Якое імя ці якая гістарычная падзея прыцягнуць найбольшую грамадзкую ўвагу ў 2025-м і, магчыма, дадуць назву новаму году? Летась мы найчасьцей згадвалі Васіля Быкава, якому споўнілася 100 гадоў. Выходзілі ягоныя кнігі, успаміны пра яго, агляды жыцьця і творчасьці... А што ў 2025-м?
У гэтыя сьвяты дзясяткі тысяч людзей працягваюць чакаць на волі сваіх палітзьняволеных блізкіх. І ўсім ім вельмі трэба падтрымка.
Калега Андрэй Мальгін піша пра «русский мир» як місію разбурэньня цывілізацыі. Захапіўшы чужую тэрыторыю і чужыя дамы, многія расейскія акупанты чамусьці лічаць патрэбным пакінуць пасьля сябе ганебныя сьляды ў выглядзе загаджанага жытла.
Хто б мог падумаць, што я ледзь не зь цеплынёй буду ўзгадваць часы, калі сілавікі публікавалі прымусовыя відэа з затрыманымі. І не, я не звар’яцела, не пераўтварылася ў пачвару і не палюбіла глядзець на катаваньні.
На працягу некалькіх мінулых тыдняў уражаны сьвет са зьдзіўленьнем назіраў за тым, як Сырыя імкліва перастае быць сфэрай улыву Масквы — бяз колькі-небудзь прыкметнага супраціву з боку апошняй.
Падзеньне дыктатуры Асада ў Сырыі для беларусаў выглядае як увасобленая мэтафара абсалютнай надзеі: дабро заўсёды перамагае і зьяўляюцца шанцы на будучыню. Асабліва з улікам таго, што ў сырыйскай і беларускай сытуацыі шмат падабенства.
Менавіта ў гэты момант на нашых вачах зьяўляюцца цьмяныя абрысы будучых украінска-расейскіх межаў, якія на доўгія гады (а хутчэй за ўсё, на дзесяцігодзьдзі) стануць лініямі, якія падзеляць ня толькі дзьве краіны, але і эўрапейскі кантынэнт.
Ненармальна, што мы апынуліся ў сытуацыі, калі трэба тлумачыць, што і сярод палітычных зьняволеных ёсьць градацыі. Ненармальна, што мы зайздросьцім палітзьняволеным у іншай краіне, бо іх катуюць менш.
25 гадоў на Радыё Свабода Сяргей Дубавец знаходзіць сэнсы беларускага жыцьця і адказвае на вашы пытаньні.
Прэзыдэнцкія выбары 2025 году — першыя за мінулыя тры дзесяцігодзьдзі, на якіх у Аляксандра Лукашэнкі няма рэальных супернікаў.
Мае суб’ектыўныя назіраньні за беларускай грамадзянскай супольнасьцю схіляюць да думкі, што беларусам вельмі складана вучыцца дэмакратычным правілам і працэдурам. Чаму?
Пабачыць сваё прозьвішча ў расейскім міліцэйскім вышуку — малая «прыемнасьць». Сам перасьлед — прыкрая дадзенасьць: у Беларусі дыктатура і рэжым шукае ўсіх нязгодных. Але пры чым тут Расея?
Часта чалавеку важна даваць вуду, але ёсць сытуацыі, калі трэба даць рыбу, каб на вуду зьявіліся сілы. І няважна, адбываецца гэта ў Беларусі ці па-за яе межамі.
Ці здольны Лукашэнка захаваць у Беларусі рэпрэсіўны дыктатарскі рэжым у выпадку, калі ў Расеі адбудуцца істотныя палітычныя зьмены?
У сеціве ізноў спрачаюцца пра двумоўе ў Беларусі. Ізноў нараджаюцца пасьлядоўнасьці, якія, папраўдзе, апазыцыі, з мэтай адсунуць «моўнае пытаньне» на другі плян.
Лукашэнку яўна трывожыць тое, што ў сьвеце яго перастаюць успрымаць як самастойную палітычную фігуру, здольную прымаць рашэньні, адрозныя ад тых, якія надыктоўвае Пуцін і якія хоць бы ў драбніцах не супадалі б з рэчышчам расейскай палітыкі.
Праўладныя сацыёлягі зноў даюць Лукашэнку 80% даверу людзей. Але адкуль гэты давер узяўся і чым тлумачыцца?
Чаго асьцерагаецца Лукашэнка, шматкроць паўтараючы свае прэтэнзіі на месца за сталом будучых перамоваў, за якім будзе вырашацца зыход расейска-ўкраінскай вайны? Разважае Віктар Багдзевіч.
«У Беларусі ня дай Божа жанчыну выберуць», — кажа Лукашэнка. І праўда, няма ж нічога страшнейшага для нашай гаротнай краіны за жаночае кіраваньне! Вось ужо дзе бяда...
Расейцы забараняюць браць пад апеку ці ўсынаўляць дзяцей грамадзянам і грамадзянкам тых краін, дзе дазволены трансгендэрны пераход. Сярод такіх краінаў ёсьць і Беларусь.
За мінулыя пяць гадоў беларусы напісалі цэлую паліцу кніг у розных жанрах пра актуальныя падзеі. Гэта не ўспаміны і не расповеды па сьвежых сьлядах, калі «ўсё закончылася». Бо «ўсё працягваецца».
У Беларусі па-ранейшаму як дзяржаўнае сьвята адзначаюць гадавіну расейскай Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 году, а галоўныя вуліцы і плошчы гарадоў і пасёлкаў, як і пры СССР, носяць камуністычныя назвы альбо імёны рэвалюцыянэраў ды расейскіх і савецкіх дзеячаў. Чаму?
Новае слова ў праваабаронцаў, інкамунікада (поўная ізаляцыя ад вонкавага сьвету), насамрэч ня мае дачыненьня да нейкіх навацыяў у турэмнай сыстэме.
Ёсьць такі мэтад барацьбы з фобіямі — маленечкімі порцыямі прывучаць чалавека да таго, чаго ён баіцца. Магчыма, акурат гэтым цяпер займаецца Лукашэнка, акружаючы сябе патэнцыйнымі фэйкавымі кандыдаткамі ў прэзыдэнты.
Магчыма, самае красамоўнае выказваньне Лукашэнкі апошняга часу пра сваю датычнасьць да расейскай агрэсіі супраць Украіны: «Гэта я яшчэ па мінімуму ўцягнуты ў гэты канфлікт. А можна сказаць, увогуле ня ўцягнуты».
Зьяўленьне новага руху квадробэраў (падлеткаў у масках, якія імітуюць рухі жывёлаў) выклікала процілеглую рэакцыю ў Беларусі і Расеі, што сьведчыць пра істотнае адрозьненьне грамадзкай атмасфэры ў дзьвюх краінах «саюзнай дзяржавы».
Прынамсі, мы былі такімі да таго, як рэжым Лукашэнкі зладзіў у краіне дзяржаўны тэрор.
Маючы ў суседзях моцную агрэсіўную імпэрыю, маленькія краіны часам апынаюцца перад незайздросным выбарам паміж кепскім і вельмі кепскім варыянтамі ўласнай будучыні.
На паседжаньні Рэспубліканскай рады ў гістарычнай палітыцы (на чале з кіраўніком адміністрацыі Лукашэнкі Дзьмітрыем Крутым) паставілі задачу ўзмацніць кантроль за гістарычнымі кнігамі, каб выключыць з ужытку «экстрэмісцкую» літаратуру.
Лукашэнку турбуюць маштабы ўцёкаў насельніцтва з краіны. Але ў тых умовах, калі трон аднаасобнай улады хістаецца, небясьпека для ўстойлівасьці ўласнага рэжыму яго непакоіць значна больш, чым зьніжэньне колькасьці падаткаплатнікаў.
Вельмі важна, каб мы нарэшце суадносілі свае выказваньні пра палітзьняволеных з тым, як гэтыя словы могуць паўплываць на іх і іхных родных.
Выбары прэзыдэнта ЗША, да якіх засталося ўсяго тры тыдні, гэта больш, чым проста выбары. Празь месяц сьвет стане прыкметна іншым, чым цяпер. Гэта датычыць і нашага рэгіёну Ўсходняй Эўропы.
«Кожны раз чалавецтва бліжэй да шчасьця на вышыню нашых магіл». Калісьці Ўладзімер Караткевіч у п’есе «Кастусь Каліноўскі» ўклаў гэтыя афарыстычныя словы ў вусны галоўнага героя.
