце. На плянёрцы мы тлумачылі, чаму было б добра, каб закон быў прыняты, у чым палягае крытыка канцэпцыі, як перавярнулі і сказілі сэнс канцэпцыі нашыя апанэнты, і што мы можам зрабіць далей. Мы сабралі каля 40 розных ідэй, якія мы потым абʼядналі ў тэматычныя групы.
Першае, што прапаноўвалі — стварэньне альтэрнатыўнай пэтыцыі, каб сабраць яшчэ больш подпісаў і паказаць, што нам таксама не ўсё роўна. І цяпер мы займаемся зборам подпісаў пад пэтыцыяй. Мы ўжо ня кажам пра перагляд канцэпцыі, мы адразу патрабуем распрацаваць і прыняць закон аб процідзеяньні хатняму гвалту. Ён павінен быць комплексным, у яго распрацоўцы павінны ўдзельнічаць усе міністэрствы, грамадзкія арганізацыі — рэлігійныя і нерэлігійныя, гендэрныя арганізацыі, арганізацыі, якія працуюць зь дзецьмі, з інвалідамі. Вялізарная праблема — хатні гвалт у дачыненьні да людзей з інваліднасьцю і ў дачыненьні да пажылых людзей. Мы хочам абʼяднаць вялікую колькасьць самых розных людзей і арганізацый, якія працуюць з рознымі групамі. Нават не магу ўявіць, каго ня тычыцца гэтая тэма і гэтая праблема.
«Я бачу статыстыку і разумею, што нічога не мяняецца»
Аляксандра Савініч: Гэтая тэма для мяне ня новая. Было столькі матэрыялаў на TUT.BY, onliner.by і іншых СМІ, былі цэлыя праекты, рубрыкі, у якіх расказваецца пра хатні гвалт. А потым я бачу статыстыку і разумею, што нічога не мяняецца. Афіцыйная статыстыка, адкрытыя дадзеныя гавораць пра тое, што кожная другая беларуска хаця раз у жыцьці сутыкалася з сытуацыяй гвалту, а кожная трэцяя перажывала хатні гвалт. Статыстыка не мяняецца, афіцыйныя дадзеныя МУС сьведчаць пра тое, што ўсё становіцца толькі горш. І я падумала, што мая мэдыя-экспэртыза і мае сацыяльныя кантакты могуць быць карысныя, і я ўвайшла ў ініцыятыву «Маршыруй, дзетка».
Людзі насамрэч мала ведаюць пра свае правы. У выпадку хатняга гвалту цяпер заяўляльны прынцып. Калі вас бʼе муж, брат, сястра, дзеці, то вы можаце падаць заяву ў міліцыю і тады пачнецца разьбіральніцтва, але як толькі вы вернецеся дадому, агрэсар найхутчэй пачне пагражаць і вам давядзецца забраць заяву. І як толькі вы забераце заяву, разьбіральніцтва міліцыі спыніцца. Па сутнасьці вы застаняцеся сам насам са сваёй праблемай, сваім болем, а пракурор, у якога таксама ёсьць права завесьці справу і дапамагчы вам, найхутчэй пра вашу праблему не даведаецца, таму што з такой праблемай сутыкаюцца сотні і тысячы людзей. У гэтай сытуацыі адзінае, што можа дапамагчы, гэта закон аб процідзеяньні хатняму гвалту.
Гэта ня проста паперка ці наш погляд на праблему, гэта павінен быць комплексны закон, які павінны распрацаваць многія ініцыятывы, у тым ліку дзяржаўныя. І там павінна быць прапісана ўсё — як працаваць з ахвярамі, як працаваць з агрэсарамі, як правільна «разруліць» сытуацыю агрэсіі ў сямʼі, як дапамагчы ўсім выйсьці з сытуацыі гвалту, у тым ліку і агрэсарам. Ёсьць сусьветная статыстыка, што ў краінах, дзе прыняты такі закон, узровень хатняга гвалту зьніжаецца на 20-40%. Мы хочам заклікаць усё грамадзтва ўдзельнічаць у дыскусіі на гэтую тэму, каб людзі выказваліся і гаварылі пра свае праблемы, ведалі свае правы і ведалі, што такі закон павінны іх абараняць.
