Ільля Сільчукоў, 38 гадоў. Нарадзіўся ў Менску. Скончыў гімназію-каледж пры Беларускай акадэміі музыкі, вакальнае аддзяленьне Менскай музычнай вучэльні імя М. Глінкі, вакальнае аддзяленьне Беларускай акадэміі музыкі. З 2005 году — саліст Вялікага тэатру опэры і балету Беларусі. Ляўрэат 16 міжнародных конкурсаў вакалістаў. Быў адным з трох гранд-фіналістаў у тэлепраекце «Вялікая Опэра» на канале «Культура». Мае мэдаль Францыска Скарыны (2015). Удзельнічаў у пратэстах 2020 году, быў звольнены з тэатру.
Сьцісла
- Там здымаліся мае сваякі, мае дзеці, мая жонка Тацяна і шмат людзей, проста неабыякавых да сытуацыі, музыкаў і не музыкаў. Умовай было, каб людзі ведалі тэкст гімну «Магутны Божа».
- Хацелася гэтай апрацоўкай даць такі гераічны момант, зрабіць пераасэнсаваньне гэтага гімну. Хопіць у скрусе сядзець і біць сябе ў грудзі, што нічога ў нас не атрымліваецца. Усё ў нас атрымліваецца.
- Я ніколі ня ўдзельнічаў, хоць і запрашалі, у сьвяткаваньнях, зьвязаных з рэвалюцыяй, камсамолам, бо лічу, што гэта злачынства. Я імкнуся ня ўдзельнічаць у дзяржаўных мерапрыемствах, якія б прымусілі пераступаць нейкую маральную мяжу.
- Барацьба дабра і зла — той жа «Фаўст», якога я марыў засьпяваць, партыю Валянтына, але мяне звольнілі літаральна за два тыдні да прэмʼеры. Падчас працы над «Фаўстам» мы ўсе і захварэлі на ковід.
«Цяпер у Паўночнай Амэрыцы з бацькамі. Праводзім Каляды, робім перазагрузку»
— Што папярэднічала рашэньню аб часовым адʼезьдзе? Наколькі гэта для вас і вашай сямʼі быў складаны крок?
— Я б не сказаў, што гэта быў тэрміновы адʼезд, уцёкаў мы не плянавалі. Але так здарылася, што мы цяпер у Паўночнай Амэрыцы з бацькамі. Праводзім Каляды, робім перазагрузку. Мяне звольнілі больш як два з паловай месяцы таму, пры канцы кастрычніка. Гэта адбылося пасьля майго ўдзелу ў відэазвароце дзеячоў культуры ў падтрымку народнага ўльтыматуму Сьвятланы Ціханоўскай.
Пераасэнсаваньне хрысьціянскага гімну «Магутны Божа»
— Адзін з найбольш драматычных і кранальных музычных твораў, створаных за апошнія месяцы, — кліп на рэлігійны гімн «Магутны Божа». Галоўную ролю ў відэакліпе грае купалавец Павал Харланчук, тэкст чытае Юлія Шпілеўская, скарыстаны вельмі моцны відэашэраг шматтысячных пратэстаў жніўня-верасьня. У кліпе вельмі шмат сымбаляў. Як зьявілася гэтая ідэя, як рэалізоўвалася?
— Ідэя зьявілася за год да гэтага, калі я замовіў апрацоўку гэтага твору для сымфанічнага аркестру. Яе зрабіў выдатны кампазытар Канстантын Яськоў, які цяпер таксама не ў Беларусі, на жаль. Ён пакінуў працу ва Ўнівэрсытэце культуры. Мы зь ім пазнаёміліся год таму на Эўрапейскіх гульнях у Менску (уся музыка, якая гучала на цырымоніі адкрыцьця, — Канстантына Яськова). Гэта ўсё высьпявала... На пачатку вясны 2020 году аркестроўка была зробленая. І я пачаў разумець, што ўсё гэта нездарма, і калі пачаліся падзеі са зборам падпісаў, першыя затрыманьні, арышты Ціханоўскага і Бабарыкі, я вырашыў, што трэба рабіць... І пасьля выбараў ніякай іншай думкі ў мяне не было. Мы здымалі кліп з маім сябрам і творчым калегам Дзьмітрыем Сямёнавым-Алейнікавым, які рабіў першы мой кліп «Мова» ўлетку. Кліп «Магутны Божа» мы здымалі ў верасьні на тым жа самым полі, дзе здымалі «Мову».
— Маглі б расказаць пра людзей, якая разам з вамі на тым полі? Некаторыя твары я пазнала...
