«Матулька, параспавядай мне пра тую краіну, пра якую ты ўвесь час думаеш!»
«А што мне распавядаць? Я ж табе даўно ўжо ўсе распавяла».
«Нееее! Параспавядай! Якая яна?»
«Якая? Прыгожая!»
«Як прыгожая?»
«Прыгожа прыгожая. Яна... жоўтая ... !»
«Жоўтая?» На дзіцячым твары зьяўляецца зачараванае зьдзіўленьне.
«Так, жоўтая».
«Жоўтая, жоўтая?»
«Жоўтая, жоўтая».
«Жоўтая, жоўтая...», задуменна напявае...
Жоўты Менск. Выява, якая ўрэзалася ў маё сэрца.
Год 2008. Наш «лятучы аўтобус», як мы перайменавалі самалёт Белавіі, прызямліўся ў аэрапорце ў Менску. Сябры нас вітаюць, сядаем у машыну і выяжджаем у бок гораду. Мая мара споўнілася, нарэшце я ў жаданай Беларусі. Поўная чаканьня назіраю лес за акенцамі машыны, калі гэта наступае... Жоўтае поле зьлева, жоўтае поле справа... Рапс у поўным росквіце.
Шчыра: я біёляг і агульная рапсавая манія мяне турбуе. Рапс аказвае нэгатыўны ўплыў на навакольнае асяродзьдзе і яго проста ўжо занадта шмат. Аднак... Аднак я таксама люблю жоўты колер, і менавіта гэты «рапсавы» для мяне зьяўляецца самым «правільным». Так што рапсавыя палі мяне турбуюць, але жоўтым краявідам я захопленая.
Дык я любуюся відам на гэты наплыў жаўцізны, калі на гарызонце зьяўляецца гарадзкі пэйзаж. Менск! Шматпавярховікі над рапсам. Для кагосьці выгляд журботны. Я – зачараваная. Доўгачаканы Менск, ў атачэньні жоўтага. Такім я яго буду бачыць бліжэйшыя дзесяць дзён. І менавіта такім я яго запомню назаўжды.
«І што там жоўтага?»
«Амаль усё».
«А што напрыклад?»
«Палі».
«Жоўтыя палі?»
«Так, там ёсць жоўтыя палі».
«І машыны?»
«І машын шмат жоўтых».
«І дамы?»
«І дамы жоўтыя. Я ў адным жоўтым жыла».
«I кветкі? І птушкі?»
«Безьліч жоўтых кветак ды жоўтых птушак!»
Нават я не павінна аж так шмат выдумляць. Столькі жоўтых плісак, як у Беларусі, я ніколі раней ня бачыла.
«Aaa яшчэээ... вада?»
«Не, вада ня жоўтая». Хоць тое, што часам цячэ зь менскіх кранаў, інакш не назавеш. Але пра гэта малому ня трэба казаць.
«А дрэвы?»
«Не, дрэвы таксама не зьяўляюцца жоўтымі».
«А калі ані вада, ані дрэвы не зьяўляюцца жоўтымі, то чаму ты кажаш, што яна жоўтая?»
Сапраўды, чаму? Беларусь жа насамрэч увогуле ня жоўтая. Я ўсьведамляю гэтую выдатную разнастайнасьць мясцовай прыроды, я ж біёляг. Усё мае здаровыя колеры, няма ніякага жаўтлявага лісьця, нездарова жоўтай травы, жаўтлява-бруднай вады, як гэта часта бачыш у нас. Для вока сярэднеэўрапейскага біёляга тут цнатлівая прырода. Ведаю. Бачыла. Але ўсё марна. Рапс урэзаўся ў маю памяць. Скажаш «Менск» – адразу згадаецца жоўты.
«Некаторыя кажуць, што яна сіняя», кажу.
«Сіняя?» вылупіў на мяне сінія вочы.
«Так, сіняя», усміхаюся.
«Сіняя, сіняя?»
«Сіняя, сіняя».
«Хто кажа, што яна сіняя?»
«Адзін спадар пісьменьнік, які жыў у гэтай краіне і напісаў шмат цудоўных кніжак».
«Хіба ён ня бачыў, што яна жоўтая?»
«Толькі... яна тады яшчэ жоўтай не была», кажу зьдзіўленым вачам.
Як патлумачыць чатырохгадоваму, што ў пэрыяд, калі Ўладзімер Караткевіч пісаў сваю аповесьць «Сіняя сіняя», рапсавых палёў не было яшчэ і блізка? На шчасьце, ён ня просіць. Ўяўленьне сіняга сьвету відавочна яго прыцягнула гэтак жа, як Караткевічаву Джамілю.
«Сіняя, сіняя, сіняя... Чаму сіняя?»
