Гледачы

Декан Свифт нанял актёров,
чтобы те несли людям его мысли.
Но наш губернатор оказался хитрее —
он нанял зрителей.

(З к-ф “Дом, который построіл Свифт”)





У двары патыхала восеньскай цьвільлю. Дрэвы стаялі амаль голыя, і, адпаведна, лісьця пад імі было па шчыкалатку (каму — дрэвам? — заўв. рэд.).

У неасьветленым двары, па выцьвілым лісьці каталі дзяўчо. У апошнім сказе процьма алегарычных недакладнасьцей. Бо насамрэч дзяўчо білі. Моцна. Ёсьць у братняй мове слова, якое больш ёміста перадало б сэнс. Нават не адно, але чорт зь імі… Дый ці “дзяўчо”? Па ўзросьце — так. Але толькі па ўзросьце…

Сяржук з жонкаю йшоў па парку. Там, як ні парадаксальна, была гэткая ж карціна, што і ў двары (у сэнсе, лісьце). Яны вярталіся дахаты як людзі, для якіх не было, папросту не магло існаваць нічога па-за імі й тым, што ў іх. Гэтае апошняе дэ-факта знаходзілася (то бок рухалася, харчавалася, а калі каго цікавяць дэталі, — выбудоўвала свой косны мозг) у жонцы, але, далібог, Сяржук таксама пачуваўся цяжарным. Прынамсі, жорсткі жончын таксыкоз, відаць, часткова перадаўся й яму (як гэта заўжды здараецца з хваробамі тых, каго любіш)…

Яны зайшлі ў двор, і жонка вымавіла: “Божа…” “Хадзем, хадзем”, — зь ненатуральнай бадзёрасьцю вымавіў Сяржук.

Яны ўвайшлі ў пад’езд, падняліся на сямнаццаць прыступак — першы пралёт, дзе вакно — і жонка сказала: “Пачакай. Трэба. Вярнуцца”. “Так”, — адказаў ён, але сьпярша, з хвіліну, яны глядзелі з вакна на гэты мортал комбат.

(Трэба сказаць, што некалькі жыхароў таксама назіралі за зьбіцьцём — з вокнаў, з гаўбцоў. Палілі, глядзелі…)

Дзяўчо каталі па лісьці, з кута ў кут, ад сьценкі да сьценкі гэтага абгароджанага ліпамі двара-пакою, і зразумець тое, якія вялікія адлегласьці пераадольвала цела пасьля чарговага ўдару, можна было па хрыплых, і кожнага разу ўсё менш упэўненых воклічах ахвяры. Дэталяў у цемры разабраць было нельга. Толькі цені. Удар — храбусьценьне лісьця (ці костак?) — вокліч…

Сяржук з жонкай спусьціліся й падыйшлі да бардзюра — мяжы, што разьдзяляла пляцоўку й асьветленую едкімі пад’ездавымі ліхтарамі частку двара. Біў адзін, астатнія моўчкі стаялі. Той, які біў, часам прамаўляў.

Яны пазналі ахвяру. Найперш па голасе. Гэта была дзяўчынка-падлетак, што часьцяком сядзела на лаўцы каля “сіняга” пад’езду, у адной зь “сініх” кватэраў якога і жыла разам з маці. Так ужо нейк склалася, што ў гэты пад’езд перабраліся ўрэшце ўсе “сінякі” хрушчоўкі (яны ж альканаўты, булдосы, аматары вадкасьці № 2 й гэтак далей). На дзьвярох гэтага пад’езду, у адрозьненьне ад усіх астатніх, не было дамафону — яны былі гасьцінна расхінутыя і ўдзень, і ўночы. Як, дарэчы, і большасьць паштовых скрыняў, якія ў лепшым разе былі падвязаныя дротам ці падлепленыя скотчам. Нягледзячы на выгоднае разьмяшчэньне дому, шэраг кватэраў пуставаў, паколькі чалавек, як вядома, сьмяротны. І не існавала такога, нават “чорнага”, рыэлтара, які б прымусіў кагосьці туды засяліцца. Тыя ж нешматлікія нармальныя (тут пальцамі робіцца дзьвюхкосьсе ў паветры) людзі, што заставаліся ў пад’езьдзе… Зрэшты, цяпер гаворка не пра іх.

Такім чынам, там (на лісьці) была дзяўчынка зь сіняга пад’езду. Сяржук, стараючыся рабіць гэта гучным нізкім голасам, запытаў у накірунку пляцоўкі: “Что вы делаете?!” Яму адказалі: “А ты че здесь делаешь?” На гэта ў яго не было адказу. Разам з жонкай яны адышлі да лаўкі (дзе лямпачка)… “Трэба выклікаць міліцыю”, — сказала жонка. “Так. Патэлефануй”. Ён не хацеў, каб жонка бачыла, што ў яго падрыгваюць пальцы.

