Беларуская служба Радыё Свабода ў сераду адзначае сваё 55-годзьдзе. З гэтай нагоды ў Менску адбудзецца сьвяточная вечарына з прэзэнтацыяй новай кнігі зь Бібліятэкі Свабоды - “Адзін дзень палітвязьня”. У гэтай імпрэзе возьме ўдзел і прэзыдэнт Радыё Свабода / Радыё Свабодная Эўропа Джэф Гедмін. Сёньня ён прыйшоў да нас і адказаў на нашы пытаньні.
Шупа: Ці зьмянілася за апошнія 55 гадоў місія Радыё Свабода? Іншымі словамі, чаму радыё існуе і дагэтуль?
Гедмін: Я думаю, што па сутнасьці прычыны застаюцца тыя самыя. Місія Радыё Свабода паўстагодзьдзя таму і сёньня - паведамляць праўду. Гэта значыць бесстароньнія, дакладныя, аб'ектыўныя навіны і інфармацыю, каб забясьпечыць плятформу для сумленных і адказных дыскусіяў, спрэчак і адрозных думак. Радыё Свабода ніколі ня мела намеру казаць слухачам што думаць. Мы заўсёды зыходзілі з таго, што калі забясьпечыць іх дакладнай інфармацыяй, дык яны на яе падставе ў рэшце рэшт прымуць свае ўзважаныя рашэньні. І гэта тое, што б мы хацелі рабіць і сёньня.
Шупа: За 55 гадоў Беларусь перажыла важныя перамены. Як можна ацаніць гэтыя зьмены з пэрспэктывы нашага радыё?
Гедмін: Перш за ўсё мы зыходзім з таго, што ў выніку мы не зусім нэўтральныя. Як я ўжо казаў раней, ад саміх грамадзянаў і слухачоў нашых праграмаў залежыць заняцьце пазыцый і прыняцьце рашэньняў. Я б хацеў дадаць да гэтага адно ўдакладненьне. Мы на Радыё Свабода маем сваю пазыцыю - мы выступаем за плюралізм, за талерантнасьць і за павагу да разнастайнасьці. І таму, на маю думку, з аднаго боку, можна сьцьвярджаць, што ў параўнаньні з сытуацыяй дваццаць гадоў таму - з-за зьменаў у Савецкім Саюзе і ў тагачасным гэтак званым “усходнім блёку” - цяпер у некаторых краінах ёсьць свабода і адносная свабода ў іншых - у параўнаньні з таталітарнай мінуўшчынай. Таму калі паглядзець збоку, можна сказаць, што тыя з нас, хто выступае за дэмакратыю, вяршэнства закону і павагу да правоў чалавека - што Беларусь, магчыма, сёньня знаходзіцца ў лепшай сытуацыі, чым чвэрць стагодзьдзя таму. Аднак, разам з тым, там надалей існуе аўтарытарны рэжым, які парушае правы чалавека, і надалей існуюць праблемы ў тых, хто імкнецца да сумленных і адкрытых дыскусіяў – чаго дамагаемся мы – і да больш здаровага і трывалага росту грамадзянскай супольнасьці.
Шупа: Вы ўпершыню наведаеце Беларусь. Якія ў Вас пляны і спадзяваньні ў сувязі з гэтым візытам?
Гедмін: Так, гэта мой першы візыт і наагул першы візыт прэзыдэнта Радыё Свабода ў Беларусь, так што я адчуваю гонар. Я ніколі ня быў у Беларусі, я чуў шмат добрага пра гэтую краіну, яе людзей, яе культуру, і я неўзабаве ўсё гэта пабачу. Я зьбіраюся наведаць калегаў з амэрыканскай амбасады, яны рыхтуюць прыём з нагоды юбілею Беларускай рэдакцыі Радыё Свабода і з нагоды выхаду новай кнігі. Я пляную сустрэцца са студэнтамі, з актывістамі грамадзянскай супольнасьці, з прадстаўнікамі апазыцыі. Я спадзяюся сустрэцца і з прадстаўнікамі ўлады - пабачым, ці гэтыя спадзяваньні спраўдзяцца - мы паслалі адпаведныя запыты і да канца будзем захоўваць аптымізм. Але перадусім гэта будзе візыт, якім мы падкрэсьліваем нашу адданасьць адкрытаму дыялёгу і вернасьць прынцыпам. Так што мне надзвычай цікава - што выявіць мой візыт, але ўсё, што дапаможа падтрымаць тое, што мы там робім, і паспрыяе лепшаму доступу да нашай аўдыторыі а можа нават і пашырэньню нашай аўдыторыі - усё гэта будзе ў цэнтры нашай увагі.
Шупа: Калі сустрэчы з прадстаўнікамі ўладаў усё ж адбудуцца – пра што б Вы зь імі гаварылі?