«Ну, таму што там неба такое сіняе!»
«У нас яно таксама сіняе».
«Але там... там больш сіняе».
«Што там яшчэ сіняе?»
«Вада. Шмат, шмат вады».
«Якая вада?»
«Азёры. Шмат азёр. І рэкі. І крыніцы. І балоты. Паўсюль там вада».
«Вада ж ня сіняя», з падазронасьцю кажа разумнік.
«Там сіняя».
«Як яна можа быць сіняй?»
«Таму што ў ёй адлюстроўваецца гэтае прыгожа сіняе неба».
«А што там яшчэ сіняе?»
«Сіняй зьяўляецца смуга над балотамі і рэкамі. Сінія лясы ў промнях заходу сонца. Сінім зьяўляецца начное неба з зоркамі».
«А што яшчэ?» нястомна працягвае.
«Палі таксама сінія».
«Чаму яны сінія?»
«Таму што на іх цьвіце сіні лён. Яго так шмат, што з адлегласьці палі здаюцца сінімі».
Калі я пра гэта думаю, сіні сапраўды падыходзіць для Беларусі. Незалежна ад рапсавых палёў.
«Але ж ты казала, што палі жоўтыя», адцягвае мяне ад думак незадаволены галасок.
«Маеш рацыю. Некоторыя жоўтыя, а некаторыя сінія».
Чатырохгадовы чалавек раптам змяняе тэму. Падобна на тое, што колеры Беларусі яго больш не цікавяць.
«Мам, ты памятаеш, як мы малявалі карціну?»
«Так, мы малявалі раку і луг».
«Мы зьмешвалі колеры».
«І табе гэта вельмі спадабалася».
Сінія вочы прыжмурваюцца ў засяроджаньні. Відаць, што аб нечым упарта задумаўся. А потым пераможна ўсьміхнецца.
«Калі мы зьмяшалі жоўты і сіні, атрымаўся зялёны колер. Ты памятаеш?»
«Так, маеш рацыю, жоўты зь сінім зробяць зялёны». Пакуль ня ведаю, на што ён намякае.
«Ты кажаш, што гэта краіна жоўтая. Ды гэты спадар пісьменьнік кажа, што яна сіняя. Калі вы ня можаце пагадзіцца, то я думаю, што гэтая ваша краіна – зялёная!» заяўляе ён трыюмфальна і ягоны твар загараецца змоўшчыцкай усьмешкай.
Як я магла не падумаць! Гэта ж праўда! Калі наш самалёт ішоў на пасадку, здавалася, што ён хоча прызямліцца ў лесе. Менск патанае ў зеляніне. Куды ты толькі ні глянеш, усюды нешта прарастае, расьце, квітнее, сьпее. Дастаткова азірнуцца з агляднай пляцоўкі Нацыянальнай бібліятэкі. Абсалютна зялёны горад!
«Бачыш! Ты цалкам маеш рацыю. Гэтая жоўтая і сіняя краіна насамрэч зялёная!” ацэньваю маленькага мудраца.
Сінія вочы задаволена заплюшчыліся, і маленькі раток яшчэ часінку ціхутка напявае: «Жоўтая – жоўтая. Сіняя – сіняя? Зялёная – зялёная! Жоўтая – жоўтая. Сіняя – сіняя. Зялёная – зялёная»! І потым ужо цішыня. Сьпіць, а на твары шчасьлівая ўсьмешка.
І я хутка пайду класьціся. Спадзяюся, што мне будзе мроіцца пра краіну, аб якой я сумую, за якую мяне баліць сэрца, і якая зьяўляецца для мяне настолькі недасяжнай. «Мам, і калі мы туды з табой разам паедзем?» нядаўна спытаў чатырохгадовы чалавек. «Ня ведаю, даражэнькі. Гэтага я сапраўды ня ведаю». Толькі Госпад ведае... Але аднойчы гэта ўдасца. Аднойчы я туды вярнуся. Аднойчы я зноў на свае вочы пабачу жоўта-жоўтыя палі пад сіня-сінімі нябёсамі ў зялёна-зялёнай краіне, мне настолькі дарагой.
Я засынаю, і мае вусны мякка шэпчуць: «Жоўтая – жоўтая. Сіняя – сіняя. Зялёная – зялёная! Жоўтая – жоўтая. Сіняя – сіняя. Зялёная – зялёная!»
Сьвятлана Вранава (Světlana Vránová) – хрысьціянская верніца і аматарка беларускай мовы з чэскіх Пардубіц. Паводле адукацыі арнітоляг. Пераклала зь беларускай на чэскую мову «Магутны Божа» Натальлі Арсеньневай, кнігі «Люблю Беларусь» Паўла Севярынца і «Залаты век Беларусі» Станіслава Акінчыца.
