У сталіцы агульнай польска-беларускай дзяржавы Рэчы Паспалітай Кракаве была пабудаваная выдатная абсэрваторыя, а грамадзянін гэтай дзяржавы Мікалай Капернік адкрыў Сонечную сыстэму. Між тым неба над сярэднявечным Кракавам было ясным не часьцей, чым цяпер над Менскам. Дзе ж падзеліся беларускія Капернікі, чым яны занятыя і калі праславяць сваю дзяржаву?
Кіраўнік гуртку астраноміі з Рэспубліканскага дзіцячага цэнтру тэхнічнай творчасьці Канстанцін Цыркун прызнае, што Міжнародны дзень астраноміі беларускія аматары зорак адзначаць сьціпла, але гэта ня значыць, што ім зусім няма чым ганарыцца.
(Цыркун: ) “Калі разглядаць адукацыйны напрамак, то ўпершыню ў гісторыі Беларусі выдадзеныя свае дапаможнікі па астраноміі. І да гэтага дапаможніка выйшла шмат кніжак, для настаўнікаў і для вучняў. Выйшаў таксама астранамічны атляс, якога ніколі не было. Дзяржава дапамагае ў гэтым. А калі гаварыць пра разьвіцьцё астраноміі як навукі, то заўважу, што астраномія ёсьць фундамэнтальнай навукай, для яе патрэбная моцная матэрыяльна-тэхнічная база, якой, так склалася гістарычна, ў Беларусі няма. Таму як навука астраномія не разьвіваецца. Хаця ў Беларускім дзяржаўным унівэрсытэце навукоўцы займаюцца блізкімі да астрафізыкі напрамкамі. Але прыярытэтнага напрамку ў нас астраномія мець ня можа, на жаль”.
З матэрыяльна тэхнічнай базай у беларускай астраноміі сапраўды праблемы. Дагэтуль няма вялікай рэспубліканскай абсэрваторыі, абсталяванай на сучасным узроўні, кшталту тых, якімі ганарацца навукоўцы суседніх краінаў – Польшчы, Украіны, Расеі, нават Літвы і Латвіі. Праўда, пры навучальных установах дзейнічаюць невялікія абсэрваторыі – тры ў Менску, па адной ў Віцебску і Гомелі, некалькі маленькіх абсэрваторыяў дзейнічае пры сярэдніх школах.
Яшчэ апошнім часам зьявіліся прыватныя абсэрваторыі. Пад Віцебскам сваю прыватную абсэрваторыю з магутным тэлескопам адкрыў аматар Віталь Неўскі, а пад мястэчкам Барань таксама праз прыватны тэлескоп углядаецца ў неба аматар Сяргей Шурпакоў. Ён аддае перавагу каметам і, паводле адмыслоўцаў, лічыцца адным з найлепшых астраномаў-аматараў у краінах СНД.
Як аказалася, ужо некалькі дзесяткаў беларусаў набылі ўчасткі на Месяцы, якімі праз інтэрнэт гандлююць бізнэсоўцы ад космасу. Попыт на такі тавар у Беларусі ёсьць, хаця акр віртуальнай зямлі на Месяцы каштуе да 99 даляраў. Але Міжнародны астранамічны саюз папярэдзіў, што такія зьдзелкі незаконныя і параіў грошы на іх не траціць. Прынамсі, сапраўдныя астраномы гэтага і ня робяць, бо, як і ў часы Каперніка, застаюцца самымі беднымі сярод навукоўцаў. Тыя, праўда, якія з Беларусі ня зьехалі за мяжу. Паводле Канстанціна Цыркуна, некалькі ягоных былых вучняў робяць добрую навуковую кар’еру ў Расеі, пасьпяхова працуюць астраномамі беларусы і ў заходніх краінах.
А чым зьдзівіць нас зорнае неба ў астранамічным 2005 годзе? Канстанцін Цыркун зазаначыў, што год будзе гэткім жа сьціплым, як і цяперашняе сьвята беларускіх астраномаў. Вось ў 2004 быў парад плянэтаў, альбо Вэнэра заходзіла на Сонца, а сёлета такіх выразных нябесных падзеяў ня будзе. І ўсё ж, як сапраўдны кухар можа зь сякеры зварыць кашу, гэтак сама і сапраўдны астраном знойдзе чым парадаваць аматараў яснага начнога неба.
(Цыркун: ) “Сёньня калі будзе яснае надвор’е, на паўднёва-усходняй частцы неба цудоўна бачная плянэта Юпіцэр. Калі ў вас ёсьць хаця б бінокль васьмікратнага ці дзесяцікратнага павялічэньня, і вы замацуеце яго на штатыве, то ўбачыце нават спадарожнікі. Гэта Іё, Эўропа, Ганімэд і Каліста. Яны як невялічкія кропачкі вакол яснага дыска. Вельмі прыгожа!"
