Гісторык Алег Трусаў — чалец гэтай рады — спрабуе глядзець на сытуацыю з гістарычнага ракурсу:
“Я скажу так: перабудова пачалася. Хоча гэтага Лукашэнка ці ня хоча. Таму ён і крычыць, што ня будзе паўзучай контрарэвалюцыі. Усё гэта казаў і Гарбачоў. Падымі прамовы Гарбачова, калі перабудова толькі пачыналася, накладзі іх на прамовы Лукашэнкі, і ўсё будзе адзін да аднаго: мы там не дапусьцім, мы там не развалім і г.д.
Алег Трусаў
Але ёсьць беларуская эканоміка. Яна патрабуе велізарных пазык. І чаму іх трэба браць на Захадзе, а не ў Расеі? Таму што калі ў Расеі многа набраць, яна потым усё забярэ сабе. А Захад можа дараваць. Дараваў Герэку (кіраўніку Польшчы ў 1970-я гады), даруе і Лукашэнку. Герэк набраў пазыкаў, а потым прыйшла “Салідарнасьць”, пасябравала з Захадам, і ёй усё сьпісалі. А палякі як жылі лепш за нас пры камунізьме, так і цяпер лепш жывуць. Альбо Савецкі Саюз раздаў пазыкаў розным арабам ды афрыканцам. А пасьля Саюз ляснуўся, і грошы прапалі”.
Спадзяецца на зьмены і яшчэ адзін чалец рады — доктар філязофскіх навук Вячаслаў Оргіш. Каталізатарам працэсу “прымірэньня”, на ягоную думку, стаў усясьветны крызіс:
Вячаслаў Оргіш
“Будуць чарговыя тэмы, будзе іх абмеркаваньне і будуць кансэнсус шукаць. Я не магу сказаць, што ўчора падчас абмеркаваньня асноўнага пытаньня — шляхоў выхаду з крызісу — адбылося радыкальнае разыходжаньне. Былі дзьве супрацьлеглыя фактычна думкі, але, на мой погляд, экспэрты зразумелі, што крызіс патрабуе ўважлівага стаўленьня, як кажуць, бяз крайнасьцяў. Кіданьне ў бакі можа прывесьці толькі да пагаршэньня сытуацыі. І калі абмяркоўвалі лібэралізацыю, мне падалося, што ўдзельнікі дыскусіі зразумелі: лібэралізм лібэралізму — розьніца. І ў цяперашняй сытуацыі бурыць тое, што зроблена, што ўжо напрацавана, рэзкімі дзеяньнямі — немэтазгодна. Мне здаецца, гэта зразумелі ўсе. І разумеюць — усе”.
Алег Трусаў таксама адзначае пэўную канструктыўнасьць дыскусіі:
“Мне што ў гэтай радзе спадабалася? Спачатку, калі выступіў з дакладам Станіслаў Багданкевіч і пачалася дыскусія, супраць яго выступілі Шымаў (рэктар Беларускага эканамічнага ўнівэрсытэту) і Тур (намесьнік міністра эканомікі). І пачалася такая перапалка. А пад канец ужо Шымаў перайшоў на бок Багданкевіча. Дый Тур, у прынцыпе”.
Прафэсар Багданкевіч, які таксама ўваходзіць у раду, лічыць: улады дагэтуль самі ня вызначыліся, як ім паводзіць сябе далей:
Станіслаў Багданкевіч
“Макей адкрыта сказаў, што ён і сам яшчэ ня ведае, у што гэта выльецца, наколькі гэтая рада будзе эфэктыўная, наколькі яна патрэбна грамадзтву і г.д. Ён сказаў: пройдзе год — і паглядзім”.
Паводле Станіслава Багданкевіча, пакуль канкрэтнага плёну мала:
“Даклад без купюр, сказаў напрыканцы Макей, накіруюць для далейшай прапрацоўкі і рэалізацыі ва ўрадавыя камісіі, якія займаюцца рэформамі. Туды ж накіруюць прапановы Патупы і Карагіна. А што з гэтага будзе, жыцьцё пакажа”.
Чалец рады прафэсар Аляксандар Патупа адзначае “пэўнае пазытыўнае разьвіцьцё сытуацыі” і таксама раіць набрацца цярпеньня:
Аляксандар Патупа
“Па сутнасьці, на гэтым паседжаньні ўпершыню афіцыйна былі прадстаўленыя пэўныя праграмы, якія некалькі розьняцца адна ад адной. І далей трэба глядзець, як яны будуць ажыцьцяўляцца”.
Алег Трусаў цьвердзіць: вынік залежыць ад беларускай намэнклятуры, якая выразна падзялілася на дзьве часткі:
“Адны — больш празаходнія. А другія нічога ня хочуць зьмяняць і глядзяць толькі на Расею. І тое, што паседжаньні рады столькі разоў пераносіліся, сьведчыць пра тое, што ўнутры ўлады ідуць вялікія змаганьні. Ёсьць група, якой ніякіх радаў не патрэбна, а трэба і надалей сябраваць з Расеяй, усё таннае мець і жыць гэтак, пакуль не памруць. А маладзейшых гэта не задавальняе: яны больш разумныя, маюць эўрапейскую адукацыю, ведаюць замежныя мовы. І яны разумеюць усю небясьпеку”.
