У Бэрліне ва ўзросьце 69 гадоў памёр Алег Алкаеў, былы начальнік «Валадаркі». 13 верасьня я паслала яму 5-ы эпізод падкасту «Красаўцы». Апошнім яго адказам мне было: «Спасибо, Анна! Всегда к вашим услугам».
Упершыню мы сустрэліся ў 2000 годзе. На «Валадарцы». Я працавала ў незалежнай газэце «Народная воля», накіравала запыт у ГУУС Менгарвыканкаму, што хачу напісаць пра зьняволеных жанчын на «Валадарцы», і атрымала дазвол. Часы былі іншыя. Але хутчэй была справа і ў асобе начальніка «Валадаркі», які выпісваў незалежныя газэты і не хаваў на сваім стале «Народнай волі». «Экскурсію» па «Валадарцы» ён зрабіў мне сам. І ня толькі ў жаночы корпус.
Завёў у мужчынскую камэру, дзе знаходзілася некалькі дзясяткаў чалавек, праўда, папярэдзіў, што прадставіць мяне зэкам як журналістку «Камсамолкі». Заводзіў у лязарэт, дзе ляжалі зьнясіленыя вязьні. Паказваў камэру, у якой сядзеў былы прэм’ер Міхаіл Чыгір. Падводзіў да камэры сьмяротнікаў і прапанаваў заглянуць у акенца. Тады было страшна.
Далей былі на кухні, я пакаштавала «баланду» з капусты. Есьці можна было. Алкаеў расказваў, што вязьні ведаюць, калі ў яго дзень народзінаў, бо тады ў іхным мэню селядзец зьяўляецца.
Я правяла на Валадарцы каля пяці гадзінаў. Моцным уражаньнем быў пах ізалятару. Мая вопратка і валасы ўцягнулі гэты пах, і мне доўга яшчэ было не па сабе ад яго. Я атрымала і невялікія сувэніры — перахопленыя «малявы» (перапіска вязьняў паміж камэрамі), якія доўгі час яшчэ ляжалі ў маёй менскай кватэры.
Перад публікацыяй Алкаеў зрабіў у маім артыкуле тры праўкі, якія, на маю думку, вельмі характарызуюць чалавека, які большую частку жыцьця працаваў за кратамі. Папрасіў прыбраць сказ пра ката Гешу, які жыў у жаночым аддзяленьні, якога спачатку называлі катом, а потым коткай. «Падумаюць, што коціка „апусьцілі“», — такі быў аргумэнт начальніка СІЗА. Другая праўка тычылася эпітэту «пад цёмнымі ад вільгаці скляпеньнямі» — ён папрасіў выправіць на «цёмнымі ад старасьці скляпеньнямі». І апошняя — «надзірацеля» трэба было замяніць на кантралёра. Такая была насамрэч штатная адзінка. Мая публікацыя на газэтную паласу ў «Народнай волі» была сапраўдным эксклюзівам і для таго часу.
У той час яшчэ быў жывы Зьміцер Завадзкі, але, праўдападобна, што Алкаеў ужо ведаў пра расстрэльны пісталет і здагадваўся, што адбылося з Захаранкам, Ганчаром і Красоўскім.
Наперадзе будзе выбарчая кампанія 2001 году, калі кандыдат на прэзыдэнта Ўладзімер Ганчарык агучыць інфармацыю пра датычнасьць да забойстваў найвышэйшых службовых асобаў і назаве канкрэтныя імёны. У той час Алкаеў ужо будзе ў Нямеччыне і адтуль дашле ў МУС заяву аб звальненьні.
З таго часу я падтрымлівала кантакт з Алегам Леанідавічам. Журналісцкі і чалавечы. У яго быў да мяне пэўны давер. Я паважала яго і ягоную думку.
Плянавалі мы зрабіць цікавы праект кшталту дуэлі — былы начальнік СІЗА сустракаецца са сваімі былымі вязьнямі — Чыгіром, Клімавым, Статкевічам. Алкаеў пагадзіўся. Ідэя, на жаль, не рэалізавалася.
Пазьней, падчас інтэрвію з Алкаевым з нагоды прызнаньняў Гараўскага, Алкаеў мне казаў: «Папраўдзе я хачу „дуэль“ — жорсткую размову з Паўлічэнкам, пакуль той жывы».
