Пра вёску з гучнай назвай Дублін я даведаўся абсалютна выпадкова. Я ехаў у чарговую экспэдыцыю, на крайні поўдзень Беларусі. І за Брагінам наткнуўся на мястэчка з такою прывабнаю назваю. Самі разумееце, што прамінуць Дублін, не пагаманіўшы з дублінцамі, я ня мог. Тым больш тут было што паглядзець. Тут ёсьць старая частка з шырачэзнай вуліцай, якая патанае ў зеляніне. Ёсьць рэшткі былога панскага парку. Ёсьць хаты —гатовыя экспанаты этнаграфічнага музэю. Саламяныя стрэхі і разьблёныя ліштвы.
Па разамлелай ад паўднёвай сьпёкі вуліцы ішлі тры ўсьмешлівыя кабеты. Якія распавялі мне пра дублінскае жыцьцё.
1 кабета: “Зарплаты малыя плоцяць. Няма зусім зарплаты. Мы ў брыгадзе работаем. Вось месяц адрабілі, 299 тысяч, 180. Вось такая зарплата”.
Карэспандэнт: “Гэта кім вы працуеце?”
1 кабета: “Брыгада. Паляводы. Уборачная зараз. Зерне падкідваем. То ходзім бульбу перабіраем, то гной выкідаем. Тону гною выкінуць — 700 рублёў. Гэта ўвогуле дарэмна. Пражытачнага мінімуму ня плацяць. Што абавязаны плаціць”.
Карэспандэнт: “А хто вінаваты, як вы думаеце?”
1 кабета: “Я думаю, што вышэйшае начальства. А хто? Сёньня прыехалі з раёну да нас начальства. Мы зь імі там сварыліся і даказвалі. А яны сваё. Усё мэханізавана павінна рабіцца”.
А Лукашэнка ўсё езьдзіць да нас.
2 кабета: “А ручны труд — гэта неаплачваемы труд”.
1 кабета: “Гэта яны нам такое адказваюць”.
2 кабета: “Калі рукамі работаеш, гэта не аплачваецца. Гэта дарэмная праца”.
1 кабета: “Вілы бярэш, на воз кідаеш, і гэта не аплачваецца. 700 рублёў за тону гною”.
2 кабета: “А колькі можа жанчына выкідаць гною? Жаночаю сілаю? Вы не спрабавалі?”
1 кабета: “Жывем вось так. Гаруем на гародах. Што маем сваё. А ў магазын схадзіць — мы мала што купляем. Няма за што. А Лукашэнка ўсё езьдзіць да нас. Усё цудоўна. Радыяцыі няма. Зона чыстая”.
2 кабета: “Маладыя сільна паміраюць. Па сорак гадоў і па трыццаць”.
1 кабета: “Такія хваробы. Усё ад радыяцыі. Рак падстраўнікавай. Асабліва мужчыны. Нас удоў паўсяла ўжо маладых. Мужчыны ўсе паміраюць, гэта страшна”.
Як вам падабаецца тлумачэньне раённага начальства —заробкі нізкія, бо неэфэктыўная ручная праца? Тым больш калі ведаеш, што нікуды гэтыя кабеты ня зьедуць. Бунту ўчыняць ня стануць. А будуць кідаць гной па семсот рублёў за тону.
У беларускім Дубліне няма пабаў з “Гінэсам”. Тут ёсьць крама, дзе прадаецца віно “Тры багатыры”. Як напісана на этыкетцы, “палепшанай якасьці”. Спраўджваць тое паляпшэньне я ня стаў. А вось з аматарам “трох багатыроў” разгаварыўся. Дзядзька Сямён, моцны каржакаваты стары, падзяліўся са мной сваімі ведамі, адкуль ёсьць пайшоў Дублін.
