Яшчэ дзесяць гадоў таму, калі «палац Пуціна» толькі будаваўся і пра яго зьяўляліся першыя паведамленьні ў прэсе, на яго зьвярнулі ўвагу актывісты Экалягічнай вахты па Паўночным Каўказе. Адзін з кіраўнікоў гэтай арганізацыі Дзьмітрый Шаўчэнка расказаў «Настоящему времени», як ён яшчэ тады зразумеў, што гэта абʼект для таемнай жыцьця асобы, якая знаходзіцца пад аховай.
— Як вам удалося трапіць на тэрыторыю? Гэта было так лёгка?
— Гэта было досыць даўно, 10 гадоў таму, і ўсе асноўныя пабудовы на той момант на мысе Ідакопас ужо былі. Мы з калегамі, з кубанскімі прыродаахоўнікамі, вырашылі паехаць паглядзець, што там адбываецца на гэтай тэрыторыі, таму што пры будаўніцтве гэтага абʼекта былі нанесеныя значныя страты навакольнаму асяродзьдзю, было высечана парадку на той момант 40 гектараў рэліктавага лесу, быў зьнявечаны бераг. Мы проста вырашылі паехаць і паглядзець, што там наогул робіцца.
Мы дастаткова беспраблемна тады праехалі праз КПП, які знаходзіцца ў вёсцы Праскавееўка, падняліся на хрыбет, па якім пракладзеная дарога непасрэдна да гэтага дзіўнага шэрага будынка, які паказаны ў фільме Навальнага. І ў нас нават быў нейкі час, мы падʼехалі проста да самага палаца. Быў нейкі час выйсьці агледзецца і нават зрабіць некалькі фатаздымкаў.
Гэтая наша прагулка працягвалася нядоўга. Пасьля таго як я зайшоў з тылу гэтага палаца, прычым зьвярнуў увагу, што калі насупраць параднага ўваходу лес быў высечаны цалкам і заменены на дэкаратыўны парк, то з боку мора, што мяне зьдзівіла, лес не чапалі. Калі была задача сапраўды зрабіць пампэзны палац а-ля Пэтэргоф, напэўна, зрабілі б нейкі спуск да мора ці хаця б нейкі зрабілі выгляд. Але тут задача была ў іншым. Гэта, вядома, ніякі не публічны палац, гэта проста такі прыватны маёнтак для аднаго-адзінага чалавека. Задача была, наадварот, схаваць гэтае месца, каб яго, у прыватнасьці, не было відаць з мора.
Літаральна праз 20–25 хвілін нашай прагулкі да нас падбеглі двое мужчын у камуфляжнай форме, яны прадставіліся супрацоўнікамі ФСА (Фэдэральнай службы аховы. — рэд.) — яны гэтага не хавалі — і сказалі, што тут нельга весьці ніякую здымку і ўвогуле знаходзіцца тут нельга, і [спыталі], як мы наогул сюды трапілі. Што самае цікавае, нас суправадзілі да нашай машыны, пасьля чаго супрацоўнікі ФСА ўхіліліся і больш з намі асабліва ў кантакт не ўступалі, але затое прыбеглі супрацоўнікі прыватнага ахоўнага прадпрыемства, прыбег нейкі дзіўны чалавек, іншаземец, які кіраваў гэтым прыватным ахоўным прадпрыемствам.
Адна зь цікавых яркіх дэталяў, якая мяне тады ўразіла, — гэта мноства замежнікаў сярод начальніцкага складу гэтай будоўлі. Таму што мы спачатку пагутарылі з чалавекам, які падышоў да нас і сказаў, што мы тут знаходзімся незаконна. Ён гаварыў па-расейску, але з італьянскім акцэнтам. А затым, калі ўжо пачаліся дзеяньні ў адносінах да нас з боку супрацоўнікаў прыватнага ахоўнага прадпрыемства, то кіраваў усёй гэтай спэцыяльнай апэрацыяй выхадзец з адной з балканскіх краін — сэрб, наколькі мы тады зразумелі.
— І больш за ўсё вас зьдзівіў празрысты шкляны басэйн на тэрыторыі палаца?
— Там шмат што зьдзівіла. Якраз у фільме Аляксея Навальнага ёсьць як мінімум тры мае фатаграфіі, якія мне тады ўдалося зрабіць, — гэта брама з пазалочаным арлом, гэта так званая аквадыскатэка, а з боку аквадыскатэкі збудаваны выхад з басэйна. Басэйн аддзелены ад вуліцы вялікі празрыстай сьцяной, на той момант там ужо плёскалася вада, відаць было, што басэйн выкарыстоўваецца. Я яшчэ тады зьдзівіўся, бо мы там былі зімой, колькі ж трэба рэсурсаў для таго, каб як мінімум ацяпляць гэтае памяшканьне, каб падаграваць ваду і гэтак далей. Гэта было дзіўна. Відавочна, што гэта ўсё каштуе вельмі нятанна.
— Вы напэўна мелі зносіны з мясцовымі жыхарамі. Яны ведаюць, што гэта за палац? Якая ў іх рэакцыя?
— Вядома, ведаюць. Там шыла ў мяшку не ўтоіш. Прычым многія жыхары Геленджыка працавалі на тых ці іншых работах на тэрыторыі гэтага палаца. Работы там асабліва няма, і хтосьці ўладкоўваўся туды працаваць азеляняльнікам ці яшчэ кім. Натуральна, яны расказваюць, дзе яны працуюць, гэтага ніхто асабліва не хаваў. Гэта адзін момант.
Другі момант. Нашы органы — памежнікі, Фэдэральная служба аховы — зрабілі ўсё, каб пра гэты абʼект ведала ўся краіна. Яны проста ўзялі і перакрылі бераг па абодва бакі ад палаца. Кавалак берага аказаўся наогул зачынены для праходу людзей. Уласна, усе людзі, якія туды прыяжджаюць на адпачынак, у тую ж самую Праскавееўку, у іх узьнікае пытаньне: «А чаму мы ня можам хадзіць у той бок?». Уласна, памежнікі ім усё расказваюць, што гэта дзяржаўны аб’ект, што хадзіць там нельга зь меркаваньняў бясьпекі — і наогул, «адышлі б вы ад плота далей».
