Ну чым ні каралева спадарыня Сафея (альбо бабуля, баба Сафея, як казалі яе ўнукі)! Гэты выдатны партрэт зьняў на Палесьсі сьветлай памяці Міхась Раманюк. Галоўная яго задача тут была – зьняць народны строй. А атрымаўся і строй, і тыпаж, і прыўкрасны партрэт беларускай жанчыны. І кампазыцыя, і фон, і аксэсуары, і гарманізацыя з фонам зробленыя – бліскуча, па законах фатаграфічнага хараства. Старое часанае сякерай дрэва, дзе не відаць ніводнага цьвіка, кавалак драбіны і збан на слупку, а на перасячэньні лініяў дрэва, якія зыходзяцца ў вугал (якраз там, дзе кампазыцыйна трэба), годна і проста прысела спадарыня Сафея, з усьмешкай прыжмурана ўзіраючыся перад сабой.
Якое годнае, прыгожае яе аблічча і ўся пастава!
У якім стагодзьдзі зьнятая гэтая жанчына? У ХХ-м? А мо’ у ХІХ-м? Няма часовага антуражу, вобраз нібы раствараецца ў традыцыі, якая перажывае час. І толькі знаўца народнага адзеньня па пэўных дэталях падумае – усё ж у ХХ-м.
Міхась Раманюк захапіўся народным адзеньнем, мастацтвам і этнаграфіяй яшчэ студэнтам. Скончыўшы інстытут, стаў выкладчыкам і пачаў (па прыкладу Лявона Баразны) езьдзіць па вёсках, зьбіраць і вывучаць народныя скарбы. Часта выпраўляўся ў экспэдыцыю са сваімі студэнтамі. Справа разгортвалася, і аднойчы ён кажа: “Такое хараство, такое багацьце, такія людзі! Які б гэта мне фотаапарат набыць, каб добра здымаць?”
Я на такія пытаньні адказваў звычайна без энтузіязму. Ведаў я гэтыя патаньні, калі людзі думаюць, што добрыя здымкі зробіць за іх добры фотаапарат. Але кажу: “Дзеля таго, што ты хочаш рабіць, трэба мабільны сярэдні фармат. Лепш люстранка 6х6. У СССР нічога добрага няма. Замежнае недаступна. Можна дастаць хіба “гэдээраўскі” “Пентакон-сікс” пры ўмове, калі валодаеш прыёмамі “даставаньня” на ўзроўні цыркавой эквілібрыстыкі. Бо за мяжу цябе ніхто ня пусьціць”. Сказаў і забыўся.
Мінула, можа, каля года. Сустракаю Раманюка з “Пентаконам” на шыі. Але ня гэта мяне зьдзівіла (хаця на тыя часы зьдзіўляцца было чаму). Раманюк паказаў мне свае фатаграфіі людзей з экспэдыцыі. Уражаны, я перагледзеў усё і пытаю:
– Хто гэта здымаў?
– Я здымаў.
– Ты?
– Я.
– Слухай, – кажу, – ты маеш безумоўны фатаграфічны талент. Займіся фатаграфіяй. І хоць пачытай што-небудзь пра фатаграфію. Разьвівай дар Божы!
Раманюк спэцыяльна займацца творчай фатаграфіяй ня стаў, выкарыстоўваў яе толькі для прыкладных этнаграфічных мэтаў, але тут скарыстаў свой “дар Божы” напоўніцу. Ягоныя здымкі людзей у народных строях надзвычай прыгожыя, якасныя, адлюстроўваюць хараство і годнасьць нашага народу. Міхась Раманюк не аднойчы паказваў мне архіўныя фота (з пачатку ХХ стагодзьдзя) людзей у строях. “Паглядзі, якія прыгожыя ўсе людзі, якая годнасьць у абліччах, якая шляхетная пастава!” – казаў у захапленьні.
“Вось тое ж і яно, – кажу, – і заўваж, у этнаграфічнай фатаграфіі, там, дзе зьнятыя найперш людзі ў касьцюмах, а не касьцюм на людзях, там адчуваеш, што гэта народ.”
Адметнасьць Раманюка як этнаграфічнага фатографа якраз у тым і была, што, здымаючы адзеньне, ён стварыў цэлую галерэю народных тыпажоў, вобразаў (такіх, як спадарыня Сафея), людзей прыгожых зьнешне і ўнутрана, і замілаваньне яго гэтым народам відаць на ягоных здымках.
Фота зьмешчана ў вольным Сеціве.