Кіраўнік гуртку астраноміі з Рэспубліканскага дзіцячага цэнтру тэхнічнай творчасьці Канстанцін Цыркун прызнае, што Міжнародны дзень астраноміі беларускія аматары зорак адзначаць сьціпла, але гэта ня значыць, што ім зусім няма чым ганарыцца.
(Цыркун: ) “Калі разглядаць адукацыйны напрамак, то ўпершыню ў гісторыі Беларусі выдадзеныя свае дапаможнікі па астраноміі. І да гэтага дапаможніка выйшла шмат кніжак, для настаўнікаў і для вучняў. Выйшаў таксама астранамічны атляс, якога ніколі не было. Дзяржава дапамагае ў гэтым. А калі гаварыць пра разьвіцьцё астраноміі як навукі, то заўважу, што астраномія ёсьць фундамэнтальнай навукай, для яе патрэбная моцная матэрыяльна-тэхнічная база, якой, так склалася гістарычна, ў Беларусі няма. Таму як навука астраномія не разьвіваецца. Хаця ў Беларускім дзяржаўным унівэрсытэце навукоўцы займаюцца блізкімі да астрафізыкі напрамкамі. Але прыярытэтнага напрамку ў нас астраномія мець ня можа, на жаль”.
З матэрыяльна тэхнічнай базай у беларускай астраноміі сапраўды праблемы. Дагэтуль няма вялікай рэспубліканскай абсэрваторыі, абсталяванай на сучасным узроўні, кшталту тых, якімі ганарацца навукоўцы суседніх краінаў – Польшчы, Украіны, Расеі, нават Літвы і Латвіі. Праўда, пры навучальных установах дзейнічаюць невялікія абсэрваторыі – тры ў Менску, па адной ў Віцебску і Гомелі, некалькі маленькіх абсэрваторыяў дзейнічае пры сярэдніх школах.
Яшчэ апошнім часам зьявіліся прыватныя абсэрваторыі. Пад Віцебскам сваю прыватную абсэрваторыю з магутным тэлескопам адкрыў аматар Віталь Неўскі, а пад мястэчкам Барань таксама праз прыватны тэлескоп углядаецца ў неба аматар Сяргей Шурпакоў. Ён аддае перавагу каметам і, паводле адмыслоўцаў, лічыцца адным з найлепшых астраномаў-аматараў у краінах СНД.
Як аказалася, ужо некалькі дзесяткаў беларусаў набылі ўчасткі на Месяцы, якімі праз інтэрнэт гандлююць бізнэсоўцы ад космасу. Попыт на такі тавар у Беларусі ёсьць, хаця акр віртуальнай зямлі на Месяцы каштуе да 99 даляраў. Але Міжнародны астранамічны саюз папярэдзіў, што такія зьдзелкі незаконныя і параіў грошы на іх не траціць. Прынамсі, сапраўдныя астраномы гэтага і ня робяць, бо, як і ў часы Каперніка, застаюцца самымі беднымі сярод навукоўцаў. Тыя, праўда, якія з Беларусі ня зьехалі за мяжу. Паводле Канстанціна Цыркуна, некалькі ягоных былых вучняў робяць добрую навуковую кар’еру ў Расеі, пасьпяхова працуюць астраномамі беларусы і ў заходніх краінах.
А чым зьдзівіць нас зорнае неба ў астранамічным 2005 годзе? Канстанцін Цыркун зазаначыў, што год будзе гэткім жа сьціплым, як і цяперашняе сьвята беларускіх астраномаў. Вось ў 2004 быў парад плянэтаў, альбо Вэнэра заходзіла на Сонца, а сёлета такіх выразных нябесных падзеяў ня будзе. І ўсё ж, як сапраўдны кухар можа зь сякеры зварыць кашу, гэтак сама і сапраўдны астраном знойдзе чым парадаваць аматараў яснага начнога неба.
(Цыркун: ) “Сёньня калі будзе яснае надвор’е, на паўднёва-усходняй частцы неба цудоўна бачная плянэта Юпіцэр. Калі ў вас ёсьць хаця б бінокль васьмікратнага ці дзесяцікратнага павялічэньня, і вы замацуеце яго на штатыве, то ўбачыце нават спадарожнікі. Гэта Іё, Эўропа, Ганімэд і Каліста. Яны як невялічкія кропачкі вакол яснага дыска. Вельмі прыгожа!"