«Пэтыцыя — гэта спроба голасу»
Ганна Соўсь: Мы ўжо прыгадвалі збор подпісаў прарэлігійных арганізацый супраць прыняцьця закону, што стала, напэўна, фармальнай прычынай і ў пэўнай ступені падштурхнула да таго, што канцэпцыя не была рэалізаваная. Цяпер ідзе збор подпісаў пад пэтыцыяй за тое, каб такі закон быў. Наколькі вы лічыце эфэктыўным такі захад? І ці толькі ён можа дапамагчы?
Сьвятлана Гатальская: Мы з каляжанкамі шмат гаварылі пра тое, што мы не пабачылі, не адрэагавалі на тое, што адбываецца збор подпісаў. Магчыма, калі б мы тады арганізавалі альтэрнатыўны збор подпісаў пад нашай пэтыцыяй, можа быць, гэта бы выраўняла сытуацыю. Улады пабачылі адзін голас, адзін бок, які заяўляў, што ён супраць закону. А ўся астатняя супольнасьць, якая была за прыняцьце закону, маўчала. Так гэта выглядала.
Цяпер мы лічым, што пэтыцыя — гэта спроба голасу. Мы хочам пабачыць і самі зразумець, колькі людзей гатовыя да пэўных актыўных дзеяньняў, бо падпісаньне пэтыцыі, гэта ўжо актыўнае дзеяньне. Тым больш, што ня толькі мы стваралі гэтую пэтыцыю, яна распрацоўвалася з экспэрткамі з «Гендэрных пэрспэктыў», «Радзіславы», Беларускай асацыяцыі маладых хрысьціянскіх жанчын. Але пэтыцыя — гэта толькі першы крок. Мы зьбяром подпісы пад пэтыцыяй і пачуем адказ дзяржавы. Калі ён будзе адмоўным, мы пойдзем далей. Мы не гатовыя адступаць у любым выпадку.
ТУТ МОЖНА ПАДПІСАЦЬ ПЭТЫЦЫЮ Ў ПАДТРЫМКУ ПРЫНЯЦЬЦЯ ЗАКОНУ АБ ПРОЦІДЗЕЯНЬНІ ХАТНЯМУ ГВАЛТУ
«Тацяна Караткевіч адразу далучылася, цяпер яны вядзе перамовы з рознымі арганізацыямі, у тым ліку і рэлігійнымі»
Ганна Соўсь: У распрацоўцы канцэпцыі бралі ўдзел спэцыялісты дзяржаўных установаў, былі гучныя заявы прадстаўнікоў МУС пра неабходнасьць закону. Былі тэлеперадачы на дзяржаўным тэлебачаньні, у якіх тлумачылася неабходнасьць закону. Ці маеце вы цяпер прыхільнікаў сярод тых, хто прымае рашэньні? Сярод вядомых людзей у Беларусі? Сярод палітыкаў? Чые слова ў падтрымку ўжо стала важкім?
Марыша Корж: Пакуль публічна пра падтрымку і падзяленьне нашых каштоўнасьцяў заявіла шмат грамадзкіх арганізацый. З палітычных рухаў — гэта «Гавары праўду». Сустаршыня руху Тацяна Караткевіч прыйшла на публічную плянёрку, адразу далучылася, мы ведаем, што яны вядзе перамовы з рознымі арганізацыямі, у тым ліку і рэлігійнымі. Яна праявіла ініцыятыву і актывісты «Гавары праўду» далучыліся да збору подпісаў офлайн, уручную.
Мы спадзяемся, што ў парлямэнце дэпутаткі Алена Анісім і Ганна Канапацкая падзяляюць нашыя каштоўнасьці. І мы плянуем арганізаваць парлямэнцкія слуханьні, на якіх можна будзе данесьці да парлямэнту, чаму важна, каб такі закон быў прыняты, калі на дадзены момант яны не разумеюць неабходнасьці гэтага. Мы бачым, што нашую пазыцыю падзяляюць амбасадары Францыі і Брытаніі ў Беларусі, прадстаўнікі ААН. І мы верым, што такія міжнародныя арганізацыі, як фонд народанасельніцтва ААН, UNICEF і іншыя разумеюць, як важна, каб такі закон быў.
Ганна Соўсь: Сярод тых, каго вы пералічылі, пераважна жанчыны, а ці ёсьць мужчыны, якія вас падтрымліваюць і ўголас пра гэта кажуць?
Марыша Корж: Пакуль мы іх не зыніцыявалі, але гэта ня значыць, што іх няма. Пакуль і ў нашым руху жанчын болей, чым мужчын, таму што мы хутчэй на гэта зрэагавалі. Цяпер мы вядзем перамовы зь іншымі арганізацыямі, каб яны далучыліся да нас, каб мы выступалі адзіным фронтам. Калі пасьля гэтай перадачы вядомыя мужчыны захочуць да нас далучыцца і быць у тым ліку і нашым галасам, мы былі б вельмі рады і ўдзячныя.
«Мы ўсьведамляем, што нам расьціць дзяцей у краіне бяз гвалту»
Ганна Соўсь: Спачатку ў суполцы «Маршыруй, дзетка» было каля 1500 чалавек. Колькі цяпер людзей у суполцы? Хто найбольш актыўны, хто прыхільнікі, хто назіральнікі? Ці лёгка было дасягнуць адзінства?
Аляксандра Савініч: У нас ёсьць каардынацыйная група, у якую ўваходзіць шэсьць чалавек. Мы зьбіраем ідэі і разьмяркоўваем іх паміж групамі. У нас была сустрэча з тымі, хто хоча наўпрост удзельнічаць. Мы падзяліліся на шэсьць невялікіх групаў, і кожная зь іх працуе асобна. Падлічыць колькасьць актыўных людзей цяжка. Мы ведаем, што акрамя анлайн-пэтыцыі шмат людзей раздрукоўвае падпісныя лісы і зьбірае подпісы сярод сваіх знаёмых і блізкіх, на працы. Гэта ня проста актывізм — націснуць на кнопку, тут трэба рэальна раздрукаваць падпісны ліст, патлумачыць людзям сытуацыю і сабраць гэтыя подпісы. Да нашай групы дагэтуль далучаюцца людзі і прапаноўваць сваю працу. Гэта фатографкі і фатографы, эсэмэмшчыцы, якія гатовыя працаваць для нас некалькі гадзінаў на суткі. Мы вельмі адкрытыя і радыя, калі да нас нехта далучаецца.
Ганна Соўсь: Я так разумею, што гэта чысты актывізм, чыстае валянтэрства, і вы ў ваш вольны час займаецеся гэтым дзеля таго, каб гэты закон быў прыняты?
Сьвятлана Гатальская: Абсалютна так. У вольны ад працы час мы зьбіраемся разам. Гэта ня так проста бо ва ўсіх свая праца, сваё жыцьцё, свае заняткі, але гэта ў нас атрымліваецца. Мы ўсьведамляем, што гэта важна, што нам жыць у гэтай краіне, расьціць дзяцей у краіне бяз гвалту. Мы гэта робім і для сябе ў тым ліку.
«Калі нашыя патрабаваньні ня будуць задаволеныя, магчыма, мы зможам стаць палітычнай партыяй»
Ганна Соўсь: Ці ня думаеце вы, што ў пэрспэктыве вашая ініцыятыва магла сфармавацца ў нейкі рух, палітычную партыю ці недзяржаўную арганізацыю? Ці гэтая ініцыятыва толькі дзеля адной мэты — паўплываць на грамадзтва дзеля прыняцьця закону?
