Сьцісла:
- Фэйкавыя кандыдаты павінны стаць часткай, элемэнтам звыклага выбарчага рытуалу.
- Сыход з кампаніі Бобрыкава і Чамаданавай, магчыма, зьяўляецца часткай першапачатковага сцэнару. Дзеля таго каб падтрымліваць цікавасьць да выбарчай кампаніі, штучна ствараць ілюзію інтрыгі. Але звонку гэта выглядае трохі няўклюдна.
- Другое магчымае тлумачэньне гэтага кроку двух прэтэндэнтаў палягае ў тым, што ўлады на хаду зьмянілі сцэнар кампаніі. Бо нешта пайшло ня так.
12 лістапада адразу два зь сямі патэнцыйных кандыдатаў у прэзыдэнты заявілі пра рашэньне зьняцца з выбараў на карысьць Аляксандра Лукашэнкі. Гэта зрабілі старшыня Саюзу афіцэраў Сяргей Бобрыкаў і галоўны ідэоляг Менгарвыканкаму Вольга Чамаданава.
Раней ужо даводзілася пісаць, што вылучэньне паралельна з Аляксандрам Лукашэнкам яшчэ некалькіх прэтэндэнтаў, пасьлядоўных прыхільнікаў уладара, стварае дзіўную сытуацыю з гледзішча нармальнай лёгікі. Яны павінны быць нібыта ягонымі апанэнтамі — і адначасова падтрымліваць існы рэжым і ягоную палітыку. Маўляў, я іду кандыдатам у прэзыдэнты, каб падтрымаць адзінага і незаменнага правадыра. Такая практыка існуе ў Расеі, некаторых краінах Цэнтральнай Азіі. Але ў Беларусі раней такое не практыкавалася ў настолькі непрыкрытым выглядзе.
Першае пытаньне, якое ўзьнікае: як назваць гэтых асобаў? Альтэрнатыўнымі прэтэндэнтамі іх лічыць нельга, бо ніякай палітычнай альтэрнатывы яны не прапануюць. У незалежных мэдыя прыжылося слова «спойлеры». Аднак у дадзеным выпадку гэта не зусім дакладны тэрмін. Бо спойлер — гэта кандыдат, які адцягвае на сябе частку галасоў у іншага кандыдата з падобнай праграмай, паніжаючы тым самым ягоныя шанцы на перамогу. Напрыклад, падчас выбарчай кампаніі 2020 году спойлерамі былі Ганна Канапацкая, Андрэй Дзьмітрыеў, Сяргей Чэрачань, якія забіралі галасы ў Сьвятланы Ціханоўскай. Ад каго адцягваюць электарат цяперашнія кандыдаты, незразумела. Тым больш што рэальнага падліку галасоў не прадбачыцца.
Ёсьць яшчэ такое слова «спарынг-партнэры». Але яно таксама недакладна адлюстроўвае цяперашнюю сытуацыю. Бо, напрыклад, у спорце спарынг-партнэр — гэта спартовец, які дапамагае іншаму спартоўцу на трэніроўках падрыхтавацца да важнага спаборніцтва, адпрацаваць прыёмы, тэхніку. Але ён павінен імітаваць рэальнае спаборніцтва, супраціўляцца. А ўявіць, што цяперашнія кандыдаты будуць сапраўды спрачацца з Лукашэнкам, спаборнічаць зь ім, немагчыма.
Гэтыя фэйкавыя кандыдаты павінны стаць часткай, элемэнтам звыклага выбарчага рытуалу і неяк уплываць на зусім апалітычных выбарцаў, для якіх зьмест выбараў зусім ня мае значэньня. Для іх, як калісьці казала Натальля Качанава, выбары — гэта сьвята, буфэт ды іншыя вонкавыя атрыбуты.
З самага пачатку было відавочна, што ўдзел у выбарчай кампаніі гэтых эрзац-кандыдатаў будзе сьмешны і кур’ёзны. Так і здарылася.
