На чарговай сэсіі Сталай Рады АБСЭ ў Вене 11 траўня прадставілі даклад аб правах чалавека ў Беларусі, падрыхтаваную ў рамках так званага Маскоўскага мэханізму — адмысловага мэтаду працы арганізацыі ў краінах, дзе адбываюцца грубыя і сыстэматычныя парушэньні правоў чалавека.
Асобны пункт у сумеснай заяве прадстаўнікоў 26 краінаў – сяброў Эўразьвязу з 27, якія ўхвалілі рэзалюцыю (Вугоршчына — адзіная краіна з Эўразьвязу, якая не далучылася да рэзалюцыі), прысьвечаны сьмерці ў віцебскай калёніі палітвязьня Мікалая Клімовіча і стану здароўя Віктара Бабарыкі.
У рэзалюцыі, сярод іншага, адзначаецца наяўнасьць катаваньняў і бесчалавечнага або зьневажальнага для чалавечай годнасьці стаўленьня да палітычных зьняволеных у беларускіх турмах:
«У сувязі з гэтым, а таксама ў сувязі зь нядаўнім паведамленьнем пра сьмерць Мікалая Клімовіча ў беларускай турме, дазвольце яшчэ раз паўтарыць нашу занепакоенасьць сытуацыяй са здароўем палітвязьняў, у тым ліку былога патэнцыйнага кандыдата ў прэзыдэнты Віктара Бабарыкі, які быў шпіталізаваны, як паведамляецца, са сьлядамі пабояў.
Мы заклікаем улады гарантаваць яго бясьпеку і забясьпечыць яму неадкладнае і належнае мэдычнае абсьледаваньне і дапамогу. Мы зноў патрабуем неадкладнага і безумоўнага вызваленьня Віктара Бабарыкі і ўсіх іншых палітвязьняў», — гаворыцца ў заяве Сталай рады АБСЭ.
У дакумэнце пад назвай «Справаздача для АБСЭ аб сур’ёзнай пагрозе чалавечаму вымярэньню ў Беларусі з 5 лістапада 2020 году» яе аўтар, прафэсар Сарбонскага ўнівэрсытэту ў Парыжы Эрвэ Асэнсьё падрабязна расказвае пра рэпрэсіўныя зьмены ў заканадаўстве Беларусі і практыку іх прымяненьня, пра стан беларускай грамадзянскай супольнасьці і асноўных свабод унутры краіны.
Што рэкамэндаваў аўтар дакладу уладам Беларусі
Дакладчык дае шэраг рэкамэндацый, як гэта прадугледжана яго мандатам.
Пра палітвязьняў
- Неадкладна вызваліць палітвязьняў з гуманітарных меркаваньняў.
Пра заканадаўчыя рэформы
- Правесьці маштабную рэформу дзейнага заканадаўства ў Беларусі для прывядзеньня нацыянальнага заканадаўства аб крымінальнай адказнасьці і Кодэкса аб адміністрацыйных правапарушэньнях у поўную адпаведнасьць з міжнароднымі нормамі і стандартамі.
- Увесьці мараторый на сьмяротнае пакараньне.
Пра беларусаў у эміграцыі
- Арганізаваць аднаўленьне пашпартоў беларусаў, якія пражываюць за мяжой.
- Устрымацца ад любой дыскрымінацыі беларусаў у эміграцыі.
Пра грамадзянскую супольнасьць
- Адмяніць законы і пастановы, якія абмяжоўваюць стварэньне і дзейнасьць незалежных арганізацый, у тым ліку асацыяцый, прафэсійных саюзаў, палітычных партый і іншых.
- Забясьпечыць, каб журналісты і іншыя прадстаўнікі СМІ маглі працаваць свабодна і незалежна, бяз страху цэнзуры або перасьледу.
Што рэкамэндаваў аўтар дакладу краінам АБСЭ і міжнароднай супольнасьці
- Арганізаваць наведваньне ізалятараў і судовых паседжаньняў для забеспячэньня празрыстасьці і павагі да правоў чалавека.
- Прыняць усе неабходныя захады для гарантаваньня адказнасьці за рэпрэсіі ў Беларусі з дапамогай нацыянальных, рэгіянальных або міжнародных працэдур.
- Прапанаваць беларусам міжнародную абарону, а таксама дазволы на жыхарства і працу ў эміграцыі, а таксама садзейнічаць іх інтэграцыі праз адпаведныя праграмы.
- Падтрымліваць ініцыятывы, накіраваныя на інфармаваньне і дакумэнтаваньне парушэньняў правоў чалавека ў Беларусі.
- Падтрымліваць ініцыятывы салідарнасьці з ахвярамі беларускіх рэпрэсій.
- Дапамагаць беларускім арганізацыям, праваабаронцам і журналістам у выгнаньні існаваць і дзейнічаць за мяжой.
- Падтрымліваць ініцыятывы, накіраваныя на захаваньне беларускай мовы і культуры за мяжой.
Што такое «Маскоўскі мэханізм»
- Маскоўскі мэханізм — мэтад працы АБСЭ ў галіне чалавечага вымярэньня, зацьверджаны ў 1991 годзе 38 дзяржавамі – сябрамі арганізацыі на нарадзе ў Маскве. Ён прадугледжвае магчымасьць накіраваньня экспэртных камісій для аказаньня дзяржавам-удзельніцам дапамогі ў вырашэньні канкрэтных пытаньняў або праблем, зьвязаных з чалавечым вымярэньнем.
- Папярэдні раз мэханізм у дачыненьні да Беларусі запускалі пасьля сфальшаваных прэзыдэнцкіх выбараў 2020 году. Тады ў выніковым дакладзе місіі зьмяшчаўся шэраг рэкамэндацый Беларусі: прызначыць новыя прэзыдэнцкія выбары на аснове міжнародных стандартаў, спыніць гвалту у дачыненьні да пратэстоўцаў, прыцягнуць да адказнасьці вінаватых, вызваліць несправядліва затрыманых, пачаць дыялёг з прадстаўнікамі апазыцыі і грамадзянскай супольнасьці, стварыць назіральную місію БДІПЧ/ АБСЭ. Рэжым Лукашэнкі цалкам праігнараваў гэтыя рэкамэндацыі.
- У лютым 2023 году Сьвятлана Ціханоўская заклікала перазапусьціць Маскоўскі мэханізм адносна Беларусі.