Ужо няма самога Алега Алкаева, ключавога сьведкі ў справе зьніклых.
Наша апошняя сустрэча адбылася ў лютым 2022 году ў Бэрліне, за тыдзень да пачатку вайны. Я прыехала туды, каб запісаць Алега Леанідавіча для нашага падкасту «Красаўцы». Ён ведаў, як працуе сілавая сыстэма і чаму сілавікі не перайшлі на бок народу. Ацэнкі Алкаева ў падкасьце — адны з самых каштоўных і цьвярозых.
Мы сустрэліся ў гатэлі непадалёк ад Checkpoint Charlie, дзе я спынілася. Па нейкай іроніі ў памяшканьні гатэлю за савецкім часам было месца для сустрэч агентаў Штазі. І нашая сустрэча была ў пэўным сэнсе сакрэтнай. Алкаева ахоўвала паліцыя Бэрліну пасьля таго, як зьявілася інфармацыя пра плянаванае КДБ ягонае забойства.
Мы гаварылі гадзін пяць. Алкаеў расказваў пра няпростае жыцьцё ў Нямеччыне, пра цяжкую працу, пра заробленую пэнсію, аб праблемах са здароўем і расчараваньні ў многіх людзях, аб тым, як ён хоча жыць на пэнсіі і якія стравы любіць гатаваць. Пра мэмуары, над якімі працуе, надыктоўвае знаёмай жанчыне. Пра міліцыю, пра сыстэму, пра тое, якая яна была і павінна быць. Ён быў адданы сваёй справе, сваёй прафэсіі і перажываў, наколькі моцна ўпаў прэстыж працы ў міліцыі.
«Паводле закону», — найчасьцей гучыць у ягоных інтэрвію.
Алкаеў ніколі пра гэта не расказваў, але я ведаю ад розных людзей пра
ягоныя добрыя справы — як ён дапамагаў беларускім уцекачам, як езьдзіў у суды ў розныя краіны, каб сваімі паказаньнямі дапамагчы людзям у розных сытуацыях...
А цяпер самае галоўнае. Алкаеў выехаў зь Беларусі з важным доказам — журналам, у якім запісвалі, калі быў выдадзены расстрэльны пісталет у траўні і верасьні 1999 году. Гэты дакумэнт мае быць на сапраўдным судзе ў справе зьніклых. Ведаючы Алега Леанідавіча, я магу быць перакананая, што гэты дакумэнт у надзейным месцы і ён аддаў распараджэньні, што зь ім рабіць у выпадку ягонай сьмерці.
Таксама я ведаю, што ў Алега Алкаева былі аўдыёзапісы з кампраматам на многіх высокіх сілавікоў. І думаю, што ён таксама аддаў распараджэньні, што зь імі рабіць пасьля ягонай сьмерці.
Гэта ўсё яшчэ будзе. А сёньня я хачу цёплым словам зь вялікім смуткам успомніць міліцыянта, які ня стаў катам; сумленнага і разумнага чалавека, якога пазбавілі радзімы, чый унук у Нямеччыне пайшоў служыць у нямецкую паліцыю...
Сьветлая памяць.
Думкі, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.
Што важна ведаць пра зьнікненьне беларускіх палітыкаў
- 7 траўня 1999 году быў выкрадзены і імаверна забіты былы міністар унутраных справаў Беларусі, дзяяч апазыцыі генэрал Юры Захаранка.
- 16 верасьня 1999 году зьніклі бязь зьвестак былы старшыня Цэнтравыбаркаму і віцэ-сьпікер Вярхоўнага Савету Беларусі Віктар Ганчар, які рыхтаваў імпічмэнт Аляксандру Лукашэнку, і ягоны сябра, бізнэсоўца Анатоль Красоўскі. Пазьней на менскай вуліцы Фабрычнай, дзе меркавана адбылося выкраданьне, былі знойдзеныя аскепкі аўтамабільнага шкла і сьляды крыві.
- Прадстаўнікі беларускай апазыцыі, родныя зьніклых і міжнародная супольнасьць лічаць, што яны былі выкрадзеныя па палітычных матывах. У датычнасьці да іх зьнікненьняў падазраюцца Віктар Шэйман (былы кіраўнік Адміністрацыі прэзыдэнта), Уладзімер Навумаў (былы міністар унутраных спраў), Юры Сівакоў (займаў пасаду кіраўніка МУС) і Дзьмітры Паўлічэнка (на той момант камандзір брыгады спэцназу ўнутраных войскаў МУС), адносна якіх з 2004 году дзейнічаюць санкцыі Эўразьвязу і ЗША.
- У верасьні 2004 году Аляксандар Лукашэнка ахарактарызаваў Шэймана, Навумава, Сівакова і Паўлічэнку – як «самых сумленных, надзейных, адданых народу й дзяржаве людзей».
- На пачатку 2019 году Сьледчы камітэт паведаміў аб прыпыненьні расьсьледаваньня спраў аб зьнікненьні Захаранкі, Ганчара і Красоўскага. У сьнежні 2019 году справу аб зьнікненьні Захаранкі аднавілі.
- 16 сьнежня 2019 году нямецкае выданьне Deutsche Welle апублікавала інтэрвію, у якім Юры Гараўскі, які назваў сябе байцом беларускага «эскадрону сьмерці», расказаў, як удзельнічаў у выкраданьні і забойстве праціўнікаў Аляксандра Лукашэнкі 20 гадоў таму пад камандаваньнем Дзьмітрыя Паўлічэнкі.
- 24 сьнежня 2019 году ў інтэрвію «Эхо Москвы» Лукашэнка заявіў, што ніхто акрамя яго ня мог даць каманду аб выкраданьні і забойстве палітыкаў, а ён «ніколі ў жыцьці не аддаваў такую каманду» і ня дасьць цяпер. Ён запытаў, навошта яму было б такое патрэбна і «што зьмянілася, калі ў Беларусі ня стала двух ці трох чалавек», і дадаў, што «Дзіма Завадзкі з-за Чачні Шарамета загінуў». Лукашэнка зьвязаў заявы Гараўскага з тым, што «заўтра прэзыдэнцкія выбары».
- 19 верасьня 2023 году ў Швайцарыі ў крымінальным судзе у Санкт-Галене пачаўся працэс Юрыя Гараўскага па справе аб зьнікненьнях апанэнтаў Лукашэнкі. Суд стаў прэцэдэнтам.
- Акруговы суд горада Роршах (кантон Санкт-Гален, Швайцарыя) апраўдаў Юрыя Гараўскага па абвінавачваньні ў гвалтоўных зьнікненьнях, нягледзячы на тое, што ён публічна і некалькі разоў прызнаваўся ў выкраданьні і забойствах Юрыя Захаранкі, Віктара Ганчара і Анатоля Красоўскага — трох выдатных дзеячаў апазыцыі рэжыму Аляксандра Лукашэнкі — у Беларусі ў 1999 годзе.
Публікацыі па тэме:
Што былы спэцназавец расказаў пра забойствы апанэнтаў Лукашэнкі. Сьцісла
Ад Алкаева да Шэймана. Сьпіс ключавых асобаў у справе зьніклых
Як выглядае месца магчымага забойства Ганчара і Красоўскага пад Бегамляй. ФОТА
«Небясьпечна. Вельмі». Што менчукі кажуць пра зьніклых Ганчара, Захаранку і Красоўскага. ВІДЭА
Ад «яму можна верыць» да «расейскага ўкіду». Рэакцыі на сэнсацыйнае прызнаньне ў забойстве апазыцыянэраў
«Машына была на глыбіні аднаго мэтра». Як у 2001 годзе раскапалі джып Красоўскага
Гараўскі адказаў Паўлічэнку, — удзельнік падрыхтоўкі фільму пра забойствы апанэнтаў Лукашэнкі
Каму выгадны фільм пра ўдзельніка «эскадрону сьмерці» і ці ёсьць у ім «расейскі сьлед»?
Сьледчы, які расказаў пра «эскадроны сьмерці», ня верыць сэнсацыйным прызнаньням былога спэцназаўца
Спэцназаўца, які расказаў пра забойствы апазыцыянэраў, паказвалі на БТ 20 гадоў таму. Архіўнае відэа
