Адно з пытаньняў, якое мне неаднаразова ставілі падчас маёй нядаўняй паездкі ў сталіцу Беларусі, было пра тое, ці ў замежнай палітыцы адміністрацыя Абамы аддасьць перавагу прагматызму перад ідэалізмам. Як урад, так і апазыцыя ў Беларусі кроўна зацікаўленыя ў адказе на гэтае пытаньне.
НАТО глядзіць на Беларусь як на магчымую пагрозу суседняй Літве. Расейскія танкі зь Беларусі даехалі б да Вільні за паўтары гадзіны. Беларусь, малая, 10-мільённая дзяржава, можа стварыць і іншую пагрозу: 20 адсоткаў газу, які Эўразьвяз імпартуе з Расеі, ідзе праз гэтую былую савецкую рэспубліку.
Беларусь таксама — сумнавядомы парушальнік правоў чалавека. У сваім рэйтынгу свабоды прэсы Freedom House прызнае за Беларусьсю
Дэмакратызацыя ў такіх краінах як Беларусь, Грузія і Ўкраіна амаль напэўна дапаможа ўтаймаваць імпэрскі апэтыт Расеі.
Падчас маёй паездкі я быў на абедзе разам зь вядучымі апазыцыянэрамі ў асобным кабінэце прыватнага рэстарану. Кабінэт быў асобны, калі не лічыць парачкі наглядчыкаў, якая заняла сваю пазыцыю мэтра за паўтара ад нас. На сустрэчы з былымі палітвязьнямі ў амэрыканскай амбасадзе, дзе сьвяткавалася 55-годзьдзе вяшчаньня Радыё Свабода на Беларусь, я пазнаёміўся з былым міністрам гандлю, які адседзеў два гады ў турме за тое, што парваў з рэжымам. А таксама з маладым, валявым бізнэсоўцам, які адседзеў у турме шэсьць гадоў за свае апазыцыйныя погляды.
Аляксандр Лукашэнка, які кіруе Беларусьсю, гэта жорсткі чалавек.
У 1995 годзе яго паветраная абарона забіла двух амэрыканцаў, зьбіўшы паветраны шар, які заблукаў і парушыў паветраную прастору Беларусі.
Злучаным Штатам і Эўразьвязу трэба разгледзець два пытаньні ў сваіх дачыненьнях зь Беларусьсю. Толькі каардынацыя нашых падыходаў можа запэўніць прасоўваньне ў бок рэформаў.
Першае пытаньне датычыць разьвіцьця дэмакратыі. Пасьля хмельнай эпохі 1990-х, калі здавалася, што свабода завітае ва ўсе закуткі сьвету, прыйшло дзесяцігодзьдзе адкату дэмакратыі. Найбольш трывожныя падзеі мелі месца ў Расеі і на яе ўскраінах.
Дэмакратызацыя ў такіх краінах як Беларусь, Грузія і Ўкраіна амаль напэўна дапаможа ўтаймаваць імпэрскі апэтыт Расеі. Суседнічаючы з
Пэрспэктыва палітычных пераменаў у Беларусі можа быць і ня так змрочнай, як некаторым здаецца.
Давайце атачаць Расею дзяржавамі, якія дадуць яскравы ўзор дэмакратызацыі. Мінула ўжо 20 гадоў з часу, калі Джордж Буш-старэйшы выступіў з прамовай аб “адзінай і свабоднай Эўропе”, але гэты праект толькі напалову закончаны.
Па-другое, пэрспэктыва палітычных пераменаў у Беларусі можа быць і ня так змрочнай, як некаторым здаецца. Праўда, апазыцыя там слабая. А са свайго боку спадар Лукашэнка не прапускае нагоды, каб зьняверыць яе. Нягледзячы на ўсе доказы, рэжым ставіць пад сумненьне факт, што масавыя расстрэлы ў Курапатах выконвалі сталінскія каты. І спадар Лукашэнка — адзіны сярод постсавецкіх кіраўнікоў, які з гонарам пакінуў за сваімі спэцслужбамі назоў “КГБ”.
Але кожны дыктатар мае сваю ахілесаву пяту. У беларускай улады гэта, мабыць, эканоміка. Расейцы, зь якімі, паводле выразу аднаго
Ахілесава пята беларускай улады гэта, мабыць, эканоміка.
Што рабіць? Лідэры грамадзянскай супольнасьці, зь якімі я сустрэўся, былі згодныя, што нядаўняе вызваленьне палітычных вязьняў было вынікам ціску з боку Злучаных Штатаў і Эўразьвязу. Ціск трэба працягваць. Злучаныя Штаты павінны адмяніць свае санкцыі толькі пад
Ціск трэба працягваць.
Эўразьвяз са свайго боку павінен настойваць, каб магчымая эканамічная дапамога ўвязвалася з палітычнымі рэформамі і павагай да правоў чалавека.
Вядома, посьпех ня прыйдзе хутка і лёгка. Але цяпер ня час на недальнабачны падыход у стылі Realpolitik.