У прытулак «Радзіслава» для жанчын, пацярпелых ад хатняга гвалту, журналістам трапіць складана, асабліва складна атрымаць дазвол на відэаздымкі. З амаль трыццаці жанчын, якія цяпер жывуць у прытулку, пагадзіліся распавесьці сваю гісторыю гвалту ў сям’і толькі тры жанчыны. Мы ўключылі відэакамэру і пагасілі сьвятло.
«Мяне лупілі скакалкамі, дратамі за тое, што я не памыла посуд, не прыбрала ложак»
Анастасія, 26 гадоў. Жыве ў «Радзіславе» з двума дзецьмі каля аднаго месяца.
«У «Радзіславу» я трапіла з бацькоўскага дому. Я знаёмая з гвалтам у сямʼі, колькі сябе памятаю. Памятаю, як маці мяне біла нагамі ў калідорчыку, калі мне было тры гады. Памятаю, як яна біла мяне за тое, што я не магла прачытаць нейкія склады, калі мне было пяць гадоў. Памятаю, як мяне лупілі скакалкамі, дратамі, чым заўгодна, за тое, што я не памыла посуд, не прыбрала ложак. Так выхоўвалі. Я памятаю, як бацькам было абсалютна напляваць, калі аднаклясьнікі запіралі мяне ў разьдзявалцы, калі яны гналі мяне пасьля ўрокаў яе «белую варону», як гераіню з фільма «Пудзіла».
Што рабіць дзецям, якіх бʼюць бацькі? Найперш цярпець.
Маім бацькам па 50 гадоў. Ім падаецца, што дрэсура, фізычныя пакараньні — гэта адзіны верны спосаб выхаваньня. Іронія ў тым, што яны закончылі пэдагагічны ўнівэрсытэт імя Максіма Танка. Яны — дыплямаваныя пэдагогі, і пры гэтым так абыходзяцца зь дзецьмі. Яны ня пʼюць, ня паляць, але любві ў нашай сямʼі ніколі не было. Калі яны ўзрываюцца, выходзяць зь сябе, то я бачу, што яны — неадэкватныя. Яны працягваюць варыць сочыва, глядзець тэлевізар, але здольныя на што заўгодна. Мама пастаянна крычала, з татам увесь час сварылася. Тата зрываўся звычайна на выходныя. У нас не было ні сьвятаў нармальных, ні выходных. Калі жыла з бацькамі ў Менску, я некалькі разоў уцякала з дому.
Я вельмі любіла кніжкі чытаць. Спачатку паступіла ў БДУ на біяфак на бюджэтнае аддзяленьне. Дома працягваліся скандалы, бацькі крычалі, каб я здохла, зваліла з дому. Мне было вельмі горка. Я ня ведала навошта тады ўсё і забрала дакумэнты з БДУ. Потым паступіла на бюджэт у вэтэрынарную акадэмію ў Віцебску. Зьехала ў інтэрнат і стала лягчэй. Але каб было скончыць адукацыю, былі патрэбныя душэўныя сілы і мэта. Я вырашыла ізноў забраць дакумэнты...
У 2013 годзе ў мяне было некалькі спробаў суіцыду. І я прыняла рашэньне, што калі мне настолькі не дарагое маё жыцьцё, калі я хачу яго спыніць, то чаму я працягваю жыць у такіх умовах. Быў студзень, мароз, я ўзяла торбу і аўтастопам паехала ва Ўкраіну, каб быць далей ад іх. Я знайшла добрага чалавека, выйшла там замуж. Ён клапаціўся пра нас, мы нарадзілі двух дзетак, але цяпер прыйшлося вярнуцца ў Беларусь і зноў сустрэцца з праблемай, ад якой я ўцякала.
Я ня ведаю, якім можна прымусіць бацькоў быць добрымі да сваіх дзяцей.
У прытулак мы трапілі таму, што бацькі пачалі біць маіх дзяцей. Майму старэйшаму сыну прыпяклі лытку прасам. На назе ў яго застаўся сьлед ад апёку.
