4 лістапада 2011. Суд. Дзень трэці. Дакумэнты
Крымінальная справа Бяляцкага на момант пачатку працэсу налічвала шэсьць тамоў. Амаль тры зь іх — шматлікія, сотні і сотні, паручальніцтвы з просьбай выпусьціць Алеся з-пад арышту. Усе яны суправаджаюцца адмовамі сьледчай Касынкінай. Сярод іншага — нібыта банкаўскія дакумэнты на Алеся зь Літвы і Польшчы. Некаторыя матэрыялы справы былі здабытыя апэратыўным шляхам бяз санкцыі пракурора, і таму суд мусіў бы ацаніць іх як парушэньне недатыкальнасьці асобы, за што адказнасьць нясе сьледзтва. Ёсьць у справе і ананімны ліст, зь якога пачаўся апэратыўны перасьлед Бяляцкага. Гэта — па-за межамі юрыспрудэнцыі, як заявіў адвакат Лаеўскі. Часам у ходзе судовага працэсу Бяляцкі сам «лавіў» сьледчых на грубых памылках, якія сьведчылі пра тэндэнцыйны характар іхнай працы: «Вось сьледчая Касынкіна піша: „Таксама ўстаноўлена, што...“ А дзе і кім устаноўлена, не падае зусім. Гэта сьведчыць пра неабгрунтаваны абвінаваўчы ўхіл сьледзтва», — заявіў падсудны на працэсе.
Пра тэндэнцыйны характар сьледзтва сьведчыць ня толькі неахайнасьць у дакумэнтах і неабгрунтаванасьць у аргумэнтах, але і нежаданьне Касынкінай выконваць тыя працэдуры, якія маглі б зьмяніць ход працэсу на карысьць абвінавачанага.
Намесьнік пракурора Менску Казімір Кежун пасьля арышту Бяляцкага даваў сьледзтву даручэньне высьветліць, хто перасылаў грошы на рахунак Бяляцкага, якім было мэтавае выкарыстаньне гэтых сродкаў, а таксама ці ўвозіў Бяляцкі грошы ў Беларусь празь мяжу. Абарона настойвала на выкананьні гэтых даручэньняў і заяўляла хадайніцтвы сьледзтву, але сьледзтва іх праігнаравала. А вось санкцыі намесьніка пракурора Менску на апэратыўна-вышуковую дзейнасьць, у выніку якой пасьля ператрусу 19–20 сьнежня 2010 году былі вынятыя 27 тысяч кампутарных файлаў, у крымінальнай справе няма. Затое ёсьць у ёй дакумэнты, якія сьведчаць, з чаго насамрэч пачалася справа Бяляцкага...
Сьлед КДБ
Працэс над Бяляцкім аднавіўся
Пракурор Валеры Сайкоўскі чытаў матэрыялы справы хутка і ціха, часамі цяжка было разабраць словы. Скорагаворкай ён прачытаў і лісты, падпісаныя кіраўніцтвам КДБ. Таму ў трэці дзень працэсу сам Бяляцкі ўмяшаўся ў ход вывучэньня пісьмовых матэрыялаў, яшчэ раз агучыў і пракамэнтаваў гэтыя дакумэнты.
Ён зьвярнуў увагу суду на тое, што супрацоўнікі КДБ у лістападзе 2010 году напісалі ліст у Генпракуратуру пра атрыманы імі ананімны зварот. У звароце гаварылася, што кіраўнікі «Вясны» маюць банкаўскія рахункі ў Літве і выкарыстоўваюць атрыманыя на іх сродкі «ў супрацьпраўных мэтах». Гэты ананімны ліст нібыта і прывёў да пачатку расьсьледаваньня, хоць паводле Крымінальна-працэсуальнага кодэксу ананімкі ня могуць служыць падставай для вышукова-сьледчых дзеяньняў, якія пачала пракуратура, а потым працягнуў ДФР.
«Я ня ўпэўненая, ці быў нават гэты ананімны ліст. Насамрэч была замова ад уладаў, пасьля чаго і пачаўся перасьлед. А ліст маглі пазьней сфабрыкаваць», — ацэньвае гэты момант Тацяна Равяка.
Алесь Бяляцкі ў часе працэсу
Усяго Алесь Бяляцкі зачытаў 4 дакумэнты справы, дзе адным з адрасатаў, адпраўнікам або атрымальнікам, ёсьць КДБ.