Покуль жонка чакала адказу апэратаркі, ён, каб нешта рабіць, вярнуўся да бардзюра. Ахвяра, мабыць, добра ведала таго, хто яе б’е: “Ну все, бля, — скавытала яна, — теперь я точно в ментовку заявлю”, — і атрымоўвала новы ўдар “пырам”. Да Сержука зьвярнуўся хтосьці з “назіральнікаў”: “Все нормально. Брат сеструху воспітывает. А хто ты ваще такой?..” Тым часам сямейнае выхаваньне працягвалася…

Ён вярнуўся да жонкі. “Выклікала?” “Так, сказалі, нарад выехаў”. “Ну, то хадзем”. Яны падняліся ў кватэру. “Пастаў імбрык. Я пайду выкіну сьмецьце. Дарэчы, ты прозьвішча называла?”. “Так”. “Дарма”. “Глядзі там, калі ласка, асьцярожна…” — гэта ўжо ў зачыненыя дзьверы.

Сяржук паставіў закручаны пакет са сьмецьцем каля лаўкі й прысеў. “А можа й сапраўды нармальна? Можа, хоць мазгі ёй трохі ўправіць”, — не падумаў, а чамусьці прамармытаў ён…

…Зь дзяцінства яго выхоўвалі абаронцам (радзімы, малодшай сястры, футбольнае брамы… — патрэбнае падкрэсьліць). Да пэўнага моманту ён быў перакананы, што гэтак жа і з усімі… Гэты пэўны момант надышоў у другой клясе. Тады настаўніца выйшла кудысьці пасярод уроку, пакінуўшы клясу колькі хвілінаў на шаленства. Як толькі дзьверы за ёй зачыніліся, галоўны двоечнік і хуліган (адкрыць/закрыць дзьвюхкосьсе) з прозьвішчам Садзін, якое цалкам адпавядала яго садысцкай натуры, ускочыў зь месца й пачаў корпацца ў торбачцы настаўніцы. Тады Сяржук, як гэта і належыць герою, падышоў да адмарозка й адабраў торбу. Садзін, які быў на галаву вышэйшы й на парадак шырэйшы, зь цікавасьцю паглядзеў на Сержука й сказаў: “Ну, пойдём. Выйдем”. Яны выйшлі. Садзін адыйшоў у канец пустога калідора, разьбегся і з усяе моцы наскочыў на Сержука. Яны ўпалі, і Садзін, вядома ж, апынуўся зьверху. Далей, седзячы на грудзёх і прыціснуўшы рукі да паркету, ён распавёў, што мог бы зрабіць зь ім далей (“бычок”, галавой аб падлогу, вочы й да т. п.). “Ну, што, понял?” — пасьля гэтай вучэбнай дэманстрацыі сілы запытаўся хуліган. Сяржук, вядома, “понял” (і дзякуй Богу, што ніхто з клясы ўсяго гэтага ня бачыў)…

Пасьля ён быў сьведкам шматлікіх падлеткавых боек — асабліва ў піянерлягерах, дзе рэалізоўваўся прынцып вайсковае дзядухі, які заахвочваўся кіраўніцтвам гэтых устаноў. І заўжды, калі кагосьці “апускалі”, зьяўлялася гэтае… так бы мовіць, апраўданьне жорсткасьці. Не заўсёды нават прамоўленае. Нібыта самамэтай была ня бойка альбо доказ уласнае крутасьці, а — нейкае сьцьверджаньне вышэйшае праўды… І калі нейкага хлопчыка, які чымсьці вытыркаўся з агульнае масы, змушалі, прыкладам, станавіцца на калені пасярод лягернае палаты на вачох ва ўсяго атраду, хтосьці салодка намармытваў на вушка: “Усё нармальна, усё нармальна…” Хто? Закон самазахаваньня…

Сяржук назіраў, як пры набліжэньні патрульнае машыны хлопцы нетаропка рушылі прэч, пакінуўшы дзяўчо на лісьці. Задаволеныя гледачы вызвалілі гаўбцы. (Гаўбцы! Заслона.)

Яны пілі гарбату, і жонка хітнула ў бок вакна, за якім у выцьвілым лісьці па шчыкалатку стаялі, пра нешта перамаўляючыся, дрэвы, і запыталася: “І што з гэтым усім рабіць?” Сяржук, хітнуўшы ў бок яе жывата, прамовіў: “Рабіць сваю справу. Каб нас было болей. Чым іх”. “Так. Сваю справу. Але яна, — ізноў кіў у бок двара, дзе на падваконьнях курчыліся бычкі, а сярод лістоты — цела трынаццацігадовае істоты, — таксама будзе. Рабіць сваю справу…”