Сьвятлана Гатальская: Калі толькі мы стварылі групу «Маршыруй, дзетка», і нас называлі то рухам, то кааліцыяй, то мы вельмі сьмяяліся. На дадзены момант мы называем сябе ініцыятывай. Я пакуль не закрывала б ніякую магчымасьць пераросту нашай ініцыятывы ў НДА ці палітычную партыю ці іншы рух. Усё магчыма. Я ніколі не кажу ніколі. Калі нашыя патрабаваньні ня будуць задаволеныя, магчыма, мы зможам стаць палітычнай партыяй.
Ганан Соўсь: Дык які ваш плян В, калі сытуацыя ня будзе мяняцца?
Марыша Корж: Мы зьбіраемся маршыраваць. (Сьмяецца). Мы гатовыя да актыўных дзеяньняў. У бліжэйшых плянах арганізацыя парлямэнцкіх слуханьняў. Мы вядзем працу па арганізацыі маршу, шэсьця, падчас якога мы давалі б слова пацярпелым ад гвалту. Мы будзем тлумачыць, чаму гэта важна, каб людзі бачылі, што нас вельмі шмат. У нас шмат задумаў, зьвязаных з арт-актывізмам, з мастацтвам, каб лёгка даносіць да людзей інфармацыю і тлумачыць, чаму важна, каб закон быў, чаму важная сама тэматыка. У тым ліку, каб зразумець, што ў тваёй сямʼі адбываецца гвалт, і што з гэтым рабіць, як атрымаць дапамогу.
Мы думалі пра шэраг пэрформансаў, пра краўдфандынг, пра розныя прадукты, якія мы можам вырабляць, у тым ліку сымболіку са зразумелымі мэсыджамі, якія заклікалі б людзей ці да актыўных дзеяньняў ці задумацца пра важнасьць праблемы. Кожны дзень нам пішуць людзі і прапаноўваюць нейкія ідэі — зрабіць відэасюжэт, арт-праект. Спадзяемся, што пасьля Новага году гэтыя ініцыятывы, праекты зьявяцца ў публічным полі.
«Імкнуцца ў дыскусіях пераканаць адзін аднаго — ня вельмі рацыянальны шлях»
Ганна Соўсь: Беларусь даволі часта называюць патрыярхальнай краінай, і адсутнасьць закону аб хатнім гвалце як раз і сьведчыць пра ступень патрыярхальнасьці. Сёлета ў сацсетках адбывалася шмат дыскусій прыхільнікаў і праціўнікаў закону аб хатнім гвалце. Што паказалі дыскусіі? Наколькі плённа дыскутаваць і даказваць слушнасьць сваёй пазыцыі? Ці кожны застаўся на сваіх пазыцыях, ці ўсё ж магчыма падчас даўгіх і гарачых дыскусій мяняць грамадзкае меркаваньне?
Аляксандра Савініч: Мы лічым, што ў цэлым рознасьць меркаваньняў — гэта выдатна. Імкнуцца ў дыскусіях пераканаць адзін аднаго — гэта ня вельмі рацыянальны шлях, таму што ты нібыта навязваеш сваю пазыцыю іншаму. І атрымліваецца, што ў грамадзтве канфлікт. Мы жа хочам прыйсьці да дыялёгу. Любое слушнае заканадаўства — тое, якое ўлічвае інтарэсы ўсіх і кожнага. Магчыма, гэта вельмі цяжка зрабіць, і гэта нейкі ідэальны сьвет, але мы ў яго верым і хочам гэтага дамагчыся.
Закон аб процідзеяньні хатняму гвалту не павінен парушаць правы ніводнай з групаў, і гэта значыць, што мы павінны ў гэтай дыскусіі прыйсьці да таго, каб тыя, хто супраць такога закону, маглі выказаць свой аргумэнтаваны пункт гледжаньня пра тое, чаго яны засьцерагаюцца, і гэтыя засьцярогі павінны быць адлюстраваныя ў законе аб процідзеяньні хатняму гвалту.
