У Магілёве адзначылі ўгодкі Браніслава Тарашкевіча

Арганізавала яе мясцовая суполка Таварыства беларускай мовы.

Зь Менску распавесьці пра аднаго зь першых ўкладальнікаў беларускай граматыкі прыехалі мастацтвазнаўца Сяргей Харэўскі ды мовазнаўца Вінцук Вячорка.

Праходзіла вечарына ў грамадзкім цэнтры «Кола». Яе ўдзельнікамі сталі тры дзясяткі чалавек.

Сяргей Харэўскі першым на вечарыне пачаў прамаўляць пра лёс і творчасьць Браніслава Тарашкевіча:

«Згадваючы Браніслава Тарашкевіча варта казаць ня толькі пра яго вялізарны ўнёсак у наша пісьменства, у разьвіцьцё нашай мовы, але й згадаць разам з ім тысячы лепшых сыноў нашага народа, якія сталі ахвярамі рэпрэсіяў. Лёс Тарашкевіча ёсьць найяскравейшым сьведчаньнем таму, што ніхто нам не прынясе вызваленьня апроч нас саміх. Беларуса Тарашкевіча абмянялі Саветы на беларуса ж Аляхновіча. Абодва сталі ахвярамі. Наш лёс мусім вырашаць толькі мы самі».

Граматыка Тарашкевіча — гэта варыянт мовы, які рэальна існуе і да сёньня на літоўска-беларускім памежжы, працягваў Сяргей Харэўскі: «Гэта ніякая ня выдумка аднаго апантанага філёляга. Я заўжды заклікаў быць талерантнымі да розных узораў правапісу, маўленчых нормаў — у гэтым ёсьць сіла мовы. Замінаць камусьці шанаваць правапіс Тарашкевіча, за які ён заплаціў крывёю, гэта несправядліва й не разумна. Правапіс Тарашкевіча — гэта ўнікальны наш здабытак, унікальны помнік нашай думкі навуковай і філялягічнай. Трэба пашыраць веды пра яго і зьліквідаваць такое фамільярна-зьдзеклівае — «А ў нас тут ніхто так не гаварыць».

Большая частка вечарыны была прысьвечаная граматыцы Тарашкевіча. Пра яе казаў Вінцук Вячорка. Час ад часу ён зьвяртаўся з пытаньнямі да грамады з тым, каб падкрэсьліць прынцыпы, якімі кіраваўся Тарашкевіч распрацоўваючы свой правапіс. Вінцук Вячорка адзначыў, што граматыкай Тарашкевіча добраахвотна карысталіся ўсе ахвотныя, а вось рэфармаванай саветамі ў 1933 годзе беларускай мовай карыстацца змушалі гвалтам і за адмаўленьне каралі.

«Да жалю сёньня сама беларуская мова — ёсьць праблемай палітычнай. Зь беларускай мовай змагаліся акупацыйныя рэжымы ды таталітарныя рэжымы. Што да праблемы правапісу й граматычнага ўвасабленьня беларускай мовы, то яе палітызавалі ў савецкі час бальшавікі. Рэформа 1933 году была палітычна матываванай. Якуб Колас са скрухай, публічна казаў, што палітычнае абгрунтаваньне відавочнае й дэталізацыі не вымагае. Вярнуцца да ўніфікацыі двух правапісаў мы зможам у спакойным рэжыме, без палітызацыі, апэлюючы навуковымі, культурнымі, грамадзкімі катэгорыямі толькі тады, калі беларуская мова займее поле для нармальнага шматфункцыянальнага бытаваньня ў нашай краіне й калі на мову ня будзе ціску. І яшчэ адно, мы ня можам не вяртацца да праблемы — чаму яно так ёсьць. Вось тут мы ня можам маўчаць: «Рэформа 1933 году была скіравана на выкараненьне характэрных, непаўторных асаблівасьцяў нашай мовы», кажа Вінцук Вячорка.

«Беларуская граматыка для школ» Браніслава Тарашкевіча выйшла друкам у 1918 годзе. Спачатку ў лацінцы, пазьней у кірыліцы. Яе аўтар пражыў 46 гадоў. 6 траўня 1937 году быў арыштаваны. 5 студзеня 1938 «двойкай» НКВД і Пракуратуры СССР прыгавораны да расстрэлу. Як цьвердзіць афіцыйная вэрсія — быў расстраляны. Дасьледнік Леанід Маракоў выказвае меркаваньне, што Браніслаў Тарашкевіч загінуў падчас катаваньняў, якія доўжыліся дзевяць месяцаў. Рэабілітаваны Ваеннай калегіяй Вярхоўнага суду СССР 26 студзеня 1957 году.