Толькі на адзінаццаты год пасьля чарнобыльскай катастрофы Паўлу Давыдзенку зь мястэка Парычы Сьветлагорскага раёну ўдалося дамагчыся статусу ліквідатара ды інваліда Чарнобылю. Яшчэ больш часу мінула, пакуль ліквідатару сталі плаціць больш-менш прыстойную грашовую дапамагу. Пра тое, як ліквідатар гадамі змагаўся за свае правы і чым скончылася гэта барацьба — рэпартаж з Гомельшчыны.
У трагічным 86-м Павал Давыдзенка працаваў кіроўцам у Сьветлагорскай аўтакалёне Гомельскага аблспажыўсаюзу. Спажывецкае таварыства й выпраўляла спадара Давыдзенку ў заражаныя радыяцыяй раёны:
«Нас выпраўлялі райспажыўсаюз і Рэчыцкі аўтакамбінат на ліквідацыю. Я езьдзіў у Брагінскі раён, лічы, амаль усе вёскі вывозіў — людзей і маёмасьць, і ў Нараўлянскі. Ехалі туды — камандзіровак нам не давалі. Лічылася, што едзем у чыстую зону. Бралі мы камандзіроўкі ў сельскіх саветах, дзе яны яшчэ не былі эвакуяваны. Бралі там, прывозілі, але нашы камандзіроўкі зьнішчалі».
Давыдзенка перыядычна езьдзіў у «зону» і ў 86-м, і ў 87-м. Захавалася даведка з аўтакамбінату: за 25 дзён ў «зоне» кіроўца зарабіў 162 савецкія рублі. Даплата за працу ў «зоне павышанай радыяцыі налічана 1 руб. 52 кап.»:
«Мы ж нічога ня ведалі, што такое радыяцыя, нам нічога не тлумачылі. Ехалі туды, але нам нічога не давалі — ні халатаў, ні спяцовак. Нічога! Мы й нахапаліся гэтай радыяцыі. Вярнуўся я сюды пасьля двух гадоў паездак у „зону“, і ў мяне пачало ўсё балець — рукі, ногі, сэрца пачало хапаць. Карацей, пачало забіраць. Я трапіў у шпіталь — быў інфаркт міякарда. Далі мне групу на падставе агульнага захворваньня».
Ніякага чарнобыльскага статусу Давыдзенка ня меў:
«У мяне ж не было пасьведчаньня, я ня ведаў нават, што іх даюць. Хто быў хітрэйшы, і асабліва з начальства, даўно атрымалі й ціхенька сядзелі. А нам такім, сьмяротнікам, не было. Нават зараз ёсьць некалькі нашых чалавек, якія засталіся ні з чым».
У аўтакамбінаце ніякіх дакумэнтаў наконт працы кіроўцаў у радыяцыйнай зоне не захавалася — іх спалілі неўзабаве пасьля паездак у чарнобыльскія раёны.
Павал Давыдзенка стаў пісаць запыты ў Брагінскі, Нараўлянскі райвыканкамы, у Камчарнобыль, Белспажыўсаюз, шукаў сьведкаў сваёй працы ў «зоне», зьвяртаўся ў экспэртныя камісіі:
«Я пакуль зьбіраў паперы, праходзіў абавязковую рэабілітацыю, то думаў, што кончуся — такія прайшоў бюракратычныя перашкоды. І мне ўжо Гомель даў заключэньне, калі прайшоў экспэртную камісію, што маё захворваньне зьвязана з чарнобыльскай катастрофай».
Аднак пакуты інваліда Давыдзенкі на гэтым ня скончыліся. Ён стаў дамагацца адпаведнай чарнобыльскай пэнсіі:
«Суды прайшоў я, пачынаючы ад раённага, потым абласны, Вярхоўны, Канстытуцыйны. Езьдзіў і ў рэзыдэнцыю прэзыдэнта — і нічога абсалютна Тады сацыяльнае забесьпячэньне: „А, дык ты пішаш усюды?!“ І давай мне пэнсію рэзаць. Як пачалі рэзаць — па 40, 60, 70 тысячаў. Рэжуць і рэжуць. Потым дабавяць 5 тысячаў — і зноў урэжуць. І дарэзалі былі да пуху».
Аднак Павел Давыдзенка, дзіця вайны й чарнобыльскі ліквідатар, не здаваўся. Зьвяртаўся нават у Камітэт ААН па правах чалавека.
Мясцовыя ўлады пачалі называць 70-гадовага інваліда Чарнобылю «канфліктным чалавекам». Да яго прыязджалі прадстаўнікі сацыяльнай службы, каб засьведчыць, што ён з жонкай, таксама інвалідам, і без таго жыве добра:
«Я кажу ім, пішыце: два сабакі, два каты. Вось! Яны паглядзелі на агарод, а там вароны хадзілі. Дык яны напісалі, што ў гаспадарцы ёсьць куры. Запісалі варон замест курэй».
Летась у сьнежні камісія Сьветлагорскага райвыканкаму пастанавіла пазбавіць Павэла Давыдзенку пасьведчаньня пацярпелага ад аварыі на Чарнобыльскай АЭС. Палічылі, што выдадзена яно памылкова, без уліку зьменаў у чарнобыльскім заканадаўстве. Праўда, інвалідзкае пасьведчаньне пакінулі.
Да плянаў беларускіх уладаў пабудаваць сваю атамную станцыю інвалід Давыдзенка ставіцца надзвычай нэгатыўна:
«Нам ужо дастаткова Чарнобылю! Нашаму правіцелю, відаць, патрэбна атамная бомба, каб пагражаць кулаком: вось яна, ёсьць! У Японіі вунь, калі ласка, што нарабілі атамныя станцыі. Хопіць ужо! Што, няма іншых крыніцаў электраэнэргіі?