Што замоўчвае Лукашэнка, калі раз за разам агучвае свае страхі пра пагрозу, якая нібыта ідзе з-за Бугу. І пры якіх абставінах такая пагроза можа стаць рэальнай — але не для беларускай дзяржавы, а для ягонага асабістага рэжыму.
Нядаўна мне сьніўся тыповы ўцякацкі сон — я ў Беларусі і ня ведаю, як буду адтуль выбірацца. Звычайна ў такіх снах я бачу родных, але на гэты раз я там чамусьці сустракалася са старой школьнай настаўніцай.
Сьледам за пракуратурай у Беларусі, якая вядзе кампанію перасьледу нацыстаў зь нямецкага боку Другой сусьветнай і нават асудзіла аднаго, даўно памерлага сваёй сьмерцю дзесьці ў эміграцыі, за справу ўзяліся ў Расеі — больш маштабна і ўсебакова.
Дыктатарам, перакананым у сваёй пажыцьцёвай уладзе, няма патрэбы хаваць уласныя багацьці ў выглядзе замежных банкаўскіх рахункаў ці складзеных недзе ў бункерах залатых зьліткаў. Па-сапраўднаму іх цікавяць каштоўнасьці зусім іншага кшталту.
На першы погляд, ня самае дарэчнае сёньня пытаньне — «Ці палітык Марыя Калесьнікава?» — выклікала ўсплёск эмоцыяў у сеціве ды прымусіла пільней угледзецца ў беларускую сытуацыю як дома, так і за мяжой; як ва ўладзе, так і ў апазыцыі.
Лісты палітзьняволеным даходзяць рэдка, некаторыя людзі ў турмах застаюцца ў поўнай інфармацыйнай ізаляцыі. Сёньня, 28 верасьня, UNESCO адзначае Міжнародны дзень усеагульнага доступу да інфармацыі, і ў Беларусі ў гэтага дня сваё адценьне.
Добра аплочаныя найміты, а таксама рэжым палітычных рэпрэсій і агрэсіўная прапаганда – пуцінскі рэцэпт ад антываенных пратэстаў і настрояў, які значна паўплываў на ўспрыманьне цяперашняй вайны ў расейскім грамадзтве.
Зьнікненьне грунтоўнага літаратурнага часопіса «Дзеяслоў» напярэдадні ягонага 22-годзьдзя (першы нумар выйшаў 24 верасьня 2002 году) стала вынікам афіцыйнага курсу на зьнішчэньне грамадзянскай супольнасьці ў краіне.
Лукашэнка заўжды ганарыўся і хваліўся тым, што ў Беларусі няма вайны, але пры гэтым стварыў такія ўмовы, што людзям унутры краіны даводзіцца выжываць гэтак жа сама, як украінкам і ўкраінцам на часова акупаваных Расеяй тэрыторыях.
Санкцыянуючы ў 2021 годзе «зачыстку» незалежных СМІ, Лукашэнка абяцаў, што іншадумства і разнастайнасьць меркаваньняў у Беларусі захаваюцца. Што ж адбылося насамрэч?
«Беларусы! Вы невероятные!» — вокліч, які зьявіўся ў пачатку выбарчай кампаніі 2020 году і стаў яе ключавым матывам, галоўнай «музычнай тэмай», ператварыўшы пратэст супраць фальсыфікацыяў у масавы карнавал чалавечага адзінства. Сёньня гэты вокліч успрымаецца інакш, чым чатыры гады таму.
Калесьнікавай баіцца рэжым, Калесьнікавай баяцца дэмакратычныя сілы — абедзьве пазыцыі мне цяпер цяжка ацаніць інакш, як звычайнае трызьненьне. Перш чым казаць нешта такое, узгадайце, калі ласка, што на вуліцы 2024 год.
Імкненьне «падправіць» дзяржаўныя межы, перакроіць іх на свой капыл, «аднавіць гістарычную справядлівасьць», «вызваліць» суайчыньнікаў, якія «стогнуць пад іншаземным панаваньнем» — самы кароткі шлях да вайны.
Ва ўласна беларускай традыцыі галоўным нацыянальным героем прынята называць Кастуся Каліноўскага — першага беларускага палітыка новага часу, аўтара канцэпцыі мадэрнай беларускай нацыі.
Загрузіць яшчэ
