Пасьля зьяўленьня скандальнага відэа, як настаўніца заганяе вучняў у БРСМ, Свабода распытала беларускіх пэдагогаў, чым яны яшчэ мусяць займацца ў школах, апрача прафэсійнага абавязку — вучыць дзяцей.
Пералік дадатковых абавязкаў настаўніка адрозьніваецца ў залежнасьці ад таго, ці ён клясны кіраўнік, ці проста выкладчык-прадметнік, дзе працуе — у сталіцы ці ў райцэнтры.
1. Клясны кіраўнік адказны за сьняданкі і абеды дзяцей
«Аплату школьнага харчаваньня перавялі ў АРІП. І кантраляваць наяўнасьць сродкаў у дзяцей на картках павінны настаўнікі, запаўняць кожны дзень, на колькі дзіця чаго наела, таксама павінны настаўнікі. Гэта забірае шмат часу, і за гэта нічога ня плацяць»,— кажа настаўніца з Полацку.
2. Рамонт клясаў
Хоць Міністэрства адукацыі сьцьвярджае, што рамонт школы праводзіцца толькі за кошт бюджэту і на гэта выдзяляюцца сродкі, дырэктары школ і настаўнікі гэта абвяргаюць.
«Рамонт кляса робіцца за кошт бацькоў. Клясны кіраўнік „выбівае“ ў бацькоў грошы на рамонт. Як угаворвае — асобнае пытаньне, хоць ён ня мае права зьбіраць грошы і не дакранаецца да гэтых грошай, бо цяпер паўсюль створаныя апякунскія рады. Але калі ў клясе рамонт ня будзе зроблены, вінаваты ўсё адно клясны кіраўнік, бо ён дрэнна працуе з бацькамі.
Калі ў настаўніка кляса няма, а ёсьць кабінэт (у мяне такі варыянт), то як хочаш, так і круціся. Безумоўна, некаторыя рэчы робіць школа, аднак значную частку абсталяваньня для свайго кабінэта купляеш за свой кошт. За гэта нічога ня плацяць», — кажа настаўніца з Барысава.
3. Абавязковая падпіска на газэты і часопісы
Настаўнік сам павінен выпісаць пэўныя дзяржаўныя выданьні і арганізаваць падпіску ў клясе. У розных школах гэта робіцца па-рознаму. У адных кожны настаўнік павінен проста здаць грошы на падпіску, у другіх — сам мусіць падпісацца і паказаць квітанцыю.
«Настаўнікам абавязкова трэба выпісваць тры выданьні: „СБ — Беларусь сегодня“, „Витебские вести“ і раёнку. Кожныя паўгода адпраўляюць сьпісы ва ўпраўленьні адукацыі, хто на што падпісаўся, трэба абавязкова прынесьці квітанцыі. Гэта кожнаму, а яшчэ „скідваемся“ на „Настаўніцкую газету“ і на даволі дарагі часопіс „Планета“», — кажа настаўніца полацкай школы.
У адной менскай гімназіі раз на квартал з настаўнікаў зьбіраюць пэўную суму, парадку 8–10 рублёў, каб выпісаць газэты і часопісы для школьнай бібліятэкі.
«Робіцца гэта добраахвотна-прымусова. Я пацікавілася, што выпісваюць, і былі там зусім дзіўныя для школьнай бібліятэкі выданьні: „Белорусская военная газета“, „Налоговый вестник“.
Аднойчы мы, маладыя спэцыялісты, узбунтаваліся і напісалі зварот у Мінадукацыі. Атрымалі адказ, што ніхто нікога ня мае права прымушаць падпісвацца. Паказалі адказ дырэктрысе. Яна пазьней адыгралася на нас, пазбавіла прэміі», — кажа настаўніца менскай гімназіі.
Ніякая кампэнсацыя за падпіску не прадугледжаная.
4. Праца ў выбарчых камісіях
У лік сябраў участковых выбарчых камісій трапляюць толькі некаторыя настаўнікі, гэтыя сьпісы складзеныя даўно. Але хто туды трапіў, адмовіцца ня можа, сьцьвярджае настаўніца адной з бабруйскіх школ.
«А калі ўсё ж адмовісься, то знойдуць да чаго прычапіцца. І не таму, што дрэнная адміністрацыя школы, а зжывуць са сьвету самую лепшую адміністрацыю. Таму што адміністрацыя школы гэтых пытаньняў ніяк не вырашае. Бо за выбары адказвае ня школа і не ўпраўленьне адукацыі, а выканкамаўскія ідэолягі».
Настаўніца таксама выказала сваю крыўду: чаму прынята абвінавачваць настаўнікаў, што яны несумленна лічаць галасы?
«Калі „наяжджаюць“ на настаўнікаў, калі яны, прабачце, сваімі задніцамі закрываюць сталы і не даюць назіральнікам нешта пабачыць, то я перакананая, што ад гэтага падліку нічога не залежыць. Нават калі дакладна падлічыць і падпісаць пратакол, выніковыя пратаколы недзе пасярэдзіне робяцца такімі прыгожымі, якія патрэбны вэртыкалі. То бок усё залежыць ад старшыні камісіі і сакратара, якія складаюць гэтыя выніковыя пратаколы, а не ад настаўнікаў», — кажа настаўніца з Полацку.
За ўдзел у працы выбарчых камісій настаўнікі атрымліваюць плату ў памеры аднадзённага заробку.
5. Збор мэталалому і макулятуры
На кожную школу даводзяць лічбы збору другаснай сыравіны — паперы і мэталу, і яны не заўсёды рэальныя.
«Можа, у часы Савецкага Саюзу, калі гэта нічога не каштавала, паўсюль валяліся жалезкі, гэта было лёгка. А цяпер мэтал на вуліцы не валяецца. На школу даведзены плян — 1 тона мэталалому. А дзе яго ўзяць?
З макулятурай таксама праблема, бо цяпер такую колькасьць пэрыёдыкі, як у савецкія часы, людзі не выпісваюць. Але мы знайшлі выйсьце: дапамагаюць добрыя людзі зь сеткавых крамаў, кшталту „Эўраопту“, „Алмі“, аддаюць рэклямныя праспэкты. Так і выкручваемся», — кажа настаўніца з Бабруйску.
За сабраны мэталалом і макулятуру настаўнікам і вучням нічога ня плацяць, гэта лічыцца экалягічнай акцыяй школы.
6. Запаўненьне спартовых трыбун
Менскія настаўнікі водзяць школьнікаў на розныя спартовыя мерапрыемствы — менавіта школьнікамі і пэдагогамі часам запоўненыя трыбуны на хакейных і тэнісных турнірах, якія наведваюць высокія чыноўнікі.
«Абавязкова падчас зімовых вакацый нам трэба забясьпечыць яўку на Калядны турнір па хакеі, па 10 чалавек з кожнага кляса.
Летам, у адпачынак, настаўнікаў просяць прыйсьці на парад — таксама за адгул падчас навучальнага году», — кажа настаўніца сталічнай гімназіі.
Праход на стадыёны для школьнікаў і настаўнікаў бясплатны.
7. Агітацыя дзяцей у БРСМ, у піянэры
У некаторых школах няма такога ціску, каб усе пагалоўна ўступалі ў БРСМ ці ў піянэры. І робіцца гэта не такімі мэтадамі, не такім крыкам, як на роліку зь менскай гімназіі.
«Але калі б іх не было зусім, атрымала б адміністрацыя школы, якая дрэнна працуе», — кажа настаўніца з Полацку.
«Што да БРСМ, я не ўступіла туды ні ў школе, ні ва ўнівэрсытэце. Калі я прыйшла працаваць у гімназію па разьмеркаваньні, завуч па выхаваўчай працы мяне прымушала ўступіць, але я катэгарычна адмовілася. Аднак сацыяльны пэдагог, мая калега і добрая сяброўка, некалькі разоў прасіла падтрымаць БРСМ матэрыяльна — здаць 4 рублі, інакш у яе былі б непрыемнасьці. Здавала, і ня раз», — прызнаецца малады пэдагог менскай гімназіі.
Гэтыя грошы ніхто не кампэнсуе.
8. Шмат справаздачаў і дакумэнтаў
У дакумэнтах Мінадукацыі чорным па белым напісана, што ад настаўнікаў ня маюць права патрабаваць ніякіх паперак па мэтадычнай працы, кажа настаўніца з Бабруйску.
«Я кіраўніца мэтадычнага аб’яднаньня школы — і павінна пісаць аграменны пратакол паседжаньня, кожны з настаўнікаў павінен мне здаць свае нататкі. А калі ня здасьць, я павінна сама выдумляць за яго выступ і пісаць у пратакол. А потым правяраючыя будуць тыкаць: а чаму малы такі пратакол, чаму няма дадаткаў, і гэтак далей...
Адміністрацыя, канечне, бывае розная, аднак сярэдняе зьвяно — завучы — вельмі шмат працуюць, там неверагодная колькасьць паперак, і на іх навальваецца нашмат больш, чым на шараговага настаўніка», — прызнаецца настаўніца з Бабруйску.
Гэты дадатак да працы таксама безаплатны.
9. Іншыя нагрузкі і абавязкі
Экскурсіі на «Лінію Сталіна», культпаходы ў тэатры, у музэі.
«Аднак гэта яшчэ сюды-туды. Да прыкладу, нас пастаянна заганяюць на розныя чытаньні. Адна са школ кожны год праводзіць Спаса-Эўфрасіньнеўскія чытаньні. Можа, гэта і цікава рэлігійнаму чалавеку. Але ёсьць людзі іншых канфэсій, якія не цікавяцца праваслаўем, праваслаўнай культурай, і мы павінны там сядзець. На кожную школу прыходзіць разнарадка: забясьпечыць 20 чалавек», — кажа настаўніца з Полацку.
Гэтыя нагрузкі ўваходзяць у службовыя абавязкі настаўнікаў і дадаткова не аплачваюцца.
А што з заробкамі? «Па 500» ня кожны настаўнік мае
Заробак настаўніка залежыць ад многіх фактараў: стаўкі, катэгорыі, кляснага кіраўніцтва, надбавак за праверку сшыткаў, даплат за мэтадычную літаратуру. Аднак, нягледзячы на пастаянныя абяцаньні кіраўніцтва павысіць аплату працы пэдагогаў, «па 500 даляраў» атрымліваюць далёка ня ўсе.
Паводле Белстату, у студзені-верасьні сярэдні заробак настаўніка складаў 634 рублёў.
«У мяне 1,25 стаўкі. І мой заробак яшчэ залежыць ад прэміі — гэта 20%. Афіцыйна мне налічылі за кастрычнік каля 700 рублёў бруднымі. На рукі чыстымі атрымалася ў гэтым месяцы 500, раней было менш», — кажа настаўніца з 30-гадовым стажам і першай катэгорыяй з Полацку.
Маладая спэцыялістка зь менскай гімназіі ня мае катэгорыі, яна ня клясная кіраўніца, у яе адна стаўка, таму заробак яшчэ меншы — 300 рублёў.
Настаўніца з Бабруйску мае 25 гадоў стажу, вышэйшую катэгорыю, даплаты за факультатывы. Атрымлівае каля 700 рублёў.