Маёй малодшай сястры цяпер 7 гадоў. Бацькі прапяклі ёй попу прасам гэтак жа як і брату летам 2018 году, калі ёй было тры гады. І мне стала страшна за сваіх дзяцей, таму што я не магу гарантаваць ім бясьпеку.
Мае звароты ў міліцыю прывялі мяне ў камісію па справах непаўнагадовых. Чыноўніцы мне заяўлялі, што я — дрэнная маці, калі не магу стварыць сваім дзецям бясьпечныя ўмовы. Я выйшла ў сьлязах і проста ўцякла сюды, каб перавесьці дух і зразумець, як мне жыць далей.
Я ня ведаю, якім можна прымусіць бацькоў быць добрымі да сваіх дзяцей. Я сама маці, у мяне двое дзяцей, і я разумею, што калі жыцьцё «хапае за горла», вельмі складана заставацца спакойнай, ураўнаважанай і пражываць свае нэгатыўныя эмоцыі ў пазытыўным ключы. Стаўленьне бацькоў да мяне пакінула шрамы, якія мне перашкаджаюць па жыцьці.
Ці біла я сваіх дзяцей? На жаль, так. Калі гэта адбылося, мяне як токам ударыла. Божа, што я ж раблю, гэта ж дзеці, яны маленькія.... Я пайшла да псыхоляга, мы пачалі працаваць. Я пайшла ў спартовую залю, залячыла зубы, стала піць вітаміны, пахудзела, стала сабой займацца і стала лепей. Успышкі яшчэ бываюць, я працягваю на іх крычаць, на жаль, але я хачу быць добрай маці для сваіх дзяцей і я працую над гэтым разам са спэцыялістамі «Радзіславы».
Я хачу жыць у вёсцы, хачу свой дом, хачу жыць у невялікім мястэчку, каб была прырода вакол, каб была свая гаспадарка, кавалачак зямлі, каб я была гаспадыняй на сваёй тэрыторыі. Хачу быць замужам, хачу жыць у сямʼі. Я мару адкрыць вытворчасьць шматразовых падгузкаў і пракладак. У Беларусі пакуль такога няма...
Бліжэйшым часам я хачу навучыцца паводзіць сябе як здаровы чалавек, спакойна спраўляцца з эмоцыямі, разьмяркоўваць энэргію, наладзіць рэжым дня, хачу, каб дзеткі падрасьлі і я надавала ім увагу, а ня толькі працы. Я люблю працаваць рукамі. Хачу прыбіраць дамы і офісы, мне патрэбны фізычная праца, я гэта адчуваю. А потым буду ажыцьцяўляць больш далёкія пляны.
Што рабіць дзецям, якіх бʼюць бацькі? Найперш цярпець. Калі я ў 9 клясе прыйшла ў міліцыю і паскардзілася, што мяне бʼюць, мне сказалі: «Прыходзь з бацькамі». Я расла ў такіх умовах, калі была нікому не патрэбная. Куды ісьці невядома. Толькі цярпець. Цяпер з пазыцыі дарослага я ведаю, што трэба людзям, якія вакол, праяўляць увагу да іншых семʼяў. Вельмі доўга над намі ў тым жа падʼезьдзе над намі дзіця плакала... Калі мая маці біла малодшую сястру, я выклікала міліцыю, заступалася, кусалася, драпалася, вырывала сястру з рук...
Мы вельмі часта хлусім адзін аднаму. Я доўгія гады пакутавала ад дэпрэсіі яшчэ і таму, што я падманвала іншых людзей, што я хлусіла пра сваё добрае жыцьцё. Каб не было гвалту, трэба адкрываць сэрца, трэба, каб было больш месцаў, дзе людзі могуць адкрывацца, выпускаць напружаньне.
Навошта мне кантактаваць з бацькамі цяпер? Што яны мне могуць даць? Мне не патрэбныя іх грошы. Мне гідка. Яны даюць 10 рублёў і кажуць, што мне трэба за гэта зрабіць. Бацька — самадастатковы. У яго ўсё крута. Я ім не патрэбная. Ці патрэбныя яны мне? Я запыталася маці, як ты кансэрвуеш агуркі? Яна сказала: «Пачытай у інтэрнэце». Калі яны хочуць быць з унукамі, калі ласка, але каб я ведала, што яны зь імі робяць, каб яны ня білі старэйшага сына.
У «Радзіславу» я трапіла як у чароўны сьвет. Тут добрыя ўмовы для дзяцей. Гэта было выратаваньне. Я была ў захапленьні, калі пабачыла бібліятэку. Я была ў такім раскіданым стане, гадзін пяць хадзіла па кватэры, перакладала рэчы, не магла сабрацца. А потым пераехала сюды і разрыдалася. Ня верыла, што сышла ад гэтага жаху. Я ўдзячная Богу, што такое месца існуе. Каб не «Радзіслава», я ня ведаю, што б з намі здарылася«.
«Вельмі агрэсіўна, ледзь не за разьбегу ён ударыў 6-гадовага сына па галаве»
Ала. 43 гады. Жыве ў «Радзіславе» з двума дзецьмі каля аднаго месяца.
«Фізычнага гвалту ў нашай сямʼі было няшмат, у асноўным гэты быў псыхалягічны гвалт. Муж мог распачаць скандал на роўным месцы. Апошні год гэта адбывалася практычна штодня. Апошняй кропляй стала тое, што ён падняў руку на сына. Гэта не было кшталту, калі не спынісься, то я цябе шлёпну. Гэта было вельмі агрэсіўна, ледзь не за разьбегу ён ударыў 6-гадовага сына па галаве, той упаў... Пасьля я зразумела, што муж зусім ня ў стане кантраляваць свае эмоцыі ў нейкіх сытуацыях, і выклікала міліцыю. Праз некаторы час я зразумела, што дома нам рабіць няма чаго і пераехала ў «Радзіславу».
Людзі з боку бачылі толькі добрае ў сямʼі, усё адбывалася за зачыненымі дзьвярыма.
Я некалькі разоў тэлефанавала Вользе (Кіраўніца прытулку «Радзіслава» Вольга Гарбунова — РС), не адразу наважылася, бо гэта, праўда, нялёгкі ўчынак. Я жыла ў двухпавярховым катэджы. У мяне была памочніца ў гаспадарцы. У бытавым пляне пераехаць сюды мне было больш складана, чым камусьці. Але гэта, натуральна, не самае галоўнае ў жыцьці. Калі размова пра дзяцей, я лічу, што такое цярпець нельга ні пры якіх абставінах. Я лічу, што я такім чынам абараніла сваіх дзяцей. Са мной у прытулку двое дзяцей — трох і шасьці гадоў.
Мне вельмі хацелася вельмі надзейнай сямʼі, мужчыну за каменнай сьцяной, я яго ўласна і атрымала. Гэта была каменная сьцяна. Ён, сапраўды, быў вельмі надзейны, але пры гэтым вельмі аўтарытарны, такі дамастрой. Ён угаварыў мяне сысьці з працы — адзін дэкрэт, другі дэкрэт. Я стала вельмі залежная ад яго, хаця я і здавала сваю кватэру...
Цяпер, кантактуючы зь іншымі жанчынамі, я бачу, што гэтага вельмі шмат. Літаральна кожная, каму я расказваю сваю гісторыю, кажа, што ў нейкіх такіх сытуацыях яна была. Але яны вельмі мала пра гэта гавораць. Пра гэта не прынята гаварыць, пра гэта цяжка расказваць. І адзін з фактараў, чаму я доўга цярпела, было тое, што мне цяжка было пра гэта гаварыць. Людзі з боку бачылі толькі добрае ў сямʼі, усё адбывалася за зачыненымі дзьвярыма.
У нейкі момант ты пачынаеш адчуваць, раптам ты і праўда ня маеш рацыі, можа, і трэба паводзіць сябе інакш, і муж выправіцца. Можа, гэта сапраўды мая віна. У грамадзтве ўсю адказнасьць за сямʼю, як правіла, ускладаюць на жанчыну.
