Як прэзыдэнт надзеі ператварыўся ў прэзыдэнта безнадзейнасьці.
Ці сапраўды травеньскі парад у Менску — глыбокая традыцыя, якая ўкаранілася ў сьвядомасьці многіх пакаленьняў вэтэранаў, і цяпер яны (нават дзевяностагадовыя) патрабуюць, каб іх прывезьлі паглядзець на гэтую «глыбока ідэалягічную рэч?»
1920 год мог быць пачаткам зусім іншай гісторыі Беларусі. На перамовах у Рызе Польшча прапаноўвала правесьці плебісцыт аб незалежнасьці Беларусі ў яе этнічных межах. А Расея пагаджалася перадаць Польшчы Цэнтральную Беларусь разам зь Менскам. Так БССР канчаткова зьнікла б з мапы сьвету.
Менск упершыню дасягнуў адзнакі 2 мільёны чалавек. Цяжка назваць гэта звычайнай урбанізацыяй, уласьцівай для іншых эўрапейскіх краінаў, бо накіраванасьць яе ў Беларусі выключна аднавэктарная. Мэта беларусаў — Менск.
У 1920 годзе Літва разьлічвала атрымаць у свой склад траціну сучаснай Беларусі: ад Браслава і Паставаў на поўначы да Берасьця і Драгічына на поўдні. Менавіта пра гэта ішла гаворка падчас савецка-літоўскіх перамоваў. Атрымалі літоўцы нашмат менш: Горадню, Ліду, Ашмяны і Браслаў.
Свабода працягвае праект «Як малявалі межы Беларусі». У другім сэзоне мы расказваем пра ўсходнія межы, якія фармаваліся ў канцы 1910-х і ў 1920-я гады. У той час мяжа не аднойчы перасоўвалася ад Барысава і да Смаленска.
У лістападзе 1940 году да Літвы адышла «другая партыя» беларускіх земляў — 2,6 тысячы квадратных кілямэтраў, што сувымерна двум сярэднім раёнам. Перадаць іх прапанаваў сам кіраўнік БССР Панамарэнка, за што атрымаў рог віна ад Сталіна.
Увосень 1939 году заходняя мяжа Беларусі мусіла прайсьці каля самай Варшавы. Менавіта так вырашылі Сталін і Гітлер, якія падзялілі паміж сабой землі Ўсходняй Эўропы. Пра гэта ідзецца ў новым выпуску гістарычнага падкасту «Межы Беларусі» .
Толькі Беларусь пасьля вайны ня толькі не пашырылася, а наадварот, страціла 17 раёнаў Беластоцкай і 3 раёны Берасьцейскай вобласьці – усяго 14 300 квадратных кілямэтраў тэрыторыі з насельніцтвам каля 640 тысяч чалавек. Як і чаму гэта адбылося?
Як малявалі межы Беларусі. Частка IV
БССР магла страціць амаль усю сучасную Берасьцейскую вобласьць, калі б у лістападзе 1939 году Сталін пагадзіўся на прапанову Хрушчова.
Свабода падрыхтавала інфаграфіку, якая адлюстроўвае зьмены дзяржаўных межаў і плошчы беларускай дзяржавы за апошнія 100 год.
Увосень 1939 году заходняя мяжа Беларусі магла прайсьці каля самай Варшавы. Свабода тлумачыць, як дзялілі польска-літоўска-беларускае памежжа ў сакрэтных дакумэнтах і на лініі фронту. І што ўсё ж стала зь Віленскім краем, перадачы якога Літве зьдзівіліся нават савецкія акупацыйныя ўлады і НКВД.
Празь некалькі тыдняў, калі сьпіс вылучэнцаў ад улады зьявіцца ў друку, вынікі «выбараў», па сутнасьці, можна будзе лічыць вядомымі.
Сустрэў знаёмага пісьменьніка ў сквэрыку ля стадыёна Дынама — там, дзе два дні таму ўрачыста адкрылі помнік Алішэру Наваі. Знаёмы, гледзячы на скульптуру, абураецца: «Помніка Васілю Быкаву дагэтуль няма, а тут — калі ласка...»
Зноў на календары 3 ліпеня — а значыць, краіна, чарговы раз апанаваная гонарам за ваенныя перамогі, павінна вітаць доблесныя ўзброеныя сілы і некалькі дзён трыюмфаваць, назіраючы, як дасягненьні айчыннага вайскова-прамысловага комплексу дратуюць сталёвымі гусеніцамі асфальт у цэнтры Менску.
Калі хоць зрэдку глядзець беларускае тэлебачаньне, чытаць беларускія газэты і хадзіць па менскіх вуліцах — то немагчыма ня ўпэўніцца ў думцы, што Эўрапейскія гульні, якія празь дзень адкрыюцца ў Менску, — галоўная міжнародная спартыўная падзея, амаль што Алімпіяда.
Апошняе вясельле ў нашай вёсцы было ў канцы 1980-х. Апошняе пахаваньне — два тыдні таму. Хатаў, у якіх вечарамі сьвецяцца вокны, на сёньня засталося тры, жыхароў — чацьвёра. Тры бабулі, кожнай зь якіх ужо за 80. І адзін мужчына пад 60. Пакуль што неяк трымаюцца.
Помнікі камуністычным правадырам у Беларусі, як вядома, не чапалі нават тады, калі ва ўсіх іншых краінах Усходняй і Цэнтральнай Эўропы іх крышылі адзін за адным. Але было выключэньне. У 1992 годзе з цэнтру Менску зьнік бронзавы Карл Маркс.
Для мяне гэта — сумны дзень. Дастаўшы з гарышча на лецішчы свой стары «Акіян», набыты калісьці ў менскай краме «Радыётэхніка» за 135 савецкіх рублёў (пры заробку 160), і пераключыўшы яго на кароткія хвалі, я ня здолеў настроіцца ні на адну са станцый, калісьці такіх блізкіх і знаёмых...
Загрузіць яшчэ