«А што мне распавядаць? Я ж табе даўно ўжо ўсе распавяла».
«Нееее! Параспавядай! Якая яна?»
«Якая? Прыгожая!»
«Як прыгожая?»
«Прыгожа прыгожая. Яна... жоўтая ... !»
«Жоўтая?» На дзіцячым твары зьяўляецца зачараванае зьдзіўленьне.
«Так, жоўтая».
«Жоўтая, жоўтая?»
«Жоўтая, жоўтая».
«Жоўтая, жоўтая...», задуменна напявае...
Жоўты Менск. Выява, якая ўрэзалася ў маё сэрца.
Год 2008. Наш «лятучы аўтобус», як мы перайменавалі самалёт Белавіі, прызямліўся ў аэрапорце ў Менску. Сябры нас вітаюць, сядаем у машыну і выяжджаем у бок гораду. Мая мара споўнілася, нарэшце я ў жаданай Беларусі. Поўная чаканьня назіраю лес за акенцамі машыны, калі гэта наступае... Жоўтае поле зьлева, жоўтае поле справа... Рапс у поўным росквіце.
Шчыра: я біёляг і агульная рапсавая манія мяне турбуе. Рапс аказвае нэгатыўны ўплыў на навакольнае асяродзьдзе і яго проста ўжо занадта шмат. Аднак... Аднак я таксама люблю жоўты колер, і менавіта гэты «рапсавы» для мяне зьяўляецца самым «правільным». Так што рапсавыя палі мяне турбуюць, але жоўтым краявідам я захопленая.
Дык я любуюся відам на гэты наплыў жаўцізны, калі на гарызонце зьяўляецца гарадзкі пэйзаж. Менск! Шматпавярховікі над рапсам. Для кагосьці выгляд журботны. Я – зачараваная. Доўгачаканы Менск, ў атачэньні жоўтага. Такім я яго буду бачыць бліжэйшыя дзесяць дзён. І менавіта такім я яго запомню назаўжды.
«І што там жоўтага?»
«Амаль усё».
«А што напрыклад?»
«Палі».
«Жоўтыя палі?»
«Так, там ёсць жоўтыя палі».
«І машыны?»
«І машын шмат жоўтых».
«І дамы?»
«І дамы жоўтыя. Я ў адным жоўтым жыла».
«I кветкі? І птушкі?»
«Безьліч жоўтых кветак ды жоўтых птушак!»
Нават я не павінна аж так шмат выдумляць. Столькі жоўтых плісак, як у Беларусі, я ніколі раней ня бачыла.
«Aaa яшчэээ... вада?»
«Не, вада ня жоўтая». Хоць тое, што часам цячэ зь менскіх кранаў, інакш не назавеш. Але пра гэта малому ня трэба казаць.
«А дрэвы?»
«Не, дрэвы таксама не зьяўляюцца жоўтымі».
«А калі ані вада, ані дрэвы не зьяўляюцца жоўтымі, то чаму ты кажаш, што яна жоўтая?»
Сапраўды, чаму? Беларусь жа насамрэч увогуле ня жоўтая. Я ўсьведамляю гэтую выдатную разнастайнасьць мясцовай прыроды, я ж біёляг. Усё мае здаровыя колеры, няма ніякага жаўтлявага лісьця, нездарова жоўтай травы, жаўтлява-бруднай вады, як гэта часта бачыш у нас. Для вока сярэднеэўрапейскага біёляга тут цнатлівая прырода. Ведаю. Бачыла. Але ўсё марна. Рапс урэзаўся ў маю памяць. Скажаш «Менск» – адразу згадаецца жоўты.
«Некаторыя кажуць, што яна сіняя», кажу.
«Сіняя?» вылупіў на мяне сінія вочы.
«Так, сіняя», усміхаюся.
«Сіняя, сіняя?»
«Сіняя, сіняя».
«Хто кажа, што яна сіняя?»
«Адзін спадар пісьменьнік, які жыў у гэтай краіне і напісаў шмат цудоўных кніжак».
«Хіба ён ня бачыў, што яна жоўтая?»
«Толькі... яна тады яшчэ жоўтай не была», кажу зьдзіўленым вачам.
Як патлумачыць чатырохгадоваму, што ў пэрыяд, калі Ўладзімер Караткевіч пісаў сваю аповесьць «Сіняя сіняя», рапсавых палёў не было яшчэ і блізка? На шчасьце, ён ня просіць. Ўяўленьне сіняга сьвету відавочна яго прыцягнула гэтак жа, як Караткевічаву Джамілю.
«Сіняя, сіняя, сіняя... Чаму сіняя?»
«Ну, таму што там неба такое сіняе!»