Першы дакумэнт — зварот намесьніка старшыні КДБ генэрал-маёра Віктара Вягеры, які курыруе ў ведамстве контравыведную дзейнасьць, да намесьніка генпракурора Беларусі старшага саветніка юстыцыі Андрэя Шведа. Ліст датаваны 3 лістапада 2010 году (старонка 15-я першага тома матэрыялаў крымінальнай справы):
«Паважаны Андрэй Іванавіч,
28.10.10 у Камітэт дзяржаўнай бясьпекі паступіла ананімная заява № АБ 1776 ад 28.10.10 пра тое, што прадстаўнікі незарэгістраванай арганізацыі «Праваабарончы цэнтар „Вясна“ (ПЦ „Вясна“) з мэтай фінансаваньня радыкальнай апазыцыі выкарыстоўваюць грашовыя сродкі, якія паступаюць з-за мяжы.
Так, на імя кіраўніка ПЦ „Вясна“ Бяляцкага Аляксандра зарэгістраваны рахунак [указваецца нумар рахунку] у банку AB DNB NORD bankas (Вільня, Літва). На імя намесьніка кіраўніка ПЦ „Вясна“ Стэфановіча Валянціна зарэгістраваны рахунак у банку AB SEB bankas.
Заяўнікам [ананімам. — В.К.] прадстаўленыя ксэракопіі дакумэнтаў пра зарэгістраваныя на імёны Бяляцкага і Стэфановіча рахункі ў названых банках, а таксама рух грашовых сродкаў (прыкладаюцца). Названыя грашовыя сродкі ўвозяцца наручным спосабам прадстаўнікамі ПЦ „Вясна“ ў аб’ёмах, дапушчальных заканадаўствам, і выкарыстоўваюцца ў супрацьпраўных мэтах, а таксама для асабістых патрэбаў Бяляцкага і Стэфановіча.
Акрамя гэтага, заяўнікам прадстаўленыя асобныя копіі расьпісак грамадзян Рэспублікі Беларусь пра прадстаўленьне Бяляцкім і Стэфановічам грашовых сродкаў прадстаўнікам ПЦ „Вясна“ (прыкладаюцца). Разам з тым прыняць законнае абгрунтаванае рашэньне па матэрыялах не ўяўляецца магчымым праз адсутнасьць афіцыйных дадзеных пра факты рэгістрацыі Бяляцкім і Стэфановічам банкаўскіх рахункаў у Літве, а таксама руху грашовых сродкаў на ўказаных рахунках.
З улікам выкладзенага просім у максымальна сьціслыя тэрміны аформіць міжнароднае сьледчае даручэньне для яго накіраваньня ў кампэтэнтныя органы Літвы. Намі дасягнутая дамоўленасьць з кіраўніком Нацыянальнага Цэнтральнага Бюро Інтэрполу МУС Рэспублікі Беларусь пра неадкладнае накіраваньне міжнароднага сьледчага даручэньня па каналах Інтэрполу ў Літву».
Намесьнік генэральнага пракурора Швед гэты зварот перанакіраваў намесьніку старшыні КДК, дырэктару ДФР палкоўніку фінансавай міліцыі Рыгору Верамко. Ад сябе Швед прыпісаў:
«Дырэктару Дэпартамэнту фінансавых расьсьледаваньняў Верамко Р. І. накіроўваецца зварот Камітэту дзяржаўнай бясьпекі адносна кіраўнікоў ПЦ „Вясна“ для арганізацыі праверкі і прыняцьця рашэньня ў парадку артыкула 174 Крымінальна-працэсуальнага кодэксу сумесна з супрацоўнікамі КДБ. Пра прынятае рашэньне прашу паведаміць на наш адрас».
Старшыня КДБ Вадзім Зайцаў
Яшчэ адзін зварот старшыня КДБ Вадзім Зайцаў накіраваў непасрэдна старшыні КДК Зянону Ломацю. Дакумэнт датаваны 21 сьнежня 2010 году:
«Паважаны Зянон Кузьміч,
20.12.10 СУ ПР ГУУС Менгарвыканкаму па факце масавых беспарадкаў узбуджана крымінальная справа № 10011110362 па частцы 1, 2 артыкула 293 Крымінальнага кодэксу Рэспублікі Беларусь.