Старшыня Саюзу афіцэраў Сяргей Бобрыкаў тлумачыць свой сыход з выбарчай кампаніі тым, што з моманту рэгістрацыі ініцыятыўнай групы яму пачалі паступаць шматлікія звароты афіцэраў з прапановай зьняцца з выбараў. Дзеля таго «каб забясьпечыць згуртаванасьць афіцэрскага корпусу, не дапусьціць дваякіх думак сярод вайскоўцаў, каб падтрымаць дзейнага кіраўніка дзяржавы і нашага лідэра».
Тады навошта было вылучацца? Ня ведаў пра магчымасьць «дваякіх думак сярод вайскоўцаў»? А прызнаньне шматлікіх зваротаў з боку афіцэрскага корпусу сьведчыць пра тое, што рашэньне вылучацца не абмяркоўвалася ў Саюзе афіцэраў. І ці існуе ў такім выпадку рэальна такая арганізацыя? Хто тады загадаў таварышу Бобрыкаву вылучацца?
Вольга Чамаданава патлумачыла, што здымае кандыдатуру, бо Лукашэнка — лепшы за яе, і існуе такі запыт грамадзтва, трэба кансалідавацца «вакол нашага прэзыдэнта». Атрымліваецца, раней яна лічыла, што яе кандыдатура — лепшая, чым Лукашэнкі? Ці не крамольная такая выснова ў цяперашняй Беларусі?
Але немагчыма шукаць лёгікі там, дзе яе проста ня можа быць. Узьнікае толькі адно пытаньне: які сэнс ва ўсіх гэтых дзіўных з нармальнага гледзішча паваротах выбарчай кампаніі?
Варыянт першы. Гэта частка першапачатковага сцэнару. Так было задумана. Хоць бы дзеля таго, каб падтрымліваць цікавасьць да выбарчай кампаніі, штучна стварыць ілюзію інтрыгі. Вось жа траіх прэтэндэнтаў адсеялі на этапе рэгістрацыі ініцыятыўных груп, двое выйшлі з кампаніі самі, яшчэ хтосьці не зьбярэ неабходныя 100 тысяч подпісаў. І на фінішы апынуцца 3–4 кандыдаты. Як і прадказваў старшыня ЦВК Ігар Карпенка.
Наяўнасьць такога першапачатковага сцэнару магчымая, але ня вельмі верагодная. Бо звонку гэта выглядае трохі няўклюдна. Два кандыдаты раптам у адзін дзень сынхронна вырашылі зьняцца з выбараў. Адначасова ім прыйшла ў галаву адна і тая ж думка. Прычым тлумачэньне такога рашэньня даволі нязграбнае. Публіка не паверыць. Вельмі імаверна, што Бобрыкаву і Чамаданавай спачатку загадалі вылучацца, а потым іх прымусілі зьняцца.
Варыянт другі. Улады на хаду зьмянілі сцэнар кампаніі. Бо нешта пайшло ня так, і атачэньне Лукашэнкі адчула нейкую няўпэўненасьць. Таму і мітусяцца. У гэтым пляне вельмі паказальныя словы Бобрыкава наконт «дваякіх думак сярод вайскоўцаў». То бок трэба разумець так, што адназначнай падтрымкі Лукашэнкі ў вайсковым асяродзьдзі няма?
Выбары 2025 году ў Беларусі
- Выбары прэзыдэнта Беларусі прызначылі на 26 студзеня 2025 году — нашмат раней, чым можна было чакаць. Такое рашэньне ўхвалілі на пасяджэньні Палаты прадстаўнікоў 23 кастрычніка. Паводле заканадаўства, сёмыя прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі павінны адбыцца не пазьней за 20 ліпеня 2025 году.
- Аляксандар Лукашэнка ўжо заявіў пра намер працягнуць сваю ўладу над краінай яшчэ прынамсі на пяць год. Гэта будуць ужо сёмыя выбары для аўтарытарнага кіраўніка дзяржавы. Колькі часу Лукашэнка застаецца ва ўладзе: онлайн-лічыльнік.