Я даведалася пра арганізацыю «Радзіслава» з улёткі, якую пабачыла ў краме. Гэта было яшчэ да таго, як муж сына ўдарыў. Але ўжо тады была складаная псыхалягічная сытуацыя ў сямʼі. Я стала шукаць сайт гэтай арганізацыі. Тэлефанавала некалькі разоў і ў нейкі момант наважылася.
У грамадзтве ўсю адказнасьць за сямʼю, як правіла, ускладаюць на жанчыну.
Тут вельмі добрая атмасфэра. Тыя, хто тут жывуць, гатовыя дзяліцца адна з адной, дапамагаць адна адной. У нас аграмадная падтрымка з усіх бакоў — і псыхалягічная, і маральная, і сацыяльная, і юрыдычная. Бяз гэтага я бы не справілася. Муж такую вайну вядзе супраць мяне. Я ў працэсу разводу, аднаўляю дакумэнты, бо муж іх забраў. У нас ёсьць і матэрыяльныя пытаньні. Муж падараваў мне дом падчас сумеснага жыцьця і цяпер хоча яго забраць. Ён імкнецца зрабіць усё, каб я вярнулася, зламалася, каб у мяне забралі дзяцей.
Я — матэматык паводле адукацыі. Закончыла мехмат БДУ з чырвоным дыплёмам. Апошнія гады працавала праграмістам. Думаю, што будзе складана, але я змагу вярнуцца, аднаўлю свае навыкі. Я буду жыць у «Радзіславе», пакуль не вызваліцца мая кватэра, у якой цяпер яшчэ жывуць людзі...
Наконт закону пра хатні гвалт. Хочацца, каб гэта было нешта адэкватнае, што сапраўды абараняе ад хатняга гвалту. Цяпер я адчуваю, што ўдарыў сына муж, а ўсю адказнасьць усклалі на мяне. Дзяцей паставілі на СОП (сацыяльна небясьпечнае становішча). Мне кажуць, што нельга было міліцыю выклікаць, усіх бʼюць, мы так вырасьлі. Так кажа чалавек пры пасадзе ва ўпраўленьні адукацыі. Для мяне гэта незразумела. Так, сапраўды, білі, але я б ганарыцца гэтым ня стала. Гэта не мэтад выхаваньня дзяцей.
Калі мы з мужам пазнаёміліся, ён не павышаў голас увогуле. Цягам некалькіх месяцаў пасьля знаёмства гэтага не было ніколі. Потым мы прыехалі ў госьці да яго маці і яна кажа: «Не хвалюйся, ён адыходчывы». Я нават не зразумела, пра што яна кажа. Праз некаторы час мы пачалі жыць разам. Я, цяжарная, прыяжджаю з працы і абедаю, не дачакаўшыся мужа. Муж прыяжджае і распачынае скандал, крычыць, як ты магла, чаму мяне не дачакалася. Тады мне падалося, што гэта сямейная традыцыя, трэба разам есьці. Я не надала ўвагі.
Потым было складана патлумачыць, чаму я з «раю» сыходжу ў прытулак.
Апошнім часам бізнэс пайшоў на спад, і стала складана матэрыяльна. Я купіла дзіцячы камбінэзон за цалкам невялікі кошт, і муж пачаў крычаць, што трэба было ў second-hand пакупаць. Калі б я сабе нешта купіла не ў second-hand, я бы атрымала па поўнай праграме. Я год не рабіла манікюр... Я ўсё ж здаю сваю кватэру, у нас ёсьць што есьці. Я прыняла самастойнае рашэньне зрабіць манікюр, ў выніку ў нас былі два скандалы дома. На дзень нараджэньня муж хацеў купіць торт, а я сказала, што лепей сама сьпяку. Яго як узарвала, пачаў усё кідаць. Навошта мне такая сямʼя, крычаў, замест таго, каб пабыць са мной, ты пачынаеш пячы торцікі. Калі я ня зь ім, выйшла на ёгу ці да сяброў, гэта выклікае ў яго агрэсію.
Напачатку ён прасіў прабачэньня. Апошнім часам была вінаватая толькі я. Мы спрабавалі хадзіць да сямейных псыхолягаў, але для яго гэта былі толькі людзі, якія забіраюць грошы. Амаль ніхто ня ведаў. Мама мяне падтрымлівала, але нават блізкім сяброўкам я не гаварыла. Думала, што спраўлюся сама. Потым было складана патлумачыць, чаму я з «раю» сыходжу ў прытулак.