Калі яны баяцца, што ім не дазволяць правільна выхоўваць сваіх дзяцей, значыць гэта будзе ўлічана і зроблена так, каб не парушаліся правы дзяцей і пры гэтым у людзей заставалася права на выхаваньне сваіх уласных дзяцей. Бо я магу ўявіць, як гэта, калі ў цябе фактычна забіраюць дзіця, які твой і на якога ты хочаш уплываць і выхоўваць. Для нас дыскусія — гэта дыялёг, ні ў якім выпадку мы ня хочам уступаць у канфлікты і пераконваць кагосьці. Мы хочам, каб беларускае грамадзтва навучылася выказваць свой пункт гледжаньня, разумець свае правы і гаварыць пра тое, што ім цікава, а таксама слухаць іншых людзей і пераймаць досьвед адзін аднаго.
«Многія кажуць, што беларусы не гатовыя, краіна не гатовая. Я перакананая, што гатовая»
Ганна Соўсь: На які досьвед, у тым ліку міжнародны вы абапіраецеся?
Сьвятлана Гатальска: Мы шмат чыталі пра тое, як адбывалася прыняцьце законаў аб процідзеяньні хатняму гвалту ў іншых краінах. Напрыклад у Францыі прыняцьце закону адбывалася паэтапна. Канцэпцыя, распрацаваная МУС разам з гендэрнымі арганізацыямі, вельмі прагрэсіўная, але, магчыма, варта было б разьбіць яе на часткі. Спачатку частку, зьвязаную з гвалтам супраць жанчын, потым далучыць частку пра пажылых людзей. Так адбывалася прыняцьце закону ў Францыі.
Але мы жывем у 2018 годзе, трэба казаць, што праблема гвалту — ня толькі праблема ў дачыненьні жанчын, але і ў дачыненьні мужчын таксама, у адносінах да пажылых людзей і дзяцей таксама. Многія кажуць, што беларусы не гатовыя, краіна не гатовая. Я перакананая, што гатовая, калі правільна патлумачыць, што мы маем на ўвазе, калі не называць канцэпцыю закону «законам пра плескачы», тады адразу стане зразумела, што мы гаворым не пра тое, каб забіраць дзяцей у бацькоў, а мы гаворым пра тое, каб абараніць дзяцей у небясьпечнай у іх жыцьці сытуацыі.
«Нам бы хацелася, каб у статыстыцы 1 студзеня не было выпадкаў гвалту»
Ганна Соўсь: Неўзабаве Новы год. Калі будзеце адкаркоўваць шампанскае, якое адно з найгалоўных жаданьняў на 2019 год загадаеце?
Марыша Корж: На вялікі жаль, большасьць злачынстваў, зьбіцьця, згвалтаваньняў і іншых актаў гвалту адбываюцца ў сьвяты. Мы ўсьведамляем, што калі людзі будуць выпіваць, будзе шмат выпадкаў гвалту, у тым ліку хатняга, і нам бы хацелася ў гэты новы год, каб мы паглядзелі на статыстыку 1 студзеня і не пабачылі выпадкаў гвалту. Нам бы хацелася, каб кожны чалавек быў у бясьпецы ва ўласным доме, каб яго не прыніжалі, не абражалі, не зьбівалі.
Мы жадаем усім бясьпечнага і цёплага новага году. Мы верым, што ў студзені нашую пэтыцыю падпіша вельмі шмат людзей, і мы зможам накіраваць яе ў Адміністрацыю прэзыдэнта, парлямэнт, Савет міністраў, каб запусьціць гэты працэс і зрабіць наступны крок на шляху да распрацоўкі і прыняцьця закону.
Аляксандра Савініч: Нашая мара — прыняцьце закону аб процідзеяньні хатняму гвалту. Мы верым у лепшае, у 2019 годзе будзем настроеныя вельмі сурʼёзна і працягнем працу, будзем маршыраваць у 2019 годзе, будзем маршыраваць афіцыйна. Хацелася б больш дыялёгу і грамадзкіх сустрэчаў у 2019-м, каб у 2020-м прыйшлі да агульнага меркаваньня, што такі закон будзе.