У рамках справы па месцы разьмяшчэньня офіса незарэгістраванай арганізацыі «Праваабарончы цэнтар „Вясна“ (г. Менск, пр-т Незалежнасьці 78А-48) Першамайскім РУУС г. Менску праведзены ператрус, у выніку якога канфіскавана аргтэхніка і дакумэнтацыя, якая мае дачыненьне да матэрыялаў праверкі ў дачыненьні да кіраўніка ПЦ „Вясна“ (знаходзіцца ў 4-м аддзеле УДФР па Менскай вобласьці і г. Менску). Агляд канфіскаваных прадметаў і дакумэнтаў будзе зьяўляцца легалізаванай доказнай базай у дачыненьні да згаданых асобаў. Аргтэхніка знаходзіцца ў Першамайскім РУУС г. Менску.
Інфармуем для вырашэньня пытаньня пра ўзбуджэньне крымінальнай справы ў дачыненьні да функцыянэраў ПЦ „Вясна“.
З павагай,
Старшыня камітэту В.Ю. Зайцаў».
Зачытаўшы гэтыя дакумэнты, Алесь Бяляцкі заявіў суду:
«Я сьцьвярджаю, што гэтая справа пачыналася і праводзілася зь відавочным палітычным падтэкстам з мэтай перасьледу сяброў Праваабарончага цэнтру „Вясна“, у прыватнасьці мяне, за праваабарончую дзейнасьць».
Зьяўленьне ананімкі прыпадае на лістапад 2010 году, калі ў офісе арганізацыі працаваў завербаваны КДБ «інсайдэр» (гл. разьдзел «Цень агента Ананіма»).
Размовы пра парушэньне Падатковага кодэксу і незаконнае ўзбагачэньне ў гэтай перапісцы не вялося, у лісьце Вягеры толькі згадвалася выкарыстаньне Бяляцкім і Стэфановічам сродкаў на «асабістыя патрэбы». Асноўнай прычынай непакою КДБ было тое, што рахункі нібыта выкарыстоўваліся «з мэтай фінансаваньня радыкальнай апазыцыі». Як вынікае з дакумэнтаў, сьледчыя органы меркавалі спачатку прыцягнуць Бяляцкага і Стэфановіча за незаконную прадпрымальніцкую дзейнасьць. Аднак праверка, якую на працягу месяца праводзілі КДБ, ДФР і пракуратура Менску, ня выявіла прыкметаў такой дзейнасьці. Тады вырашылі інкрымінаваць нясплату падаткаў у асабліва буйных памерах.
Пазьней, у сваім апошнім слове, Бяляцкі цытаваў даклад старшага інспэктара ДФР маёра Юрыя Кулака ад 24 сьнежня 2010 году. Маёр Кулак паведамляў, што 23.11.2010 ім была праведзеная «працоўная нарада з прадстаўнікамі КДБ Сінягубам і Мацкевічам („Гэта, я падазраю, куратары „Вясны““, — дапусьціў Бяляцкі) ...па выніках якой выпрацаваныя напрамкі дзейнасьці па ўказаных матэрыялах праверкі».
Менавіта дазнаўца КДБ маёр Дзьмітры Сінягуб кіраваў брыгадай опэрупаўнаважаных падчас ператрусаў у офісе «Вясны» і ў кватэры Бяляцкіх 17 студзеня 2011 году.
25 лістапада 2010 году, піша далей Кулак, «у пракуратуры гораду Менску была праведзеная працоўная нарада з начальнікам аддзелу па наглядзе за выкананьнем падатковага заканадаўства Сайкоўскім (тым самым. — В.К.)».
Маёр Кулак працягвае: «Выпатрабаваньне дэклярацыі пра даходы і маёмасьць Бяляцкага і Стэфановіча, а таксама праверка дакладнасьці ўказаных там зьвестак у цяперашні час праводзіцца падатковымі органамі ва ўзаемадзеяньні з супрацоўнікамі КДБ...»
Гэта яшчэ раз дало Бяляцкаму падставу заявіць, што «справа гэтая ад пачатку да канца курыравалася КДБ».
Праверкі і перапіска паміж рознымі органамі працягваліся ўсю зіму, вясну і лета. У справе ёсьць пастанова аб завядзеньні крымінальнай справы ў дачыненьні да двух лідэраў «Вясны» — Бяляцкага і Стэфановіча, якая пазьней была скасаваная і працягнуты тэрмін праверкі. Яшчэ пазьней вырашылі завесьці крымінальную справу на аднаго Бяляцкага.