Паводле дадзеных украінскіх уладаў, праз катаваньні падчас акупацыі прайшлі каля 200 чалавек. Маштабы меркаваных злачынстваў у Херсонскай вобласьці, хутчэй за ўсё, могуць быць нашмат большымі, чым у Кіеўскай, гавораць супрацоўнікі ўкраінскіх праваахоўных органаў. Яны зьвязваюць гэта з тым, што вобласьць была акупаваная нашмат даўжэй.
Журналісты агенцтва Reuters напярэдадні паказалі кадры катавальняў з Херсону і пасёлка Белазёрка. Ім таксама ўдалося пагутарыць з ахвярамі катаваньняў.
Аксана — бухгальтарка з Херсону. Яе муж Аляксей — вайсковец. Па словах Аксаны, ён загінуў, абараняючы херсонскі Антонаўскі мост у першы дзень поўнамаштабнай вайны. Яе саму расейскія вайскоўцы падчас акупацыі некалькі разоў затрымлівалі, трымалі ў палоне. На допыт вадзілі са зьвязанымі за сьпінай рукамі.
«Калі ў цябе на галаве мяшок і цябе б’юць, атрымліваецца такі вакуўм: ты ня можаш дыхаць, ты ўвогуле нічога зрабіць ня можаш, сябе абараніць ты ня можаш. Калі пачалі вырываць пазногці, то ўжо зьмяшаўся адзін боль з другім. У мяне было толькі адно жаданьне: я прасіла, каб [муж] Аляксей мяне забраў хутка», — кажа Аксана, і ў яе ў вачах зьяўляюцца сьлёзы: «Ну за што? Што я такога зрабіла, каб мне вырываць пазногці, калі муж і так загінуў?»
Аднойчы Аксану прывезьлі на магілу да мужа і імітавалі расстрэл. Такім спосабам яе спрабавалі схіліць да супрацоўніцтва з расейскімі акупацыйнымі ўладамі. Але жанчына адмовілася. Катаваньні працягваліся.
«Яны нагрэлі кіпень. [Сказалі], калі я не працую, то рукі мне не патрэбны. Гэта значыць, я адну руку вырвала, а на левую кіпень пайшоў. Я на той момант толькі прасіла, каб гэта ўсё як мага хутчэй скончылася», — кажа яна.
Адвакатка Людміла Шумкова разам са сваёй 53-гадовай сястрой таксама была ў палоне ў расейскіх вайскоўцаў. Расказвае, што асабліва старанна дапытвалі мужчын.
«Хлопцаў, якіх яны прывялі, вельмі моцна катавалі, яны крычалі, гэта было пастаянна, кожны дзень. Гэта магло доўжыцца гадзіны дзьве-тры, з мужчынамі абыходзіліся вельмі жорстка», — сьцьвярджае жанчына.
Андрэй — яшчэ адна ахвяра катаваньняў. Ён не паказвае свайго твару, але расказвае, як усё было. Паводле яго, расейскія вайскоўцы, у прыватнасьці, «набівалі на сьпіне сінякі ў форме літары Z».
«Разьдзелі. Ну гэта лета было, зьнялі шорты, бялізну, паставілі да сьцяны, прымацавалі электрычныя правады да маіх геніталій і пачалі падаваць ток, задаючы пытаньні. Гэта доўжылася некаторы час. Зьверху палівалі вадой, каб больш току праходзіла, накладвалі ручнік на твар і палівалі вадой. Пачынаеш задыхацца, траціць прытомнасьць. Хлопец адзін расказваў, што другі раз гэтага ня вытрымае. Хацеў кавалкам акуляраў вырваць сабе вены», — кажа Андрэй.
Пракурор у справе ваенных злачынстваў у Херсонскай вобласьці Андрэй Каваленка кажа, што ўдары токам і абліваньне вадой былі самымі распаўсюджанымі відамі катаваньняў у расейскіх вайскоўцаў. Яны таксама білі палонных цывільных грамадзян дубінкамі і душылі процівагазамі.
«І гэта рабілася сыстэмна, з мэтай дабіцца патрэбных для акупантаў паказаньняў. Калі мы бярэм такія маштабныя катаваньняў, то там знаходзіліся спэцыяльныя падразьдзяленьні. І такое адчуваньне, што яны прайшлі спэцыяльную падрыхтоўку для катаваньня людзей. Гэта падразьдзяленьні Расейскай гвардыі і ФСБ», — сьцьвярджае Каваленка.
Паводле галоўнага пракурора Ўкраіны ў справе ваенных злачынстваў Юрыя Белавусава, улады пачалі дасудовыя расьсьледаваньні ў дачыненьні да больш як тысячы чалавек у Херсонскай вобласьці, якіх расейскія вайскоўцы незаконна ўтрымлівалі падчас акупацыі.
Расея ваенныя злачынствы і напады на мірных жыхароў адмаўляе.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам.
- Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы бамбяць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
