Мы сядзелі адзін насупраць аднаго ў рэстаране каля Карлавага мосту: я сьпіной, а Нямцоў, як госьць, зь відам на Влтаву, на каменныя скульптуры, якія пачыналі чарнець у праменьнях вечаровага сонца. Але Нямцоў не глядзеў на адну з самых прыгожых панарамаў у сьвеце, а расказваў пра нядаўнюю паездку ў Менск.
Расказваў — ня тое слова: гэта быў тэатральны маналёг, спэктакль аднаго актора, жывы, драматычны, з дэтэктыўным зьместам, экспрэсіўнымі жэстамі, паўзамі, якія выбухалі сьмехам і сьвяціліся лёгкай радасьцю перамогі дасьціпнасьці над тупасьцю, спрыту над сілай, чалавека над машынай.
Яго прыезд у Менск, на зьезд АГП быў сапраўднай авантурай у першасным значэньні гэтага слова, адважнай прыгодай — нягледзячы на статус дэпутата расейскай Дзярждумы, Нямцоў, пасьлядоўны і жорсткі крытык беларускага рэжыму, быў «неўязны» у «саюзную дзяржаву». Пасьля затрыманьня ў Менскім аэрапорце, няўцямнай канфіскацыі грошай, беларускае ТБ круціла выкрывальніцкія кадры —вось, маўляў, адкуль апазыцыя атрымлівае падтрымку.
Нямцоў сапраўды падтрымліваў беларускую дэмакратычную апазыцыю, сябраваў з Анатолем Лябедзькам, і палічыў для сябе справай гонару прыехаць у Менск нягледзячы на пагрозы і забароны. І вырашыў зрабіць гэта тэатральна і публічна.
У тэлефонных размовах, у інтэрвію некалькі разоў заявіў, што так, зьбіраецца, паедзе, едзе. На машыне. Праз Смаленск. Але пакуль ягоныя званкі слухалі ў Менску і пасылалі спэцгрупы на перахоп на мяжы, ён з калегамі садзіўся на чартэрны рэйс з Масквы ў Гомель, дзе іх ужо чакаў замоўлены аўтобус для паездкі ў Мазыр.
— Селі ў аўтобус, выехалі з аэрапорта, я падыходжу да вадзілы і кажу — зьмена плянаў, не Мазыр, а Менск. Той быў зьдзівіўся і запярэчыў, у яго пуцёўка, маршрутны ліст, але пасьля невялікай сумы больш пытаньняў не задаваў, і праз некалькі гадзінаў мы былі ў цэнтры Менска. А паўсюль пярэпалах, чакаюць мяне за Смаленскам, а там няма — уявіце, што рабілася ў эфіры!
Сонца пакрысе садзілася, але промні якраз напоўнілі тую частку рэстарана, дзе мы сядзелі, і здавалася, што цяпер поўдзень, і наперадзе доўгі-доўгі летні дзень.
У Менску ля офіса АГП Нямцова сустракалі ня толькі сябры, але нейкае начальства з беларускіх спэцслужбаў, здаецца, два чалавекі, якія на ўсякі выпадак пасьвіліся паблізу. Шок, калі яны пабачылі Нямцова, даставіў яму невыказнае задавальненьне — расказваючы пра гэта ў Празе, ён зьзяў, яшчэ раз перажываючы перамогу ў той гульні.
Нямцоў быў частым госьцем на Свабодзе. Яго справы, словы, каштоўнасьці прадстаўлялі тую Расею, якая выклікае павагу і дае надзею на лепшае і для саміх расейцаў, і для суседзяў.
Бязьлітасны апанэнт рэжыму Пуціна, Нямцоў даўно ўжо атрымліваў пагрозы ад вядомых і невядомых ворагаў і перасьцярогі ад людзей, якія яго любілі і паважалі. Здавалася, ён паводзіць сябе так, быццам усё гэта гульня, і гэта мела надзвычайны эфэкт: страх адступаў, аптымізм зараджаў, сьмех не змаўкаў, і любоў да жыцьця была ўзаемнай.
Да мінулай ночы.
Я ўзгадваю сёньня тую вячэру каля Карлавага мосту, прыемны і радасны вечар, які не хацеў сканчацца і працягнуўся потым прагулкай каля рэчкі, і думаю, што б ён сам сказаў пра сваё забойства?..
Ён ведаў. Але працягваў гуляць з агнём, бо альтэрнатывай была поўная цемра.
Зьнік яшчэ адзін промень сьвятла.
Шкада Расею.