Я мару выйсьці жывой і здаровай з гэтай сытуацыі, каб дзеці не засталіся з траўмай, каб сытуацыя максымальна добра вырашылася для ўсіх удзельнікаў. Нават для мужа. Ён таксама няшчасны чалавек. Гэта праўда».
«Мы баяліся, калі ён прыходзіў з працы і пачынаў выхоўваць дзяцей — іх біць, а потым і мяне»
Натальля. 41 год. Жыве ў «Радзіславе» з двума дзецьмі каля аднаго месяца.
«Ён мяне першы раз ударыў, калі яшчэ дзяцей не было. Мы часта сварыліся. У мужа іншы мэнталітэт. Ён з Таджыкістану. Калі ў іх была вайна, ягоная сястра і ён прыехалі сюды як уцекачы. Застаўся ў вёсцы жыць, там мы і пазнаёміліся. Два гады сустракаліся. Потым здымалі пакой у Менску. Ён працаваў кіроўцам тралейбусу, а я — на заводзе.
Ён пачынае «выхаваньне», прыдзіраецца, што лішні пачак макаронаў купіла.
Замуж не прапаноўваў, проста жылі. Нічога не абяцаў. Мне было 24 гады, калі я зацяжарала. Ён сказаў, што не гатовы, хаця яму было тады 28 гадоў. Я сказала, што для сябе нараджу. Я хацела дзіця. Бацькі сказалі, што дапамогуць. Калі дачцэ было паўтара гады, мы расьпісаліся, бо яму трэба было на чаргу на кватэру дакумэнты зьбіраць. Праз жытло і расьпісаліся.
У дэкрэт я паехала жыць у вёску, а ён меў койка-месца ў інтэрнаце, прыяжджаў на выходныя. Не выходзячы з дэкрэту, я зацяжарала сынам. Ён сказаў, што гэта не яго дзіця. Месяц не прыяжджаў. Сыну было паўтары гады, калі тата наш загуляў. Мусульманам можна тры ці чатыры жонкі. Ён прапанаваў разам жыць. Кватэра ў той жанчыны была. Ён казаў, што яна згодная, каб мы там жылі. Я кажу: «Толькі безь мяне, калі з табой расьпісвалася, такой дамовы не было».
Ён піў. Двойчы на аўтобусе пʼяны прыяжджаў. Я міліцыю выклікала, напалохала, дык спыніў нецьвярозы езьдзіць. Я дамаглася інтэрнату на заводзе. Дачка пайшла ў школу ўжо ў Менску. Але нашае жыцьцё не палепшылася. Ён стаў больш піць. Працаваў кіроўцам у аўтобусным парку.
Мы заўсёды баяліся, калі ён прыходзіў з працы. Мы закрываліся ў пакоі. Дзьверы спрабаваў выбіць, сварыўся са мной, пачынаў выхоўваць дзяцей — іх біць, а потым мяне біць. Я выклікала міліцыю. Гэта працягвалася восем гадоў, пакуль мы жылі ў інтэрнаце. Суседзі на яго міліцыю неаднаразова выклікалі, бо і цьвярозы, і пʼяны ён зь імі сварыўся. З гэтай прычыны на ўлік нас у школе паставілі. Са школай на кантакт не ішоў, з усімі перасварыўся.
Цяпер сын матам на сястру крычыць пры мне, таму што тата на мяне так крычаў.
Потым атрымалі кватэру. Мы нават ня ведалі, калі ён пераехаў туды. Мы былі ў вёсцы, а мне з інтэрнату тэлефануюць і пытаюцца, ці мы пераехалі, бо муж перавёз тэлевізар, лядоўню, нам нічога не сказаўшы. Ён мяне зь дзецьмі пакінуў у інтэрнаце, а сам жыў у трохпакаёвай кватэры. Калі нас праз паўгоду выселілі з інтэрнату, ён ужо забраў нас у кватэру. Мы зь дзецьмі спалі ў кватэры на падлозе. Потым ён зноў псыхаваць пачаў, таму што ў сына былі дрэнныя адзнакі. Сын бачыў, што бацька на мяне крычыць, што можа ўдарыць пры дзецях, што абражае мяне рознымі словамі. І дзеці сталі да мяне без павагі ставіцца. Цяпер сын матам на сястру крычыць пры мне, таму што тата на мяне так крычаў.