Мы ўжо й без таго атручаны. На якой падставе ў чарнобыльцаў зьнялі льготы? Такога няма ні ў адной краіне — ні ў Расеі, ні ва Ўкраіне. Усюды чарнобыльцы як чарнобыльцы, а нас амаль усяго пазбавілі. Мы ж гэтага Чарнобылю наеліся столькі, што ўвесь народ цяпер хварэе».
У трагічным 86-м Павал Давыдзенка працаваў кіроўцам у Сьветлагорскай аўтакалёне Гомельскага аблспажыўсаюзу. Спажывецкае таварыства й выпраўляла спадара Давыдзенку ў заражаныя радыяцыяй раёны:
«Нас выпраўлялі райспажыўсаюз і Рэчыцкі аўтакамбінат на ліквідацыю. Я езьдзіў у Брагінскі раён, лічы, амаль усе вёскі вывозіў — людзей і маёмасьць, і ў Нараўлянскі. Ехалі туды — камандзіровак нам не давалі. Лічылася, што едзем у чыстую зону. Бралі мы камандзіроўкі ў сельскіх саветах, дзе яны яшчэ не былі эвакуяваны. Бралі там, прывозілі, але нашы камандзіроўкі зьнішчалі».
Давыдзенка перыядычна езьдзіў у «зону» і ў 86-м, і ў 87-м. Захавалася даведка з аўтакамбінату: за 25 дзён ў «зоне» кіроўца зарабіў 162 савецкія рублі. Даплата за працу ў «зоне павышанай радыяцыі налічана 1 руб. 52 кап.»:
«Мы ж нічога ня ведалі, што такое радыяцыя, нам нічога не тлумачылі. Ехалі туды, але нам нічога не давалі — ні халатаў, ні спяцовак. Нічога! Мы й нахапаліся гэтай радыяцыі. Вярнуўся я сюды пасьля двух гадоў паездак у „зону“, і ў мяне пачало ўсё балець — рукі, ногі, сэрца пачало хапаць. Карацей, пачало забіраць. Я трапіў у шпіталь — быў інфаркт міякарда. Далі мне групу на падставе агульнага захворваньня».
Ніякага чарнобыльскага статусу Давыдзенка ня меў:
«У мяне ж не было пасьведчаньня, я ня ведаў нават, што іх даюць. Хто быў хітрэйшы, і асабліва з начальства, даўно атрымалі й ціхенька сядзелі. А нам такім, сьмяротнікам, не было. Нават зараз ёсьць некалькі нашых чалавек, якія засталіся ні з чым».
У аўтакамбінаце ніякіх дакумэнтаў наконт працы кіроўцаў у радыяцыйнай зоне не захавалася — іх спалілі неўзабаве пасьля паездак у чарнобыльскія раёны.
Павал Давыдзенка стаў пісаць запыты ў Брагінскі, Нараўлянскі райвыканкамы, у Камчарнобыль, Белспажыўсаюз, шукаў сьведкаў сваёй працы ў «зоне», зьвяртаўся ў экспэртныя камісіі:
«Я пакуль зьбіраў паперы, праходзіў абавязковую рэабілітацыю, то думаў, што кончуся — такія прайшоў бюракратычныя перашкоды. І мне ўжо Гомель даў заключэньне, калі прайшоў экспэртную камісію, што маё захворваньне зьвязана з чарнобыльскай катастрофай».
Аднак пакуты інваліда Давыдзенкі на гэтым ня скончыліся. Ён стаў дамагацца адпаведнай чарнобыльскай пэнсіі:
«Суды прайшоў я, пачынаючы ад раённага, потым абласны, Вярхоўны, Канстытуцыйны. Езьдзіў і ў рэзыдэнцыю прэзыдэнта — і нічога абсалютна Тады сацыяльнае забесьпячэньне: „А, дык ты пішаш усюды?!“ І давай мне пэнсію рэзаць. Як пачалі рэзаць — па 40, 60, 70 тысячаў. Рэжуць і рэжуць. Потым дабавяць 5 тысячаў — і зноў урэжуць. І дарэзалі былі да пуху».
Мясцовыя ўлады пачалі называць 70-гадовага інваліда Чарнобылю «канфліктным чалавекам». Да яго прыязджалі прадстаўнікі сацыяльнай службы, каб засьведчыць, што ён з жонкай, таксама інвалідам, і без таго жыве добра:
«Я кажу ім, пішыце: два сабакі, два каты. Вось! Яны паглядзелі на агарод, а там вароны хадзілі. Дык яны напісалі, што ў гаспадарцы ёсьць куры. Запісалі варон замест курэй».
«Нам ужо дастаткова Чарнобылю! Нашаму правіцелю, відаць, патрэбна атамная бомба, каб пагражаць кулаком: вось яна, ёсьць! У Японіі вунь, калі ласка, што нарабілі атамныя станцыі. Хопіць ужо! Што, няма іншых крыніцаў электраэнэргіі?
Мы ўжо й без таго атручаны. На якой падставе ў чарнобыльцаў зьнялі льготы? Такога няма ні ў адной краіне — ні ў Расеі, ні ва Ўкраіне. Усюды чарнобыльцы як чарнобыльцы, а нас амаль усяго пазбавілі. Мы ж гэтага Чарнобылю наеліся столькі, што ўвесь народ цяпер хварэе».