Сямён: “Дублін — гэта роўна з Масквой якраз пасяліўся. Чаму Дублін? Таму, што тут былі ірляндзкія войскі. А тут было паўстаньне. І папрасілі падавіць. А наш Дублін быў на востраве. Кажуць, што яны падавілі, дык ім далі пасяленьне. Дык тут пасяліліся ірляндцы. І назвалі сваімі імем. Назвалі Дублін. У мяне ўнук быў у Ірляндыі. Езьдзілі па гаспадарах усё. Дык кажа: “Я сказаў, што дзед з Дубліна”. “Хлусіш!” Дык прыехаў адтуль і фатаграфаваў, дзе напісана “Дублін”. Ды пасылаў туды. Каб запэўніць”.
Карэспандэнт: “Сямён Андрэевіч, можа, і ў вас цячэ ірляндзкая кроў?”
Сямён: “А Бог яго знае. Я Кур’ян. А тут і Філіпенкі, і Кабанчукі. Розных фамілій хапае. Але ў асноўным былі Кур’яны”.
Самы стары жыхар Дубліна, 86-гадовы Ўладзімір Кур’ян, сядзеў каля сваёй старой хаты, прыглядаючы за курамі. Стары затоіў крыўду на ірляндцаў.
Уладзімір: “Прыяжджалі адзін год сюды ірляндцы. У мяне былі ў двары. Там сфатаграфавалі нас. Сказалі: “Будзем дружыць”. Але штось згубілася дружба”.
Карэспандэнт: “А што ж так?”
Уладзімір: “Ці ім не дазволілі? Невядома. Казалі, што “будзем прыяжджаць, дружыць”. І ўсё”.
Як далей высьветлілася з размовы, хату спадара Кур’яна нельга назваць ягоным родавым гняздом. Бо дасталася яна ягонаму бацьку дзякуючы калектывізацыі.
Уладзімір: “Тут жылі, дзе я жыву, жыды гэтыя. Тут у іх было два млыны. І калі ўжо ў 29-м годзе ў іх гэтыя млыны канфіскавалі, ну, каб памешчыкаў, фабрыкантаў розных ліквідаваць, дык у іх забралі млыны, а нам гэты дом аддалі. Майму бацьку аддалі гэты дом. Канечне, усім бедным людзям гэта было добра. Мой бацька першы пайшоў у калгас. Была адна карова і адна каняка. Але ж ня ўсе ішлі. Некаторыя не хацелі ў калгас. Ну, іх так паступова прыцясьнялі”.
Карэспандэнт: “А нікога не саслалі ў Сыбір?”
Уладзімір: “Чаму? Ссылалі. Тут лічыліся кулакі. Мелі пяць ці колькі кароў. І яны ўжо лічыліся кулакі”.
Спадар Уладзімір браў удзел у Другой сусьветнай вайне. Цудам выжыў пры ўзяцьці Штэтына. Але ягоныя ўспаміны пра Нямеччыну мне нагадалі кнігу Сяргея Пясэцкага “Запіскі афіцэра Чырвонай Арміі”.
Уладзімір: “Столькі ў іх дабра было, што мы хадзілі і перакідалі яго. Шукалі. Аж зойдзеш у дом. Выкідаеш, выкідаеш. Што-небудзь добрае знайсьці. Ды думаеш — колькі ж у яго дабра! Нашто ім тая вайна была? Чаго яны хацелі?”
Карэспандэнт: “Ну, нашы многа дабра панабіралі?”
Уладзімір: “Некаторыя — канечне. Там інтэнданцкія службы. Начальства. Яны рабавалі. Хадзілі па дварах з шомпаламі. Сьвіныя кумпякі вэнджаныя. А кансэрвы якія курыныя! І мы даставалі. Жывіліся”.
Ужо даўно не сакрэт, як савецкія салдаты часам абыходзіліся зь нямецкімі жанчынамі. Толькі лішні раз дзіўлюся, што ўдзельнікі таго паходу нічога ганебнага ў тым ня бачаць.
Уладзімір: “Там у адной хаце былі немец зь немкай. І дочка іхная. І нашыя салдаты строіліся ў чаргу. Што хацелі”.
Карэспандэнт: “А як на гэта глядзела камандаваньне?”