Дзеці былі ў вёсцы, я з адпачынку вярнулася ў кватэру. Ён мне кажа: «Зьбірай рэчы і сыходзь з кватэры». Я сказала, што нікуды не пайду, бо я тут таксама прапісаная. Два тыдні жылі кожны сам па сабе. Газам, лядоўняй, ваннай і туалетам ён мне забараніў карыстацца. Кажа, уяжджай у вёску і там карыстайся. Калі дзеці вярнуліся і трэба было ім у школу ісьці, ён сказаў нам зьбіраць рэчы і сыходзіць.
Мы сабралі рэчы і зьехалі ў вёску. На школьную лінейку зь вёскі яны паехалі, а ўжо ў нядзелю я пазваніла ў «Радзіславу» і мы пераехалі сюды.
Муж — не грамадзянін Беларусі. Каля 20 гадоў ён ня можа атрымаць грамадзянства з прычыны ўсіх парушэньняў, выклікаў міліцыі, сваіх паводзін. Пабоі я двойчы здымала, але потым забірала заяву з міліцыі. Апошні раз забрала заяву, таму што нам не было дзе жыць.
Усе ведалі пра тое, як мы жылі. І ягоная сястра таксама... Калі пʼяны быў, лепей не падыходзіць, нават не глядзець у ягоны бок, таму што ён хутка ўспыхвае і пачынае прыдзірацца. Я яго цьвярозага не чапаю, а пʼянага тым больш. Ён пачынае «выхаваньне», прыдзіраецца, што лішні пачак макаронаў купіла, што хлеб не даелі, што ня там рондаль стаіць. А ў «Радзіславе» спакойна спаць кладзесься, у нас свой пакой у прытулку. Дзеці прывыклі, у школу езьдзяць, я на працу.
Такога не было, каб па-зьверску зьбіваў. Каб я яму адказвала, ён бы мяне і нагамі біў. Я стараюся маўчаць, таму абмяжоўваецца аплявухамі, даваў па караку, па твары. Аднойчы ў інтэрнат прыйшоў у тры гадзіны ночы і накінуўся на мяне з машынкай, хацеў валасы пастрыгаць. Я так крычала са страху. Двойчы пасьпеў правесьці машынкай. Суседка выклікала міліцыю... Міліцыя яго і на суткі забірала, і штрафы ён плаціў. І нічога. Часова заціхаў, потым ізноў пачынае.
У мяне ёсьць падтрымка ў мячэці. Я ў свой час прыняла іслам, дзеці таксама. Я хустку не нашу. Ходзім у мячэць на сьвяты, дзеці на занятках Каран вывучаць. У мячэці ведаюць маю сытуацыю, падтрымліваюць мяне зь дзецьмі.
Мы бы хацелі, каб яго дэпартавалі. Участковы кажа, што зьліцца на мяне за тое, што я заяву забрала. І цяпер складана яго дэпартаваць...
Вольга Гарбунова: Наш дэвіз — канфідэнцыйна, прафэсійна і бясплатна
Заснавальніца і кіраўніца прытулку «Радзіслава» Вольга Гарбунова 24-гадзіны на суткі адказвае на званкі па «гарачай лініі». Найчасьцей тэлефануюць увечары і ўначы. І Вольга на сваёй машыне забірае жанчыну і прывозіць у прытулак. Пытаюся яе, у які момант жанчыны прымаюць рашэньне зьвярнуцца па дапамогу.
