Беларусы ў Смаленску: нелегальны гандаль як спосаб выжываньня
Беларусы ўжо ня першы год возяць у бліжэйшыя расейскія гарады прадукты харчаваньня.
Саматужны гандаль «зь зямлі» ў Смаленску забаронены. Але беларусы-гандляры амаль не хаваюць свайго занятку: прадаюць малако і сьмятану, кілбасу і гарэлку на самых людных месцах, каб падзарабіць перад навагоднімі сьвятамі.
На плоце найбуйнейшага ў Смаленску Жалябаўскага кірмаша вісіць вялікая, мэтраў 3 на 5, аб’ява — пра тое, што гандаль харчовымі прадуктамі тут забаронены. Аднак уздоўж плота і пагрозьлівага надпісу пра штраф за парушэньне гэтага правіла стаяць саматужныя гандляры зь Беларусі.
Спадарыні і спадары, маладыя і старыя прыяжджаюць сюды ў асноўным зь Віцебшчыны і Магілёўшчыны. І кожны, як можа, рэклямуе свой тавар — прыкладам, гэтая спадарыня:
«Гэта ж усё беларускае, усё такое добрае. Браць будзеш? Во сьмятанку паглядзі, нідзе ў Расеі такога няма, „Прастаквашына“ рознае — гэта ўсё ня тое! Во наша, лепельская. Во тут напісана — „Лепелька — лепшы сябар“. Возім, бо на нашай „Лепельцы“ што плацяць — дык вельмі мала. І нам капейка лішняя... А там во дзевачка адна гандлюе кілбаскай, з аршанскага мясакамбінату возіць. Харошая кілбаска! „Маскоўскую“ ў яе паглядзіце. Кажуць, глыбоцкая добрая, але і аршанская таксама смачная».
Смалянаў агітаваць асабліва й ня трэба: многія тут — сталыя пакупнікі. Адзін зь іх далучаецца да нашае гаворкі:
«Бярыце-бярыце, нармальная сьмятанка! Мы рады, што беларусы прывозяць, мяжа адкрытая, яны ж тут побач, амаль што свае. Можа, гарэлка трэба? Во ў іх там, у сумцы стаіць. Я ўжо ўзяў, „Прыдзьвіньне“, віцебскую. Добрая гарэлка, ні разу не атруціўся!»
Гарэлка ды іншыя сьпіртовыя напоі — адзінае, што ня выстаўлена гандлярамі навідавоку. Бутэлькі трымаюць у асобных кайстрах паблізу. Кажуць — каб не пабіць, калі давядзецца ўцякаць ад паліцыі. А такое часам бывае, бо гандаль усё ж забаронены. Яшчэ пару месяцаў таму беларускія гандляры не наважваліся выкладаць і харчы, трымаючы іх у багажніках сваіх машын. Але цяпер нібыта рэйды паліцыянтаў зрабіліся радзейшымі, і беларусы-«бізнэсмэны», асабліва ў выходныя дні, пачуваюцца вальней.
Дый сыстэма спавяшчэньняў пра небясьпеку ўжо адладжаная, працягвае спадарыня зь Лепеля:
«Вунь, паглядзіце, там напісана „Забаронена“ — гэта нам гандляваць забаронена. Але ў нас ёсьць свой „назіральнік“, мы „прыкормліваем“ трохі чалавечка, дык ён папярэдзіць, калі трэба ўсё пахаваць... Паліцыя ганяе, але ж іхныя жонкі самі ў нас усё купляюць! Дык і Новы год блізка, а тут — сьмятанка да стала! Мы тут даражэй трошкі прадамо і таньней купім. Цукеркі дзецям во тут таньнейшыя. Жыць жа трэба. І смалянам жыць трэба, бо купляюць жа — падабаецца, значыць? Ну, сьмятанка ж наша — не параўнаць?»
Рэкляма беларускіх тавараў у Смаленску
Пастаяўшы каля гандлёвых радоў, лёгка пераканацца, што беларускія прадукты дужа даспадобы смаленскім гаспадыням і гаспадарам:
«Беларусы выручаюць нас, вядома. Кілбасу прывозяць, яна ў іх добрая. Наш во Мікаянаўскі завод такое робіць, што кілбаса і нясмачная, і як зьясі — то цаглінай у страўніку ляжыць... А беларусы малайцы, беларусы мне падабаюцца!»
«Там жа ў іх дагэтуль ГОСТы, а тут у нас нейкія незразумелыя стандарты ўвялі.. І прадукты добрыя, яны як з Савецкага Саюзу, зь дзяцінства ўсё знаёмае. І абутак беларускі йдзе на „ўра“ — і „Белвест“, і „Марка“. Паглядзіце, я во і сам маркаўскія боты нашу».
Дарэчы, беларускі абутак у Смаленску таньнейшы ў параўнаньні зь Віцебскам, дзе яго робяць. А смаляне гатовыя плаціць за якасьць. На шыльдах можна ўбачыць і рэкляму беларускай касмэтыкі, і беларускага адзеньня. А ў раёне смаленскага аўтавакзалу — цэлы шэраг невялікіх крамак, якія прадстаўляюць і менскі ЦУМ, і «Мілавіцу», і прапануюць нават хлеб ды печыва... Адно што жыхары Смаленску, нахвальваючы беларусаў за якасьць тавараў, вельмі часта параўноўваюць Беларусь з Савецкім Саюзам. Але саматужных гандляроў зь Віцебшчыны гэта мала турбуе.