Уладзімір: “А камандаваньне ніяк не глядзела. Хіба яны бачылі? А што? Калі ў каго немцы спалілі хату, радню расстралялі?”
Карэспандэнт: “І што? Гэта дае яму права стаць жывёлай?”
Уладзімір: “Так”.
Калі ў вас склалася ўражаньне, што Дублін — гэта дэпрэсіўнае мястэчка зь нізкімі заробкамі, дзе мужыкі мруць і адкуль усе мараць уцячы — дык гэта няпраўда. Вось, напрыклад, Валянціна Шаціла, моцная галасістая пэнсіянэрка, якраз пераехала на сталае месца жыхарства ў Дублін. З суседняй вёскі Юркавічы. Разам з 90-гадовай маці і мужам.
Прычына пераезду ў нечым унікальная. Тысячу гадоў таму чалавек наступаў на дзікую прыроду, адваёўваючы для сябе жыцьцёвую прастору. Зараз у Беларусі пайшоў адваротны працэс. Слова спадарыні Валянціне.
Валянціна: “А ў Дублін нас тое прывяло, што ў нас засталося толькі тры хаты. Кабан не дае жыць. Коршак не дае курам выйсьці на вуліцу. Ліса — пазагароджвалі заборы вось такімі галінамі. Пакуль кура пераляціць, ліса пажарэ курэй. 58 курэй за дзьве ночы тхор паладзіў! Ужо няма аніякага жыцьця. У нас там такая прыгажосьць, што не памяняў бы ніколі на гэты Дублін, па-расейску скажу, сраны. А прыйшлося. Бо тут на двары сядзіш, а вакол машыны, вакол людзі ходзяць, здаецца, што ты не адзін. А там — як у турме, яшчэ і горш”.
Карэспандэнт: “Толькі лісы, дзікі і тхары”.
Валянціна: “І каршакі. Як пайшоў у хату паабедаць на пяць хвілін, ужо кураня задушыў. Во якія гады. Яшчэ парадачна жылі, як атамная станцыя лопнула. А пасьля ўжо сталі людзі выяжджаць”.
Карэспандэнт: “Добрае слова “лопнула”.
Валянціна: “Лопнула”.
Карэспандэнт: “А вы не баіцеся радыяцыі?”
Валянціна: “А што яе баяцца? У яе няма ні хваста, ні рагоў”.
Карэспандэнт: “Зараз вас зьвяры выгналі зь Юркавіч. А пасьля зьвяры будуць людзей выганяць з Дубліна?”
Валянціна: “З Дубліна — не. Тут жа, бачыце, ходзіць тэхніка кругом. Зьвярам ня вельмі смачна прыйсьці. Разы два вужыкі прыходзілі, дык мы іх праперлі. Тут вужыкі ходзяць. А ў Юркавічах што хоча ходзіць. Ласі ходзяць сьмела, касулі таксама швэндаюць упаўне. Сядзіш у двары дома, а яны праз наш гарод ідуць стадам, кабаны. І чхаць, нават не шманаюць”.
Напэўна, ад радасьці ўдалага пераезду, Валянціна насьпявала мне прыпевак. Хутчэй за ўсё, народжаных не на беларускай зямлі. Але гэта добрая ілюстрацыя, як выглядала “расейская папса” ў беларускай вёсцы гадоў пяцьдзясят таму назад.
А ў мяне мілёнак лысы,
Я ня знаю, дзе мне дзець.
Калі весела ня будзе,
Буду ў лысіну глядзець.
Мой мілёнак лётчык, лётчык.
Я яго нявеста.
Калі сяду ў самалёт,
Дык самалёт ні зь месца.
Дзевачкі, любоў гарачую
Храніце пад замком.
Я храніла ў карзіначцы,
Раздула вецярком.
А ў майго мілёначка
Сорак пяць імеецца.
Ходзіць, усьміхаецца,
Да сотні дабіраецца.
Я любіла цябе, гад,
Чатыры годзіка падрад.
А ты мяне паўмесяца,
І то хацеў павесіцца.
