Жорстка здушыўшы народныя пратэсты, беларускія ўлады павінны нейкімі сацыяльна-эканамічнымі захадамі нэўтралізаваць народнае незадаволеньне. Які пернік яны могуць прапанаваць? Ці атрымае беларуская эканоміка палёгку ад дамоўленасьцяў з Расеяй? Ці рэальна давесьці сярэдні заробак да 500 даляраў?
Удзельнікі: дырэктар Дасьледчага цэнтру Інстытуту прыватызацыі і мэнэджмэнту Аляксандар Чубрык і эканаміст Сяргей Чалы.
Ці атрымае беларуская эканоміка палёгку ад дамоўленасьцяў з Расеяй?
Валер Карбалевіч: «Падзеі апошніх двух месяцаў паказалі, што ў Беларусі эканамічны крызіс перарос у сацыяльны. Шырокія акцыі пратэсту сталі толькі вяршыняй айсбэрга масавага незадаволеньня сацыяльна-эканамічным станам у краіне. Акцыі здушылі ці, можа, прыдушылі. Але што ж далей? Бізун паказалі. А ці аднаго яго дастаткова? Патрэбен жа і пернік. Што можа стаць такім пернікам?
Вось дамоўленасьці з Расеяй — ці прынясуць яны нейкую палёгку беларускай эканоміцы? Паводле ацэнкі віцэ-прэмʼера Ўладзімера Сямашкі, у 2017 годзе эканамічны эфэкт ад урэгуляваньня нафтагазавых пытаньняў складзе для Беларусі каля 500 млн даляраў, у 2018 і 2019 гадах — прыкладна па 800 млн даляраў. І доўг Расеі па ранейшых крэдытах ня трэба плаціць, ён будзе рэфінансаваны».
Аляксандар Чубрык: «Пакуль мы ня ведаем, якія дасягнуты пагадненьні. Бо ніякія дакумэнты пакуль не падпісаныя. Але будзе станоўчы эфэкт ад самога факту ўрэгуляваньня канфлікту. Бо складана прымаць нейкія рашэньні ва ўмовах няпэўнасьці.
А пра эканамічны эфэкт можна казаць тады, калі будуць факты. Шмат гадоў мы знаходзімся ў эканамічным саюзе з Расеяй. Але пытаньні ў нафтагазавай сфэры мы вырашаем максымум на год наперад. Бо калі нам кажуць, што мы заключым пагадненьне на некалькі год, то звычайна ў ім ёсьць нейкія дадатковыя ўмовы, пра якія грамадзкасьць ня ведае. Потым гэтыя ўмовы чамусьці не выконваюцца, і ўсё пагадненьне падвісае.
Калі тое, што казалі прадстаўнікі беларускага ўраду, спраўдзіцца, то Беларусь атрымае станоўчы эканамічны эфэкт. 500 млн даляраў, пра якія кажа Сямашка, — гэта істотная палёгка для нашага бюджэту. Будзе чым плаціць доўг. Гэта можа забясьпечыць рост валавога ўнутранага прадукту».
Сяргей Чалы: «Калі казаць пра нейкія сумы, якія можна было раздаць электарату, то гэтым годам я вялікага эфэкту ня бачу. Бо атрыманыя сумы трэба будзе вяртаць у якасьці доўгу. Хутчэй наступным годам мы атрымаем нейкі эфэкт».
Доўг за газ
Карбалевіч: «Дзе Беларусь возьме 726 млн даляраў, каб сплаціць доўг за газ?»
Чалы: «Нацбанк цьвердзіць, што ён гэтыя грошы назапашваў і чакаў часу „Ч“, калі тэрмінова трэба будзе плаціць. Вось цяпер і праверым».
Чубрык: «Памер золатавалютных рэзэрваў нашмат большы, чым гэты доўг „Газпрому“. Але тыя лічбы рэфінансаваньня доўгу, якія агучваліся віцэ-прэмʼерам Мацюшэўскім, падобныя да той сумы, якую трэба плаціць „Газпрому“. Магчыма, мы атрымаем крэдыт на выплату гэтага доўгу, каб не зьніжаць золатавалютныя рэзэрвы».
Карбалевіч: «Я так зразумеў, што калі афіцыйныя асобы казалі пра рэфінансаваньне беларускага доўгу, то гаворка ішла пра даўгі за старыя крэдыты, а не пра гэты доўг „Газпрому“ ў памеры 725 млн даляраў».
Чубрык: «Пакуль не зразумела. Бо там не тлумачылі, пра які доўг ідзе гаворка. Урэшце, гэта ня так істотна, бо і тыя, і тыя даўгі трэба вяртаць».
Ці рэальна давесьці сярэдні заробак да 500 даляраў?
Карбалевіч: «Вось падчас паездкі па Магілёўшчыне прэмʼер-міністар Кабякоў заявіў, што задача па павелічэньні да канца году сярэдняга заробку да 500 даляраў выканальная. Магчыма, гэта і ёсьць той пернік, якім улады імкнуцца згасіць масавае незадаволеньне?».