— Шмат залежыць ад асабістага бэкграўнду кожнай кліенткі. Для адной дастаткова першых удараў, і яна шукае дапамогу, зьвяртаецца ў міліцыю. І ў некаторых выпадках гвалт адбываецца гадамі, дзесяцігоддзямі. Часта жанчыны і дзеўчыны тэлефануюць на нашу лінію і кажуць: «Ведаю, што вы працуеце з гвалтам, але ў мяне не гвалт, у мяне добрая сямʼя. Можа, вы мне можаце дапамагчы. Мне трэба пагаварыць з псыхолягам». Ты задаеш пытаньне за пытаньнем, праясьняеш сытуацыю і аказваецца, што там клясычная сытуацыя хатняга гвалту. Проста чалавек сам для сябе так не называе гэта.
У Беларусі гэтая тэма дагэтуль табуяваная і ў большай ступені нармалізаваная. Гвалт паўсюль. Нас бацькі ў дзяцінстве білі і мы вырасьлі добрымі людзьмі. Гэтая лёгіка трансьлюецца з пакаленьня ў пакаленьне. Людзі перастаюць назваць гвалт гвалтам.
— Чаму вы называеце жанчын, якія трапілі сюды, кліенткамі?
— Грамадзкае абʼяднаньне «Радзіслава» — гэта жаночая арганізацыя, створаная жанчынамі, якія пацярпелі ад гвалту, для аказаньня дапамогі жанчынам, якія трапілі ў такую ж сытуацыю. Нягледзячы на гэта, усе нашы супрацоўніцы маюць спэцыялізаваную падрыхтоўку і базавую адукацыю. Мы практычна ўсе — прафэсійныя псыхолягі, і кожная кампэтэнтна ў тых пытаньнях, за якія адказвае. Наш асноўны дэвіз — мы аказваем паслугі канфідэнцыйна, прафэсійна і бясплатна. Таму, кажучы кліенткі, нягледзячы на наш асабісты траўматычны досьвед, эмпатыю, асаблівае стаўленьне да гэтай тэмы, мы — прафэсіяналкі і аказваем прафэсійныя паслугі.
Адзін з прынцыпаў працы прытулку — прынцып раўнацэннага падыходу. Для кожнай жанчыны, дзеўчыны, якая да нас зьвяртаецца, у нас ёсьць пэўны мінімальны пакет паслугаў — пражываньне ў прытулку ад сутак да году, кожная гісторыя разглядаецца індывідуальна, але мы заўсёды імкнёмся да выніку, каб у жанчыны не было неабходнасьці вяртацца ў сытуацыю гвалту. Мы максымальна акумулюем усе магчымыя рэсурсы, дзяржаўныя і недзяржаўныя, каб дапамагчы. У нас ёсьць сацыяльныя работнікі, псыхолягі, юрысты.
— Магу я запытацца пра вашу асабістую гісторыю?
— У «Радзіславу» я трапіла на хвале захапленьня фэмінізмам ва ўнівэрсытэце. Я пачала шукаць для рэалізацыі першых прафэсійных амбіцый жаночы сацыяльны праект і знайшла крызісны цэнтар, які быў ужо створаны ў Менску. Праз некаторы час я пагрузіліся ў вывучэньне гэтай тэмы, пісала дыплём на тэму праблемы гвалту ў сямʼі яшчэ ў 2003 годзе, і зразумела, што вельмі многае з таго, што пра гэта напісана, насамрэч адбывалася ў маёй сямʼі. І зараз я адкрыта кажу пра тое, што я чалавек, які перажыў гвалт. І ня толькі ў бацькоўскай хаце, дзе быў бацька алькаголік, дзе былі скандалы, пра якія расказваюць кліенткі. Гэта была штотыднёвая суровая рэальнасьць майго жыцьця. Таксама быў гвалт і ў другіх адносінах.
Пачыналася ўсё 16 гадоў таму з аднаго пакойчыку, у якім стаяла чатыры ложкі, цяпер у нас каля 28-30 спальных месцаў.
Гвалт — гэта ня толькі калі цябе зьбіваюць да паўсьмерці, гэта могуць быць заляцаньні, пагрозы, маніпуляцыі. Адчувальнасьць пачала падвышацца. Цяпер можна з двух бакоў паглядзець на сытуацыю. З аднаго боку, што я вышукваю паўсюль гвалт, а з другога боку я цяпер ведаю прыкметы і праявы гвалту ў значна больш шырокіх варыяцыях і бачу гэта, магчыма, крыху раней за іншых людзей.
