Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Ужо сёньня: Дзень капітуляцыі Бэрліну


Райхстаг у Бэрліне, 1945
Райхстаг у Бэрліне, 1945

Падзеі 2 траўня ў Беларусі, сьвеце, гісторыі

Дата дня

2 траўня 1997 году нарадзіўся Валеры Шаблюк, гісторык, удзельнік нацыянальна-дэмакратычнага руху 1980–1990-х.

Ён быў маім аднакурсьнікам і сябрам, зь якім мы гаварылі на адной мове.

Ён нярэдка станавіўся першым чытачом маіх апавяданьняў і аповесьцяў.

Нас збліжала й агульная прага вандраваньняў. Мы разам блукалі па вуліцах Полацку і Рыгі, сядзелі за сталом у зэльвенскай хаце Ларысы Геніюш, палохаючы сьвіцязянак, плавалі ў таямнічай начной Сьвіцязі й сустрэліся на берагах Гарыні зь мядзьведзем, які кіраваўся на блізкі пчальнік, а таму паставіўся да нас
амаль па-сяброўску, пагатоў, прэвэнтыўна атрымаў ад нас на пачостку тры бляшанкі згушчонкі.

Нават сваё вясельле з Натальляй Валера гуляў не ў рэстарацыі, а на маляўнічым поплаве, там, дзе пачынаецца Нёман. У той вечар мясцовыя бабры
ўражана назіралі за нашым з Шаблюком сьвяточным заплывам і расьпіваньнем
пляшкі шампанскага проста на нёманскай строме.

Пасьля гістарычнага факультэту БДУ ён працаваў школьным настаўнікам.

Вучні бязьмежна любілі яго й за цікавыя ўрокі, і за іхні працяг — падарожжы ў Горадню, Наваградак, Нясьвiж, Вiльню, туды, дзе чутны голас самой
беларускай Гісторыі.

Сотні юных душаў Валера вучыў любіць сваё і зацята бараніць сваё яшчэ тады, калі вынаходнікі гэтых папулярных сёньня слоганаў яшчэ не нарадзіліся.

Муза Кліё прывяла Шаблюка ў акадэмічны Інстытут гісторыі, зрабіла археолягам — дасьледнікам старадаўніх паселішчаў у басэйне ягонага ўлюбёнага Нёману й аўтарам некалькiх кнiжак, прысьвечаных
тым адметным мясьцiнам.

Ён быў зь ліку гісторыкаў, якія не ратаваліся ад сучаснасьці ў сваіх кабінэтах ці ў раскопах. Не радзей, чым у сяброўскім коле, мы сустракаліся зь ім у сярэдзіне дзевяностых гадоў на дэмакратычных акцыях. Ён балюча перажываў рэфэрэндум 1995-га, але, адрозна ад некаторых калегаў, ня кідаўся ў роспач і не
лічыў, што ўсё страчана, а зацята працягваў рабіць сваю справу, верачы ў магутную стваральную сілу гістарычнай памяці.

Валера загінуў страшна й недарэчна — на пешаходнай зэбры пад уласнымі
вокнамі яго зьбіла службовая машына генэральнага пракурора Беларусі,
кіроўца якога катаўся ў сьвяточны дзень па горадзе з прыяцелькамі.

Майму сябру не хапіла часу абараніць доктарскую дысэртацыю й напісаць
свае гістарычныя аповесьці.

Але Валерава прысутнасьць доўжыцца — у дочках Насьці й Вераніцы, у вучнях, у яго артыкулах, якіх у адной Энцыкляпэдыі гісторыі Беларусі блізу сотні.
(Артыкул пра самога Шаблюка «энцыкляпэдысты» зьмясьцiць забылiся.)

Сястра Валеры Тацяна, якая ўжо даўно жыве ў Аўстраліі, піша мне лісты па-беларуску. Мовы яна вучылася ад брата.

Уладзімер Арлоў, «Імёны Свабоды», 4-е выданьне , с. 436-437.

Таксама ў гэты дзень

1808 — у Гішпаніі пачалося паўстаньне супраць францускай акупацыі.

1892 — у Расейскай імпэрыі, у Кіеве, запушчаны першы электрычны трамвай.

1920 — у Менску выйшаў першы нумар часопіса «Рунь», рэдактар Янка Купала.

1933 — у нацысцкай Нямеччыне забароненая дзейнасьць усіх прафсаюзаў, кіраўнікі прафсаюзаў арыштаваныя.

1945 — камандзір абароны Бэрліну Гэльмут Вайдлінг падпісаў загад аб капітуляцыі нацысцкай сталіцы.

1977 — на чыгуначнай станцыі Крыжоўка пад Менскам адбылося сутыкненьне пасажырскага цягніка з электрычкай. Паводле афіцыйных дадзеных загінулі 22 чалавекі, паводле неафіцыйных — да 200 чалавек. Гэта была самая буйная чыгуначная катастрофа ў гісторыі Беларусі.

1984 — савецкі дысыдэнт фізык Андрэй Сахараў пачаў галадоўку (да 6 жніўня) пасьля таго, як савецкі ўрад адмовіў ягонай жонцы Алене Бонэр у дазволе на выезд за мяжу для таго, каб зрабіць неабходную апэрацыю.

Андрэй Сахараў і Алена Бонэр
Андрэй Сахараў і Алена Бонэр

2011 — спэцслужбы ЗША забілі ў Пакістане лідэра тэрарыстычнай сеткі «Аль-Кайда» Усаму бін Ладэна.

У гэты дзень нарадзіліся

1729 — Кацярына ІІ, расейская імпэратрыца, пры якой Вялікае Княства Літоўскае стала часткай Расейскай імпэрыі.

Кацярына ІІ
Кацярына ІІ

1888 — Іван Віткоўскі, беларускі гісторык.

У памяці

1519 — Леанарда да Вінчы, італьянскі мастак, архітэктар, мысьляр.

Леанарда да Вінчы
Леанарда да Вінчы

1989 — Веніямін Каверын, савецкі пісьменьнік.

2009 — Фёдар Шмакаў, беларускі актор, рэжысэр, народны артыст СССР.

Фёдар Шмакаў
Фёдар Шмакаў

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG