Яна піша так, быццам гэта простая справа, на якую здольнае нават дзіця — складаць вершы... Так казалі пра яе крытыкі. А ў дзяцей кепскіх вершаў не бывае. Што ні вазьмі ў Віславы Шымборскай — паўсюль словы зь ня самага тоўстага слоўніка, сьветлая глыбіня і нейкая падазроная чытэльнасьць: ну ня можа быць, каб паэзія другой паловы дваццатага стагодзьдзя так давалася ў рукі, а ня ў знакі, і настолькі не тлуміла, а наадварот, праясьняла галаву. Шымборска не размаўляе з інтэлектуаламі: нават знаходзячыся сярод іх, у іхных цёмных пакоях, яна гаворыць да ўсіх нас — ахвяраў усеагульнай пісьменнасьці.
2 ліпеня 1923 году ў Бніне пад Познаньню яна прыйшла ў гэты сьвет. Сьвет, дзе...
«Не ведаю як дзе,
але тут, на Зямлі, багата ўсяго.
Тут вырабляюць крэслы і смутак,
нажнічкі, скрыпкі, пяшчоту, транзістары,
плаціны, кубачкі, жарты...»
Калі чытаеш яе па-беларуску — так і чуеш нейкія перагукі з Максімам Танкам, у ягоных найлепшых вершах. Нарачанская такая празрыстасьць і менская любоў да рэчаў. Хаця, як і Танк, сваю даніну канфармізму яна аддала — хіба што значна меншую. Цяжка ўявіць сабе, каб кніжка Танка не прайшла цэнзуру (як гэта адбылося зь першым зборнікам Шымборскай), цяжка ўявіць сабе гэтую паэтку ў крэсьле літаратурнага і ня толькі літаратурнага функцыянэра, якім быў па сумяшчальніцтве Танк — але свае вершы пра Сталіна і Леніна яна напісала. Хай сабе і ня шмат і ня столькі пра самі боствы правадыроў, колькі пра іх адлюстраваньні — ды ня так прымітыўна. «Наш галоўны трафэй — мірнае спазнаньне сьвету»... Ад помніка вызваліцеля Польшчы Сталіна да жывога Еці зь яе першай Сапраўднай Кніжкі мінула некалькі гадоў, і гэта быў шлях толькі ўгару і па гарах, гарах новага сэнсу, па самых яго вершалінах. І калі яна адчула, што загаварыла нарэшце сваім голасам — то кінулася ратаваць рэчы, якія засталіся ў спадчыну: ад мёртвасьці і зношанасьці. Ад таго, што дасьледчыца яе творчасьці Клэр Каванах назаве «таталітарызмам погляду». І нават маленькае «дзіця Гітлер» зь яе знакамітага верша магло б не існаваць, бо заўжды прасьцей мець справу з ужо сказаным і ўпакаваным, асабліва — са злом. Яна пранікла ў самы пачатак зла — ня маючы пад рукой ні аналізу, ні анальгіну, толькі простыя словы.
Яна і пісала так мала і рэдка, як можа толькі дзіця. Была коткай, якая гуляе сама па сабе. І калі ўжо вядзецца пра сямейства кашэчых, дык герой яе найлепшага верша пра чалавека — звычайны хатні кот.
«Umrzeć — tego się nie robi kotu.
Bo co ma począć kot
w pustym mieszkaniu.
Wdrapywać się na ściany.
Ocierać między meblami.
Nic niby tu nie zmienione,
a jednak pozamieniane.
Niby nie przesunięte,
a jednak porozsuwane.
I wieczorami lampa już nie świeci.
Słychać kroki na schodach,
ale to nie te.
Ręka, co kładzie rybę na talerzyk,
także nie ta, co kładła...»
2 ліпеня 1923 году ў Бніне пад Познаньню яна прыйшла ў гэты сьвет. Сьвет, дзе...
«Не ведаю як дзе,
але тут, на Зямлі, багата ўсяго.
Тут вырабляюць крэслы і смутак,
нажнічкі, скрыпкі, пяшчоту, транзістары,
плаціны, кубачкі, жарты...»
Калі чытаеш яе па-беларуску — так і чуеш нейкія перагукі з Максімам Танкам, у ягоных найлепшых вершах. Нарачанская такая празрыстасьць і менская любоў да рэчаў. Хаця, як і Танк, сваю даніну канфармізму яна аддала — хіба што значна меншую. Цяжка ўявіць сабе, каб кніжка Танка не прайшла цэнзуру (як гэта адбылося зь першым зборнікам Шымборскай), цяжка ўявіць сабе гэтую паэтку ў крэсьле літаратурнага і ня толькі літаратурнага функцыянэра, якім быў па сумяшчальніцтве Танк — але свае вершы пра Сталіна і Леніна яна напісала. Хай сабе і ня шмат і ня столькі пра самі боствы правадыроў, колькі пра іх адлюстраваньні — ды ня так прымітыўна. «Наш галоўны трафэй — мірнае спазнаньне сьвету»... Ад помніка вызваліцеля Польшчы Сталіна да жывога Еці зь яе першай Сапраўднай Кніжкі мінула некалькі гадоў, і гэта быў шлях толькі ўгару і па гарах, гарах новага сэнсу, па самых яго вершалінах. І калі яна адчула, што загаварыла нарэшце сваім голасам — то кінулася ратаваць рэчы, якія засталіся ў спадчыну: ад мёртвасьці і зношанасьці. Ад таго, што дасьледчыца яе творчасьці Клэр Каванах назаве «таталітарызмам погляду». І нават маленькае «дзіця Гітлер» зь яе знакамітага верша магло б не існаваць, бо заўжды прасьцей мець справу з ужо сказаным і ўпакаваным, асабліва — са злом. Яна пранікла ў самы пачатак зла — ня маючы пад рукой ні аналізу, ні анальгіну, толькі простыя словы.
Яна і пісала так мала і рэдка, як можа толькі дзіця. Была коткай, якая гуляе сама па сабе. І калі ўжо вядзецца пра сямейства кашэчых, дык герой яе найлепшага верша пра чалавека — звычайны хатні кот.
«Umrzeć — tego się nie robi kotu.
Bo co ma począć kot
w pustym mieszkaniu.
Wdrapywać się na ściany.
Ocierać między meblami.
Nic niby tu nie zmienione,
a jednak pozamieniane.
Niby nie przesunięte,
a jednak porozsuwane.
I wieczorami lampa już nie świeci.
Słychać kroki na schodach,
ale to nie te.
Ręka, co kładzie rybę na talerzyk,
także nie ta, co kładła...»
