Лінкі ўнівэрсальнага доступу

У Сяньне ўшануюць стваральніцу арнамэнту на дзяржаўным сьцягу


Дзяржаўны сьцяг Рэспублікі Беларусь, ілюстрацыйнае фота
Дзяржаўны сьцяг Рэспублікі Беларусь, ілюстрацыйнае фота

У гонар аўтаркі арнамэнту на цяперашнім беларускім дзяржаўным сьцягу жыхаркі Сеньненшчыны Матроны Маркевіч мясцовы райвыканкам вырашыў усталяваць памятны знак.

Экспэртная рада па зацьвярджэньні памятнага знаку мае адбыцца сёньня, 11 чэрвеня. Тым часам сеньненскія ўлады ўжо вырашаюць, дзе яго ўсталяваць. Праз раённую газэту, а таксама праз афіцыйны сайт выканкаму ў райцэнтры абвешчана грамадзкае абмеркаваньне.

Называцца знак будзе «Родны край». Ён яшчэ не зацьверджаны, але яго адкрыцьцё ўжо заплянаванае на 3 ліпеня — на Дзень Незалежнасьці Рэспублікі Беларусь.

Жыхары Сянна ўхваляюць ідэю ўшанаваньня сваёй зямлячкі Матроны Маркевіч. Яны прапанавалі ўладам некалькі месцаў, дзе скульптурная выява глядзелася б найбольш удала.

Знак уяўляе сабой складаную кампазыцыю, у якую ўваходзяць контурная выява межаў Беларусі і цяперашні сьцяг з арнамэнтам, які, аднак, мала падобны да створанага жыхаркай Сеньненшчыны. Прозьвішчы аўтараў шырокай грамадзкасьці не паведамляюцца. Раённая газэта піша, што знак стварыла «група краязнаўцаў і скульптараў».

Арнамэнт, у аснове якога — узор «Узыходзячае сонца», вытканы Матронай Маркевіч у 1917 годзе, перажыў на сьцягу некалькі зьменаў. У савецкі час ён фігураваў на сьцягу БССР, які быў створаны паводле малюнка Міхаіла Гусева і зацьверджаны ў 1951 годзе. Пасьля распаду СССР у якасьці дзяржаўнага некалькі гадоў выкарыстоўваўся гістарычны бел-чырвона-белы сьцяг, аднак пасьля рэфэрэндуму 1995 году яго замянілі на іншы — падобны да таго, што быў за савецкім часам, толькі безь сярпа і молата. Зьмяніўся і арнамэнт: на сьцягу БССР ён быў выкананы ў белым колеры на чырвоным фоне, а на сьцягу ўзору 1995 году — чырвоным па белым. У 2012 годзе арнамэнт на сьцягу перарабілі: ён стаў буйнейшы — ва ўсю шырыню белай часткі сьцяга.

Сялянка зь Сеньненскага раёну Матрона (Матруна) Маркевіч нарадзілася ў 1886 годзе і ўсё жыцьцё правяла ў родных мясьцінах. Паходзіла зь сям’і заможнага селяніна, у хаце расьлі сямёра дзяцей, якіх змалку прывучалі да працы. Ад маці Матрона пераняла ўмельства вышываць, вязаць, прасьці, ткаць. Выйшла замуж за Аляксея Маркевіча, які таксама паходзіў з заможных сялян. У сям’і нарадзілася шасьцёра дзяцей, але двое памерлі ў маленстве ад тыфусу. У 1933 сям’ю раскулачылі, бацьку забралі, і больш дадому ён не вярнуўся. Матрона Маркевіч уступіла ў калгас, спадзеючыся, што там ёй дапамогуць выгадаваць дзяцей. Аднак там яе не прызнавалі, лічылі «кулачкай». У вайну яна страціла старэйшага сына, сям’ю ледзьве не расстралялі «за сувязь з партызанамі», для якіх Матруна пякла хлеб. Пасьля вайны яна працягвала працаваць у калгасе. Не закінула і сваю любімую справу: вышывала, вязала, прала... Памерла Матруна Маркевіч, калі ёй быў 71 год.

Яе імя як адной са стваральніц беларускага сьцяга згадвалі нячаста, і нават месца яе пахаваньня было практычна невядомае. Мясцовыя краязнаўцы знайшлі на старых мапах вёску Касьцелішча, дзе жыла Матруна Маркевіч (у дзявоцтве — Кацар). Вёскі даўно няма, але на старых могілках знайшлася магіла гэтай жанчыны, што адышла з жыцьця ў 1957 годзе.

Тады, у 2013-м, мясцовыя ўлады абмяркоўвалі магчымасьць перапахаваньня Матроны Маркевіч — каб яе магіла была ў райцэнтры, і гэта дазволіла б лепш яе даглядаць. Аднак усё ж вырашылі не трывожыць месца яе апошняга спачыну.

Што да самога ўзору, то арыгінал вышыўкі Матроны Маркевіч не захаваўся. Малюнак арнамэнтальнага ўзору, вышытага на ручніку Матронай Маркевіч, яшчэ да вайны трапіў у архіў Белпрамсавета — яго меркавалі ўжываць дзеля аздабленьня жаночага адзеньня. А ў 1951 годзе ў стварэньні эскіза новага сьцяга БССР браў удзел родны брат вышывальшчыцы з Касьцілішча — доктар мастацтвазнаўства Міхась Сяргеевіч Кацар. Мабыць, ён і прапанаваў скарыстаць арнамэнт сястры.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG