Сабраць словы, якія цяпер выкарыстоўваюць, дапамаглі некалькі беларускіх вязьняў.
Камэра
- «Хата» — камэра.
- «Тормоза» — дзьверы ў турме, якія вязень са свайго боку ня можа адчыніць.
- «Кормушка» — акенца ў дзьвярах, празь якое вязьням перадаюць ежу.
- «Решка» — акно.
- «Реснички» — жалюзі на вокнах.
- «Шконка», «шканар» — нары, турэмны ложак.
- «Пальма» — двух- або трохпавярховыя нары.
- «Слоник» — стол.
- «Параша» — зона прыбіральні.
- «Светлана», «белый брат», «белый друг» — сам туалет у выглядзе белай чашы.
- «Крыса» — кляп з пакета і сьмецьця, з прывязанай да яго вяроўкай, якім затыкаюць дзірку ў туалеце, каб менш сьмярдзела.
- «Кешер» — торба з рэчамі.
- «Улитка» — скручаны матрац з падушкай.
- «Матрасовка» — пасьцельная бялізна.
- «Шлёмка» — міска для ежы.
- «Луна» — лямпачка, якая гарыць у камэры і ўдзень, і ўначы
За межамі камэры
- «Продол» — калідор.
- «Кича» — штрафны ізалятар (ШИЗО), карцэр.
- «Прэс-хата» — камэра, дзе турэмнікі з дапамогай вязьняў, якія зь імі супрацоўнічаюць, ствараюць жорсткія, невыносныя ўмовы для пэўнага вязьня, ціснуць на яго, каб, прыкладам, атрымаць прызнальныя паказаньні.
Побыт
- «Баланда» — 1) турэмная ежа, 2) чалавек, які гатуе ежу вязьням, 3) агулам гаспадарчы пэрсанал турмы.
- «Кінуць косьці на шканар» — сесьці, легчы.
- «Закилишевать чифирку» — заварыць моцную гарбату.
- «Лупануть по соточке» — выпіць гарбаты.
- «С чистой дырочкой» — пажаданьне пасьля душа ў жаночай калёніі.
- «Кипяток» — размова.
- «Салазки отскакивают» — вельмі зьдзівіўся, «сківіца ўпала».
- «Клеить ухо» — падслухоўваць размову.
- «От гимна до гимна» — сон з 22:00 да 6:00.
Сувязь
- «Свиные плечи», «подогрев», «взгрев» — перадача з волі.
- Вязьня «греют» — рэгулярна перадаюць перадачы.
Забароненыя сродкі сувязі
- «Малява» — запіска, цыдулка зь іншай камэры або з волі.
- «Кукла», «лялька» — пустая цыдулка або перадача, якую могуць перадаваць, каб праверыць, хто ў камэры «стукач».
- «Панарама» — спосаб сувязі, калі перакрыкваюцца праз трубы каналізацыі.
- «Конь» — вяровачка паміж камэрамі, якую кідаюць праз вокны і з дапамогай якой перадаюць «малявы».
- «Конь с ногами» — чалавек, які перадае пасланьне.
- «Причал» — адмысловая трубачка, скручаная з газэтаў, якой ловяць вяроўку з пасланьнем.
- «Кидай на решку причал», «держи коня» — будзь гатовы прымаць перадачу з суседняй камэры.
- «Кабура» — дзірка ў сьцяне, празь якую перадаюць «малявы». Прабіваецца за доўгі час.
Правілы
- «Воровской кодекс», «жить по понятиям», «АУЕ» («арестантский уклад един») — кодэкс правілаў крымінальнага асяродзьдзя: прыкладам, скідвацца на «общак», не сядзець каля «парашы».
- «Общак», «котёл» — збор грошай, ежы, рэчаў, якімі могуць карыстацца ўсе вязьні. Ствараецца самімі вязьнямі, кожны аддае частку свайго.
- «Тюрьма, тюрьма, дай кличку» — рытуал, калі «первоход» просіць даць яму турэмную мянушку.
Супрацоўнікі турмы
- «Хозяйка» — начальнік турмы, СІЗА.
- «Кум» — опэрупаўнаважаны, той, хто «распрацоўвае» вязьняў.
- «Отрядник» — начальнік атраду.
- «Продольный», «вертухай», «попкарь» (састарэлае) — міліцыянт, які дзяжурыць на калідоры.
- «Баланда», «баландёр» — гаспадарчы супрацоўнік турмы.
- «Шнырь» — прыбіральшчык.
Вязьні
- «Первоход» — трапіў у турму першы раз.
- «Турыст» — прыехаў транзытам, прыкладам, падчас этапу з адной калёніі ў другую спыніўся на ноч.
- «Петух», «п*дор», «опущенный», «обиженный», «низшая каста» — вязень з так званым «нізкім статусам», які ён можа атрымаць, калі робіць брудную працу, прыкладам, мые прыбіральню, або асуджаны па «сэксуальным» артыкуле, прыкладам, за згвалтаваньне. Цяпер гэта не канечне зьвязана з сэксуальным згвалтаваньнем самога вязьня. Адміністрацыя турмы прапануе называць такіх людзей «асуджаныя зь нізкім статусам».
- «На кружке», «отсаженный» — чалавек, які мае праблемы ў турэмным асяродзьдзі, паводле арыштанцкіх паняцьцяў, але не «петух».
- «Шнырь», «конь» — той, хто «шныряет», выконвае гаспадарчыя даручэньні супрацоўнікаў турмы.
- «Стукач» — здраднік, расказвае супрацоўнікам турмы, што адбываецца ў камэры.
- «Козёл», «активист», «красный», «сексот» (скарачэньне ад «секретный сотрудник») — супрацоўнічае з адміністрацыяй турмы.
- «Мужик», «сидит ровно» — просты асуджаны, спакойна сядзіць, працуе, не парушае рэжым, не супрацоўнічае з адміністрацыяй, то бок «сядзіць роўна».
- «Фраерок» — вязень, які жыве не «по понятиям».
- «Босота», «босяки», «привет, босота!» — людзі, якія вельмі сур’ёзна ставяцца да правілаў крымінальнага асяродзьдзя, прытрымліваюцца «паняцьцяў».
- 1) «Бродяга» — 2) «Вор» — 3) «Вор в законе» — так расьце статус вязьня, які жыве паводле «паняцьцяў». Мяркуецца, што цяпер у Беларусі няма «воров в законе», якія б былі для вязьняў аўтарытэтам большым, чым адміністрацыя турмы («чырвоныя»).
- «Смотрящий за общаком» — той, хто адказвае за «общак».
Гвалт
- «Мокруха» — забойства, «мокрушник» — забойца.
- «Сесть на шишку» — апынуцца ў пасіўнай ролі пры палавым акце.
- «Снахальничать бабушку», «ломануть лохматый сейф» — згвалціць кагосьці.
- «Дать в бубен» — ударыць па галаве, пабіць.
- «Получить по салазкам» — атрымаць у сківіцу, быць пабітым.
Падзеі
- «Заехать на дедову хату» — сесьці ў турму.
- «Ходка» — адбываньне тэрміну; «первая ходка» — першы раз сеў у турму.
- «Навострить лыжи» — пераехаць у іншую камэру, адправіцца па этапе ў іншую калёнію, іншае месца.
- «Наруха» — парушэньне турэмных правілаў, спагнаньне за яго.
- «Крестины» — камісія, дзе разглядаюць рапарты на парушэньне рэжыму.
- «Шмон» — ператрус, праверка рэчаў.