Гедмін: Першае - я б меў да прадстаўнікоў уладаў пытаньні: я хачу ведаць, ці прэзыдэнт Беларусі слухае Радыё Свабода, ці слухаюць яго ягоныя дараднікі, яго родныя і блізкія. Я б папрасіў аб акрэдытацыі нашых журналістаў. Я б хацеў запытацца наконт лепшых магчымасьцяў у галіне пашырэньня нашых радыёпраграмаў - ці не маглі б мы мець больш свабодны доступ да той аўдыторыі, якая, на нашу думку, была б у нас зацікаўленая. Два тыдні таму я быў у Вільні і сустракаўся са студэнтамі з Эўрапейскага гуманітарнага ўнівэрсытэту. Студэнты казалі мне, што наша радыё вельмі папулярнае, але яго цяжка слухаць - бо яно на кароткіх хвалях. Дык калі б было можна палепшыць сытуацыю з хвалямі - мы б хацелі гэта зрабіць. Я б хацеў сказаць прадстаўнікам улады, што ў нашым разуменьні - зь іх пазыцыі ўлады і сілы - ім не было б чаго баяцца. Чаму яны мусяць баяцца свабоднай канкурэнцыі ў галіне інфармацыі і ідэяў? Мы б хацелі весьці аб гэтым дыялёг.
Шупа: І на заканчэньне – пару словаў для слухачоў Радыё Свабода і чытачоў сайту svaboda.org...
Гедмін: Я думаю, вы павінны разумець - што да нашай кампаніі і што да мяне асабіста, амэрыканца, які кіруе гэтай арганізацыяй - мы не зацікаўленыя нікому нічога навязваць. Але мы перакананыя, мы абсалютна ўпэўненыя, што будучыня Беларусі вызначаецца не аўтаратытарнымі кіраўнікамі ці дыктатарамі - яна цалкам у руках народу Беларусі. І мы радыя, што наша кампанія, наша радыёстанцыя можа адыграць сваю маленькую і сьціплую ролю ў тым, каб даць магчымасць людзям думаць, дыскутаваць, спрачацца, адстойваць свае перакананьні, разьвіваць гонар за свой народ, разумець, што Беларусь можа ганарыцца сабою, захоўваць патрыятызм, не згаджацца з Эўразьвязам, знаходзіць хібы або крытыкаваць Злучаныя Штаты... Але ў рэшце рэшт, каб Беларусь знайшла сваё належнае месца ў сям'і дэмакратычных народаў Эўропы, патрэбная большая адкрытасьць, гатовасьць да дыскусіяў, да нязгоды ў думках і да спрэчак. Думаю, гэта магло б быць дэвізам Радыё Свабода.
Шупа: Ці зьмянілася за апошнія 55 гадоў місія Радыё Свабода? Іншымі словамі, чаму радыё існуе і дагэтуль?
Гедмін: Я думаю, што па сутнасьці прычыны застаюцца тыя самыя. Місія Радыё Свабода паўстагодзьдзя таму і сёньня - паведамляць праўду. Гэта значыць бесстароньнія, дакладныя, аб'ектыўныя навіны і інфармацыю, каб забясьпечыць плятформу для сумленных і адказных дыскусіяў, спрэчак і адрозных думак. Радыё Свабода ніколі ня мела намеру казаць слухачам што думаць. Мы заўсёды зыходзілі з таго, што калі забясьпечыць іх дакладнай інфармацыяй, дык яны на яе падставе ў рэшце рэшт прымуць свае ўзважаныя рашэньні. І гэта тое, што б мы хацелі рабіць і сёньня.
Шупа: За 55 гадоў Беларусь перажыла важныя перамены. Як можна ацаніць гэтыя зьмены з пэрспэктывы нашага радыё?
Гедмін: Перш за ўсё мы зыходзім з таго, што ў выніку мы не зусім нэўтральныя. Як я ўжо казаў раней, ад саміх грамадзянаў і слухачоў нашых праграмаў залежыць заняцьце пазыцый і прыняцьце рашэньняў. Я б хацеў дадаць да гэтага адно ўдакладненьне. Мы на Радыё Свабода маем сваю пазыцыю - мы выступаем за плюралізм, за талерантнасьць і за павагу да разнастайнасьці. І таму, на маю думку, з аднаго боку, можна сьцьвярджаць, што ў параўнаньні з сытуацыяй дваццаць гадоў таму - з-за зьменаў у Савецкім Саюзе і ў тагачасным гэтак званым “усходнім блёку” - цяпер у некаторых краінах ёсьць свабода і адносная свабода ў іншых - у параўнаньні з таталітарнай мінуўшчынай. Таму калі паглядзець збоку, можна сказаць, што тыя з нас, хто выступае за дэмакратыю, вяршэнства закону і павагу да правоў чалавека - што Беларусь, магчыма, сёньня знаходзіцца ў лепшай сытуацыі, чым чвэрць стагодзьдзя таму. Аднак, разам з тым, там надалей існуе аўтарытарны рэжым, які парушае правы чалавека, і надалей існуюць праблемы ў тых, хто імкнецца да сумленных і адкрытых дыскусіяў – чаго дамагаемся мы – і да больш здаровага і трывалага росту грамадзянскай супольнасьці.
Шупа: Вы ўпершыню наведаеце Беларусь. Якія ў Вас пляны і спадзяваньні ў сувязі з гэтым візытам?
Гедмін: Так, гэта мой першы візыт і наагул першы візыт прэзыдэнта Радыё Свабода ў Беларусь, так што я адчуваю гонар. Я ніколі ня быў у Беларусі, я чуў шмат добрага пра гэтую краіну, яе людзей, яе культуру, і я неўзабаве ўсё гэта пабачу. Я зьбіраюся наведаць калегаў з амэрыканскай амбасады, яны рыхтуюць прыём з нагоды юбілею Беларускай рэдакцыі Радыё Свабода і з нагоды выхаду новай кнігі. Я пляную сустрэцца са студэнтамі, з актывістамі грамадзянскай супольнасьці, з прадстаўнікамі апазыцыі. Я спадзяюся сустрэцца і з прадстаўнікамі ўлады - пабачым, ці гэтыя спадзяваньні спраўдзяцца - мы паслалі адпаведныя запыты і да канца будзем захоўваць аптымізм. Але перадусім гэта будзе візыт, якім мы падкрэсьліваем нашу адданасьць адкрытаму дыялёгу і вернасьць прынцыпам. Так што мне надзвычай цікава - што выявіць мой візыт, але ўсё, што дапаможа падтрымаць тое, што мы там робім, і паспрыяе лепшаму доступу да нашай аўдыторыі а можа нават і пашырэньню нашай аўдыторыі - усё гэта будзе ў цэнтры нашай увагі.
Шупа: Калі сустрэчы з прадстаўнікамі ўладаў усё ж адбудуцца – пра што б Вы зь імі гаварылі?
Гедмін: Першае - я б меў да прадстаўнікоў уладаў пытаньні: я хачу ведаць, ці прэзыдэнт Беларусі слухае Радыё Свабода, ці слухаюць яго ягоныя дараднікі, яго родныя і блізкія. Я б папрасіў аб акрэдытацыі нашых журналістаў. Я б хацеў запытацца наконт лепшых магчымасьцяў у галіне пашырэньня нашых радыёпраграмаў - ці не маглі б мы мець больш свабодны доступ да той аўдыторыі, якая, на нашу думку, была б у нас зацікаўленая. Два тыдні таму я быў у Вільні і сустракаўся са студэнтамі з Эўрапейскага гуманітарнага ўнівэрсытэту. Студэнты казалі мне, што наша радыё вельмі папулярнае, але яго цяжка слухаць - бо яно на кароткіх хвалях. Дык калі б было можна палепшыць сытуацыю з хвалямі - мы б хацелі гэта зрабіць. Я б хацеў сказаць прадстаўнікам улады, што ў нашым разуменьні - зь іх пазыцыі ўлады і сілы - ім не было б чаго баяцца. Чаму яны мусяць баяцца свабоднай канкурэнцыі ў галіне інфармацыі і ідэяў? Мы б хацелі весьці аб гэтым дыялёг.
Шупа: І на заканчэньне – пару словаў для слухачоў Радыё Свабода і чытачоў сайту svaboda.org...
Гедмін: Я думаю, вы павінны разумець - што да нашай кампаніі і што да мяне асабіста, амэрыканца, які кіруе гэтай арганізацыяй - мы не зацікаўленыя нікому нічога навязваць. Але мы перакананыя, мы абсалютна ўпэўненыя, што будучыня Беларусі вызначаецца не аўтаратытарнымі кіраўнікамі ці дыктатарамі - яна цалкам у руках народу Беларусі. І мы радыя, што наша кампанія, наша радыёстанцыя можа адыграць сваю маленькую і сьціплую ролю ў тым, каб даць магчымасць людзям думаць, дыскутаваць, спрачацца, адстойваць свае перакананьні, разьвіваць гонар за свой народ, разумець, што Беларусь можа ганарыцца сабою, захоўваць патрыятызм, не згаджацца з Эўразьвязам, знаходзіць хібы або крытыкаваць Злучаныя Штаты... Але ў рэшце рэшт, каб Беларусь знайшла сваё належнае месца ў сям'і дэмакратычных народаў Эўропы, патрэбная большая адкрытасьць, гатовасьць да дыскусіяў, да нязгоды ў думках і да спрэчак. Думаю, гэта магло б быць дэвізам Радыё Свабода.