— Колька жанчын можа прыняць ваш прытулак, і як вы ацэньваеце маштабы праблемы? Колькі такіх прытулкаў патрэбна ў Беларусі?
— На дадзены момант у нас самы ўстойлівы маштабны праект. Пачыналася ўсё 16 гадоў таму з аднаго пакойчыку, у якім стаяла чатыры ложкі, цяпер у нас ёсьць каля 28-30 спальных месцаў, дзе адначасова могуць разьмясьціцца 30 жанчын зь дзецьмі. Такі праект ня быў бы магчымы без прыватнага донара, бяз спонсарства грамадзяніна Вялікабрытаніі. Вельмі сумна ўсьведамляць, што дзякуючы аднаму чалавеку можна рэалізаваць такі маштабны праект, і сумна, што дзяржава дагэтуль не дае такой магчымасьці некамэрцыйным арганізацыям.
Разьлічваць на бюджэтныя грошы ня можам пры тым, што займаемся сацыяльна значнай праблемай, пра якую гавораць на ўзроўні дзяржавы. І такой падтрымкі нам не хапае. Калі казаць пра рэкамэндацыі міжнароднай супольнасьці, то лічыцца, што на 10 тысяч насельніцтва павінна прыходзіцца 1 спальнае месца для ахвяры хатняга гвалту. Тады мы разумеем, што ў Менску іх павінна быць каля 200 ці болей, а ў нас 30 месцаў.
— У канцэпцыі закону аб папярэджаньні хатняга гвалту гаворыцца, што яго ахвярамі могуць быць жанчыны, мужчыны, дзеці, пажылыя людзі, інваліды. Ці да вас трапляюць, напрыклад, пажылыя жанчыны?
— У прытулак зьвяртаюцца розныя людзі. Нашай самай малой кліентцы было 5 дзён, я зь яе маці яе забірала з радзільні. Самай пажылой пацярпелай было 86 гадоў. Узрост — гэта ня тая катэгорыя, якая можа жанчыну абараніць ад гвалту. Гэта можа адбывацца ў дзяцінстве, у пажылым узросьце, у любым узросьце. Дапамагаць пажылым жанчынам больш складана, бо практычна немагчыма знайсьці ім падпрацоўку, працаўладкаваць, адпаведна знайсьці ёй альтэрнатыўнае жытло ў выглядзе інтэрнату і здымнага пакою.
Апошнімі часам да нас часта зьвяртаюцца дзяўчыны з інваліднасьцю. На жаль, дзяржаўныя крызісныя пакоі ня ў стане дапамагчы такім пацярпелым, а нягледзячы на тое, што ў нашым прытулку барʼерны асяродак, мы не адмаўляем у дапамозе такім дзеўчынам. Пажылым людзям, людзям з інваліднасьцю няма куды зьвярнуцца па дапамогу. Ад іх усе адмахваюцца. Закон павінен быць унівэрсальны. Ён павінен быць здольны абараняць чалавека незалежна ад узросту і стану здароўя.
— Якая ваша мара?
— Насамрэч я вельмі доўга мару звольніцца. Ва ўсіх ёсьць свой шлях, у тым ліку і прафэсійны. У нейкі момант я ўжо дасягнула прафэсійна і эмацыйна нейкай кропкі, у якой мне хочацца нечага большага. Я назіраю за тым, што адбываецца з людзьмі, якія жывуць у прытулку, якія высяляюцца з прытулку. І я разумею, што і сіламі нашай арганізацыі, хаця мы і спрабуем усе прадугледзіць, пакуль жанчыны ня будуць адукаваныя, фінансава незалежныя, сысьці ад гвалту будзе вельмі цяжка. Таму я хачу арганізаваць сацыяльнае прадпрыемства па працаўладкаваньні пацярпелых. І гэта мая самая вялікая мара цяпер — звольніцца і адкрыць невялікі бізнэс, каб у мяне і іншых жанчын зьявілася магчымасьць зарабляць грошы.