«У нас яно таксама сіняе».
«Але там... там больш сіняе».
«Што там яшчэ сіняе?»
«Вада. Шмат, шмат вады».
«Якая вада?»
«Азёры. Шмат азёр. І рэкі. І крыніцы. І балоты. Паўсюль там вада».
«Вада ж ня сіняя», з падазронасьцю кажа разумнік.
«Там сіняя».
«Як яна можа быць сіняй?»
«Таму што ў ёй адлюстроўваецца гэтае прыгожа сіняе неба».
«А што там яшчэ сіняе?»
«Сіняй зьяўляецца смуга над балотамі і рэкамі. Сінія лясы ў промнях заходу сонца. Сінім зьяўляецца начное неба з зоркамі».
«А што яшчэ?» нястомна працягвае.
«Палі таксама сінія».
«Чаму яны сінія?»
«Таму што на іх цьвіце сіні лён. Яго так шмат, што з адлегласьці палі здаюцца сінімі».
Калі я пра гэта думаю, сіні сапраўды падыходзіць для Беларусі. Незалежна ад рапсавых палёў.
«Але ж ты казала, што палі жоўтыя», адцягвае мяне ад думак незадаволены галасок.
«Маеш рацыю. Некоторыя жоўтыя, а некаторыя сінія».
Чатырохгадовы чалавек раптам змяняе тэму. Падобна на тое, што колеры Беларусі яго больш не цікавяць.
«Мам, ты памятаеш, як мы малявалі карціну?»
«Так, мы малявалі раку і луг».
«Мы зьмешвалі колеры».
«І табе гэта вельмі спадабалася».
Сінія вочы прыжмурваюцца ў засяроджаньні. Відаць, што аб нечым упарта задумаўся. А потым пераможна ўсьміхнецца.
«Калі мы зьмяшалі жоўты і сіні, атрымаўся зялёны колер. Ты памятаеш?»
«Так, маеш рацыю, жоўты зь сінім зробяць зялёны». Пакуль ня ведаю, на што ён намякае.
«Ты кажаш, што гэта краіна жоўтая. Ды гэты спадар пісьменьнік кажа, што яна сіняя. Калі вы ня можаце пагадзіцца, то я думаю, што гэтая ваша краіна – зялёная!» заяўляе ён трыюмфальна і ягоны твар загараецца змоўшчыцкай усьмешкай.
Як я магла не падумаць! Гэта ж праўда! Калі наш самалёт ішоў на пасадку, здавалася, што ён хоча прызямліцца ў лесе. Менск патанае ў зеляніне. Куды ты толькі ні глянеш, усюды нешта прарастае, расьце, квітнее, сьпее. Дастаткова азірнуцца з агляднай пляцоўкі Нацыянальнай бібліятэкі. Абсалютна зялёны горад!
«Бачыш! Ты цалкам маеш рацыю. Гэтая жоўтая і сіняя краіна насамрэч зялёная!” ацэньваю маленькага мудраца.
Сінія вочы задаволена заплюшчыліся, і маленькі раток яшчэ часінку ціхутка напявае: «Жоўтая – жоўтая. Сіняя – сіняя? Зялёная – зялёная! Жоўтая – жоўтая. Сіняя – сіняя. Зялёная – зялёная»! І потым ужо цішыня. Сьпіць, а на твары шчасьлівая ўсьмешка.
І я хутка пайду класьціся. Спадзяюся, што мне будзе мроіцца пра краіну, аб якой я сумую, за якую мяне баліць сэрца, і якая зьяўляецца для мяне настолькі недасяжнай. «Мам, і калі мы туды з табой разам паедзем?» нядаўна спытаў чатырохгадовы чалавек. «Ня ведаю, даражэнькі. Гэтага я сапраўды ня ведаю». Толькі Госпад ведае... Але аднойчы гэта ўдасца. Аднойчы я туды вярнуся. Аднойчы я зноў на свае вочы пабачу жоўта-жоўтыя палі пад сіня-сінімі нябёсамі ў зялёна-зялёнай краіне, мне настолькі дарагой.
Я засынаю, і мае вусны мякка шэпчуць: «Жоўтая – жоўтая. Сіняя – сіняя. Зялёная – зялёная! Жоўтая – жоўтая. Сіняя – сіняя. Зялёная – зялёная!»
Сьвятлана Вранава (Světlana Vránová) – хрысьціянская верніца і аматарка беларускай мовы з чэскіх Пардубіц. Паводле адукацыі арнітоляг. Пераклала зь беларускай на чэскую мову «Магутны Божа» Натальлі Арсеньневай, кнігі «Люблю Беларусь» Паўла Севярынца і «Залаты век Беларусі» Станіслава Акінчыца.