- Напярэдадні абвяшчэньня даты галасаваньня амбасадар Расеі ў Беларусі Барыс Грызлоў сказаў, што расейскі бок дапаможа Менску ў выпадку «спробаў дэстабілізацыі» ў часе выбараў, калі Беларусь зьвернецца па такую дапамогу.
- Офіс Сьвятланы Ціханоўскай, Аб’яднаны пераходны кабінэт і Каардынацыйная рада выпусьцілі сумесную заяву, у якой падкрэсьлілі, што цяперашняя электаральная кампанія праводзіцца ў сытуацыі глыбокага палітычнага крызісу ў Беларусі, а Аляксандар Лукашэнка незаконна ўтрымлівае ўладу шляхам рэпрэсіяў супраць беларускага грамадзтва, і заклікалі беларусаў «выказаць свой пратэст шляхам галасаваньня супраць усіх, хто крадзе нашае права голасу».
- Раней дэмакратычныя сілы Беларусі ўжо неаднаразова заяўлялі, што будуць дабівацца непрызнаньня гэтых выбараў міжнароднай супольнасьцю.
- Папярэднія выбары 9 жніўня 2020 году прайшлі ва ўмовах масавых фальсыфікацыяў і адзначыліся самымі масавымі пратэстамі за ўсю гісторыю незалежнай Беларусі. Вынікі выбараў не былі прызнаныя міжнароднай супольнасьцю, краіны Захаду неаднойчы ўводзілі санкцыі супраць рэжыму Лукашэнкі, якога ня лічаць легітымным прэзыдэнтам Беларусі.
- Палітычны крызіс, які ўзьнік пасьля выбараў 2020 году ў Беларусі, і шырокамаштабныя рэпрэсіі ў краіне працягваюцца да гэтага часу.
- У турмах Беларусі застаецца каля 1,3 тысячы чалавек, якіх праваабаронцы прызналі палітвязьнямі (колькасьць асуджаных з палітычных матываў значна большая). З 2020 году праваабарончаму цэнтру «Вясна» вядомыя прозьвішчы сама меней 7400 фігурантаў крымінальных палітычных спраў у Беларусі, заведзеных з палітычных матываў. Зь іх 6013 чалавек ужо асудзілі (як мінімум 2336 чалавек — на пазбаўленьне волі, 681 — на «хімію»). Больш за 50 тысяч чалавек затрымлівалі з палітычных матываў.
- У сувязі з пагрозай палітычнага перасьледу Беларусь пасьля 2020 году, паводле розных ацэнак, пакінулі сотні тысяч беларусаў: сацыёляг Генадзь Коршунаў у траўні 2024-га ацэньваў маштаб палітычнай эміграцыі ў 500-600 тысяч чалавек, намесьнік кіраўніка МУС Карпянкоў у кастрычніку 2023 году казаў, што з 2020 году зь Беларусі зьехалі 350 тысяч чалавек.
- У Беларусі ліквідавалі амаль амаль усе палітычныя партыі, засталіся толькі 4 праўладныя партыі. Агулам грамадзкі сэктар краіны, пачынаючы з пасьлявыбарчага пэрыяду 2020 году, страціў ужо сама меней 1838 некамэрцыйных арганізацыяў (сярод іх грамадзкія аб’яднаньні, прафсаюзы, палітычныя партыі, фонды, недзяржаўныя ўстановы, асацыяцыі, рэлігійныя арганізацыі і інш.).
- Пасьля выбараў 2020 году ў Беларусі прызналі «экстрэмісцкімі фармаваньнямі/арганізацыямі» і заблякавалі практычна ўсе незалежныя СМІ, журналісты гэтых мэдыя сутыкнуліся з затрыманьнямі, арыштамі, ператрусамі, адміністрацыйным і крымінальным перасьледам, многія вымушана пакінулі краіну і працягнулі працаваць з-за мяжы. За кратамі ў Беларусі цяпер застаюцца 36 прадстаўнікоў мэдыя.
Форум