— Мы кінулі кліч у артыстычным тэлеграм-канале — хто можа дапамагчы і паўдзельнічаць у гэтым праекце. Там здымаліся мае сваякі, мая радня, мае дзеці, мая жонка Тацяна і шмат людзей, проста неабыякавых да сытуацыі, музыкаў і не музыкаў. Умовай было, каб людзі ведалі тэкст гімну. Я глядзеў, як, едучы на машынах, людзі яго завучвалі. Неабыякавасьць людзей моцна ўзрушвала.
— Шмат гадоў вядзецца дыскусія пра тое, якім павінен быць сапраўдны беларускі гімн. Вельмі многія прапаноўваюць «Магутны Божа». Мне асабіста як гімн ён падаваўся крыху журботным, не жыцьцесьцьвярджальным. Я сама яго шмат разоў сьпявала, і заўсёды былі невясёлыя нагоды. Але ўпершыню ў вашым выкананьні пры канцы я адчула ў ім тое, што мае быць у гімне — урачыстасьць і радаснае завяршэньне.
— Гэта было асноўнае. Я з вамі згодны. Калі я думаў, які гімн я мог бы прыгадаць на памяць, то ўсё, што ёсьць, гэта песьні пра нядолю і жыцьцёвую самоту. Нешта ўсё ў нас у міноры. І хацелася гэтай апрацоўкай, якую мы рабілі з Косьцем, даць такі гераічны момант, зрабіць перапрацоўку і пераасэнсаваньне гэтага гімну. Мне падаецца, што хопіць у скрусе сядзець і біць сябе ў грудзі, што нічога ў нас не атрымліваецца. Усё ў нас атрымліваецца. Ёсьць свае таленты, ёсьць свае музыкі, склалася на сьлязах, на ляманце гэтым, на мучаніках беларуская нацыя, хоць, канечне, нам трэба будзе ісьці і ісьці...
Пра маральны выбар і межы, якія нельга пераходзіць
— Вы сьпявалі калісьці на адкрыцьці Эўрапейскіх гульняў у Менску. На той момант у краіне не было такога ўзроўню гвалту, як цяпер, але ўсе ранейшыя выбары гэтак жа былі сфальсыфікаваныя, як і гэтыя, і рэпрэсіі былі ў краіне, але ў дачыненьні да меншых групаў. Як мянялася і ці мянялася ваша пазыцыя? Як вы для сябе вырашалі вечнае пытаньне ўзаемаадносінаў творцы і ўлады?
— Гэта заўсёды пытаньне твайго індывідуальнага выбару. Я вырас у сямʼі, якая не была абыякавая да нацыянальнага пытаньня. У 1990-я гады мы разам з бацькам хадзілі на дэманстрацыі. Я крытычна ставіўся да падзеяў у краіне. Былі сытуацыі, калі трэба было казаць абавязкова «не». Я ніколі ня ўдзельнічаў, хоць і запрашалі, у сьвяткаваньнях, зьвязаных з рэвалюцыяй, камсамолам і гэтак далей, бо лічу, што гэта злачынства. Я імкнуся ня ўдзельнічаць у дзяржаўных мерапрыемствах, якія б прымусілі цябе пераступаць нейкую маральную мяжу. Ад нечага адмаўляўся, на нешта ішоў, калі бачыў, што гэта мае сэнс, калі я выступаў на самым высокім, дзяржаўным узроўні, напрыклад, на сьвяткаваньні прэміі «За духоўнае адраджэньне» ў Палацы Рэспублікі.
Я б не хацеў ставіцца да ўсяго, што ў нас было, як да адмоўнага на 100%. Не. Былі ў самыя цёмныя часы і станоўчыя падзеі і рэчы. Напрыклад, я не магу адмоўна ставіцца да дзяржаўнай праграмы аднаўленьня замкаў. Ёсьць рэчы ў сацыяльнай палітыцы, якія мне імпануюць. Да пандэміі з мэдыцынай троху лепшая была сытуацыя, чым у іншых краінах. Але ёсьць шмат пытаньняў, на якія я не магу знайсьці адказу, зь якімі я ня згодны дагэтуль — асабліва нацыянальнае пытаньне, пытаньне нашай гісторыі.
Я быў дужа зьдзіўлены на цырымоніі адкрыцьця Эўрапейскіх гульняў, калі пабачыў ня толькі БЕЛАЗы, трактары «Беларус», жніво, але і Ўсяслава Чарадзея, узгадваньне пра Міндоўга, Вітаўта. Гэта было для мяне адрывам шаблёну. Удзельнічаць у гэтым для мяне быў гонар. Але тое, што адбылося летам, па-за межамі разуменьня.
«Барацьба дабра і зла — гэта той жа «Фаўст», якога я марыў засьпяваць»
— Зь якой опэрай, зь якімі опэрнымі пэрсанажамі вы маглі б параўнаць падзеі ў Беларусі, найбольш яркіх прадстаўнікоў дабра і зла, сьвятла і цемры?
— Барацьба дабра і зла — той жа «Фаўст», якога я марыў засьпяваць, партыю Валянтына, але мяне звольнілі літаральна за два тыдні да прэмʼеры. Падчас працы над «Фаўстам» мы ўсе і захварэлі на ковід. Гэта дужа драматычны спэктакль, у якім стаяць пытаньні чалавечай годнасьці, маральнага выбару. На што ты можаш сабе дазволіць пайсьці ў жыцьці? Застацца асобай ці не?
— Дзе і для каго вы сьпяваеце цяпер? Для сьпевака вашага ўзроўню праблема пошуку працы, напэўна, не стаіць, але ва ўмовах пандэміі, магчыма, гэта няпростая справа цяпер.
— Цяпер ня толькі ў нас у краіне, як кажуць, масакра, але і ў сьвеце опэры таксама няпроста. Каля 90% спэктакляў і пастановак былі скасаваныя ці перанесеныя на наступны год. Мы ўсе, опэрныя сьпевакі, якія працуюць у Эўропе ў опэрных тэатрах, знаходзімся ў становішчы не крытычным, але нестабільным. Пакуль маю сродкі, на што жыць, дапамагаюць сябры і словам, і справай. Ёсьць праекты, у якіх я ўдзельнічаю, акрамя опэры, якія маюць і фінансавы бок. Бывае і горшая сытуацыя, як кажуць беларусы.
«У замежнікаў язык, у беларусаў — мова»
— Вы вырасьлі ў рэлігійнай сямʼі, ваш дзед быў пастарам, за савецкім часам ён быў за кратамі праз свае рэлігійныя перакананьні. Ваша сямʼя была нацыянальна арыентаваная. Якім быў ваш шлях да роднай мовы?
— Я навучаўся ў музычным ліцэі пры Акадэміі музыкі і вельмі ўдзячны настаўніцы беларускай мовы і літаратуры Ганьне Міхайлаўне Бутырчык, якая вельмі станоўча паўплывала ня толькі на мяне, але і на ўсіх маіх аднаклясьнікаў. Разам зь ёй чыталі «Каласы пад сярпом тваім», хадзілі на лекцыі ва ўнівэрсытэт. Дзякуючы яе высілкам я неабыякавы да роднай спадчыны.
— Улетку выйшаў відэакліп «Мова», які я даволі часта гляджу і слухаю. Як мне падаецца, людзі чакаюць вашых новых выступаў у такім фармаце. На што можна спадзявацца?
— Ёсьць праекты, на якімі мы працуем разам з аўтарам тэксту Казімірам Машкалам, які напісаў тэкст да «Мовы». Яны будуць абавязкова апублікаваныя на нашых youtube-каналах.
Мара пра, як мінімум, чатыры опэрныя тэатры ў Беларусі
— Якая вашая мара як опэрнага сьпевака і як беларуса?
— Я ўпэўнены, што ўсё будзе добра. Я б хацеў пабачыць сваю краіну вольнай, незалежнай, якая глядзіць наперад, у якую ўсе б жадалі вярнуцца і знайсьці там сваю працу, каб можна было выхоўваць сваіх дзяцей у школках і можна было жыць на сваім кавалку зямлі. У беларусаў усё для гэтага ёсьць. Усё гэта недарэмна, усе нашыя сьлёзы. Гэта тое, што мае сэнс.
Я мару, каб у нас у Беларусі было больш опэрных тэатраў. Мая мара — адрадзіць тыя высакародныя традыцыі, якія ў нас былі на мяжы 18–19 стагодзьдзяў. На момант апошняга разьдзелу Рэчы Паспалітай на тэрыторыі Беларусі ў 1795 годзе існавала 18 опэрных тэатраў. У нашай буйной суседкі было два тэатры — у Пецярбургу і ў Маскве. І гэта былі трупы, а ў нас было 18 опэрных тэатраў — малых і буйных. І мая мара, каб у нас былі як мінімум чатыры опэрныя тэатры — ва ўсходніх і заходніх рэгіёнах і ў цэнтральнай частцы, каб ня толькі ў Менску гучала клясычная музыка.
Вельмі важна, каб быў свой скарб, каб было асяродзьдзе, якое высока матывуе. Менш людзі будуць хадзіць па падваротнях, хочаш ня хочаш, а трэба будзе з жонкай у тэатар схадзіць. І нейкія станоўчыя зрухі ў грамадзтве будуць. Опэра — самы высакародны, сынтэтычны тэатральны жанр, дзе ўсё разам — і музыка, і тэатральнае мастацтва, і архітэктура. І гэта самае моцнае з мастацтваў, на маю думку, і мы павінны зрабіць, каб гэта пабачыла як мага болей суайчыньнікаў.