“Я скажу так: перабудова пачалася. Хоча гэтага Лукашэнка ці ня хоча. Таму ён і крычыць, што ня будзе паўзучай контрарэвалюцыі. Усё гэта казаў і Гарбачоў. Падымі прамовы Гарбачова, калі перабудова толькі пачыналася, накладзі іх на прамовы Лукашэнкі, і ўсё будзе адзін да аднаго: мы там не дапусьцім, мы там не развалім і г.д.
Але ёсьць беларуская эканоміка. Яна патрабуе велізарных пазык. І чаму іх трэба браць на Захадзе, а не ў Расеі? Таму што калі ў Расеі многа набраць, яна потым усё забярэ сабе. А Захад можа дараваць. Дараваў Герэку (кіраўніку Польшчы ў 1970-я гады), даруе і Лукашэнку. Герэк набраў пазыкаў, а потым прыйшла “Салідарнасьць”, пасябравала з Захадам, і ёй усё сьпісалі. А палякі як жылі лепш за нас пры камунізьме, так і цяпер лепш жывуць. Альбо Савецкі Саюз раздаў пазыкаў розным арабам ды афрыканцам. А пасьля Саюз ляснуўся, і грошы прапалі”.
Спадзяецца на зьмены і яшчэ адзін чалец рады — доктар філязофскіх навук Вячаслаў Оргіш. Каталізатарам працэсу “прымірэньня”, на ягоную думку, стаў усясьветны крызіс:
“Будуць чарговыя тэмы, будзе іх абмеркаваньне і будуць кансэнсус шукаць. Я не магу сказаць, што ўчора падчас абмеркаваньня асноўнага пытаньня — шляхоў выхаду з крызісу — адбылося радыкальнае разыходжаньне. Былі дзьве супрацьлеглыя фактычна думкі, але, на мой погляд, экспэрты зразумелі, што крызіс патрабуе ўважлівага стаўленьня, як кажуць, бяз крайнасьцяў. Кіданьне ў бакі можа прывесьці толькі да пагаршэньня сытуацыі. І калі абмяркоўвалі лібэралізацыю, мне падалося, што ўдзельнікі дыскусіі зразумелі: лібэралізм лібэралізму — розьніца. І ў цяперашняй сытуацыі бурыць тое, што зроблена, што ўжо напрацавана, рэзкімі дзеяньнямі — немэтазгодна. Мне здаецца, гэта зразумелі ўсе. І разумеюць — усе”.
Алег Трусаў таксама адзначае пэўную канструктыўнасьць дыскусіі:
“Мне што ў гэтай радзе спадабалася? Спачатку, калі выступіў з дакладам Станіслаў Багданкевіч і пачалася дыскусія, супраць яго выступілі Шымаў (рэктар Беларускага эканамічнага ўнівэрсытэту) і Тур (намесьнік міністра эканомікі). І пачалася такая перапалка. А пад канец ужо Шымаў перайшоў на бок Багданкевіча. Дый Тур, у прынцыпе”.
Прафэсар Багданкевіч, які таксама ўваходзіць у раду, лічыць: улады дагэтуль самі ня вызначыліся, як ім паводзіць сябе далей:
“Макей адкрыта сказаў, што ён і сам яшчэ ня ведае, у што гэта выльецца, наколькі гэтая рада будзе эфэктыўная, наколькі яна патрэбна грамадзтву і г.д. Ён сказаў: пройдзе год — і паглядзім”.
Паводле Станіслава Багданкевіча, пакуль канкрэтнага плёну мала:
“Даклад без купюр, сказаў напрыканцы Макей, накіруюць для далейшай прапрацоўкі і рэалізацыі ва ўрадавыя камісіі, якія займаюцца рэформамі. Туды ж накіруюць прапановы Патупы і Карагіна. А што з гэтага будзе, жыцьцё пакажа”.
Чалец рады прафэсар Аляксандар Патупа адзначае “пэўнае пазытыўнае разьвіцьцё сытуацыі” і таксама раіць набрацца цярпеньня:
“Па сутнасьці, на гэтым паседжаньні ўпершыню афіцыйна былі прадстаўленыя пэўныя праграмы, якія некалькі розьняцца адна ад адной. І далей трэба глядзець, як яны будуць ажыцьцяўляцца”.
Алег Трусаў цьвердзіць: вынік залежыць ад беларускай намэнклятуры, якая выразна падзялілася на дзьве часткі:
“Адны — больш празаходнія. А другія нічога ня хочуць зьмяняць і глядзяць толькі на Расею. І тое, што паседжаньні рады столькі разоў пераносіліся, сьведчыць пра тое, што ўнутры ўлады ідуць вялікія змаганьні. Ёсьць група, якой ніякіх радаў не патрэбна, а трэба і надалей сябраваць з Расеяй, усё таннае мець і жыць гэтак, пакуль не памруць. А маладзейшых гэта не задавальняе: яны больш разумныя, маюць эўрапейскую адукацыю, ведаюць замежныя мовы. І яны разумеюць усю небясьпеку”.