Чалы: «Я ўважліва слухаў Лукашэнку. Што тычыцца дэкрэту № 3, то ён сказаў: маўляў, мы гэты дакумэнт выправілі так добра, што выключылі зь яго ўсіх, каго ён не датычыць. То бок праблему, якая выклікала пратэсты, ужо вырашылі.
Потым, паводле Лукашэнкі, заробак у 500 даляраў — гэта спосаб адкупіцца ад насельніцтва. Маўляў, калі мы дасягнем гэтай лічбы, то да нас у народу больш ня будзе ніякіх прэтэнзій.
Але, акрамя гэтай ідэі пра 500 даляраў, Лукашэнка паставіў яшчэ дзьве задачы: забясьпечыць занятасьць людзей і ўзмацніць кантроль за цэнамі.
І тут узьнікае дылема. Давесьці сярэдні заробак да 500 даляраў тэарэтычна магчыма. Напрыклад, за кошт моцнага скарачэньня пэрсаналу і разьдзяленьня астатняга фонду заробку сярод работнікаў, якія застануцца. Але тут ставіцца задача забясьпечыць ледзьве ня поўную занятасьць. Добра, можна адначасова і гэтыя дзьве задачы выканаць такім чынам, як зрабілі ў канцы 2010 году: надрукаваць шмат грошай, раздаць іх і дасягнуць на некалькі месяцаў патрэбнага выніку.
Але тут ставіцца трэцяя задача: забясьпечыць кантроль за цэнамі. Што не дае магчымасьць друкаваць пустыя грошы, бо гэта выкліча рост інфляцыі. Таму мы маем справу з клясычнай немагчымай тройцай. Бо ўсе тры задачы адначасова выканаць немагчыма».
Чубрык: «Ранейшы сацыяльны кантракт паміж уладай і грамадзтвам палягаў у тым, што насельніцтву прапаноўваўся пернік (напрыклад, 500 даляраў). Калі некаму ён не падабаўся, то ў яго быў варыянт „выхаду“. То бок чалавек мог зьехаць за мяжу на заробкі ці пайсьці ў сэктар, не зьвязаны зь дзяржавай. Працуй ціха, нікога не чапай, і цябе ня будуць чапаць. А калі пратэстуеш, то тут прадугледжаны санкцыі. Дык вось дэкрэт аб дармаедах якраз зачапіў гэтую катэгорыю насельніцтва.
Цяпер у правінцыі ключавая праблема — не заробак, а занятасьць. Там гатовыя працаваць і за 300 рублёў
Акрамя таго, Лукашэнка прапаноўвае людзям скардзіцца, калі яны бачаць завышаныя цэны. Гэта такая легальная форма пратэсту, як, напрыклад, запіс у кнігу скаргаў. Але справа ў тым, што праблема інфляцыі зьменшылася, цяпер інфляцыя скарацілася да 7%.
Калі казаць пра 500 даляраў ці, як кажа Кабякоў, пра 1000 рублёў сярэдняга заробку — гэтае абяцаньне толькі злуе людзей і працуе супраць сацыяльнай стабілізацыі. Бо грамадзяне, якія жывуць у правінцыі, 500 рублёў лічаць вялікім заробкам.
Цяпер у правінцыі ключавая праблема — не заробак, а занятасьць. Там гатовыя працаваць і за 300 рублёў. А забясьпечыць 1000 рублёў заробку бяз масавых скарачэньняў ці разбурэньня макраэканамічнай стабільнасьці — гэта фантастыка».
Крэдыт МВФ
Карбалевіч: «Ці рэальна Беларусі атрымаць крэдыт МВФ?
Чалы: «Так, абсалютна рэальна».
Карбалевіч: «То бок беларускія ўлады згадзіліся на рэформу дзяржаўнага сэктару?»
Чалы: «Думаю, што па гэтым пытаньні даўно ўжо дамовіліся. Засталося адно пытаньне: жаданьне МВФ бачыць пад гэтым пагадненьнем подпіс Лукашэнкі і нежаданьне апошняга ставіць свой подпіс. Ці дастаткова там подпісу кіраўніка Нацбанку Калаўра і віцэ-прэмʼера Мацюшэўскага?»
Чубрык: «Тэхнічна ўсё было ўзгоднена ўжо мінулай восеньню. Цяпер гаворка ідзе пра тое, што не павінна быць ніякіх рэзкіх крокаў у макраэканамічнай палітыцы. Для МВФ подпіс Лукашэнкі пад гэтай праграмай — прынцыповая рэч. Патрэба ў крэдыце МВФ для Беларусі вялікая, бо субсыдыі Расеі, нават калі дасягнутыя ў Санкт-Пецярбургу пагадненьні і будуць выкананыя, скарачаюцца».
