Журналісткі Аляксандра Дынько, Люба Лунёва і галоўная рэдактарка сайту Хартыя 97 Натальля Радзіна абмяркоўваюць затрыманьні рэдактарак парталу TUT. BY i BelaPAN у так званай «справе БелТА» і ролю жанчын у беларускай журналістыцы, як у дзяржаўных, так і недзяржаўных СМІ.
Тры вэрсіі
Натальля Радзіна: Калі я сядзела ў СІЗА КДБ, мяне намагаліся вэрбаваць. Можа быць, зараз, гэтыя трое сутак, на якія яны затрыманыя, іх «ламаюць» на падпіску-згоду пра супрацоўніцтва са спэцслужбамі. Тут, магчыма, Юры Зісер ці Алесь Ліпай перайшлі нейкую мяжу, спрабавалі весьці нейкую сваю гульню — гэтага мы ня ведаем. Але тое, што такі варыянт нельга выключаць, гэта абсалютна дакладна.
Любоў Лунёва: Абвінавачваньні падаюцца нейкім трызьненьнем на першы погляд. Зразумела, што БелТА выкарысталі ў сваіх мэтах улады. Але самі мэты якія могуць быць? Ці могуць улады паралізаваць дзейнасьць незалежных СМІ? Практыка даказала, што не. Можа быць, Сьледчы камітэт робіць сабе «рэкляму»: маўляў, глядзіце, як мы насамрэч працуем.
Аляксандра Дынько: Я параўнала б з 25-м сакавіка 2017 году, бо гэта выразная акцыя застрашэньня. Тады на вуліцах Менску супраць пэнсіянэраў і маладзёнаў МУС высунуў байцоў у параднай форме. Тады забіралі ўсіх — маладых, старых. Гэта было выразнае сьведчаньне: «нам нікога не шкада». І гэтым разам забралі такіх самых дзяўчат, забралі маці, затрымалі жанчын, якіх дома чакаюць дзеці, у якіх сталыя бацькі зь ня самым моцным здароўем.
«Паводле дасьледаваньня швэдзкай арганізацыі, 70% супрацоўнікаў СМІ ў Беларусі — жанчыны»
Ганна Соўсь: Марына Золатава, Тацяна Каравянкова, Ульяна Бабаед, Ганна Калтыгіна, Галіна Ўласік, Ганна Ермачонак, Яўгенія Беразюк, Дзьмітрый Бобрык і Андрэй Серада. На момант запісу нашай перадачы гэтыя імёны затрыманых каляжанак і калегаў з TUT. BY i БелаПАН найчасьцей згадваюцца на сайтах незалежных СМІ і ў сацыяльных сетках. Яны праходзяць па так званай «справе БелТА», журналістаў абвінавачваюць у тым, што яны нібыта карысталіся «левым» доступам да платнага акаўнту дзяржаўнага інфармацыйнага агенцтва БелТА. Я прапаную сёньня гаварыць не пра тое, у чым іх абвінавачваюць, і ці было гэта насамрэч. Практычна ўсе фігуранты гэтай справы — жанчыны. Як гэта характарызуе сытуацыю ў незалежнай журналістыцы? Ці гэта выпадковасьць?
Аляксандра Дынько: Я пабачыла дасьледаваньне, якое пару год таму публікаваў БАЖ, яго рабіла швэдзкая арганізацыя ў розных краінах, у тым ліку і ў Беларусі. Там была такая лічба, што 70% супрацоўнікаў СМІ ў Беларусі — жанчыны. Пры чым гэты паказьнік зусім не ўнікальны, і Беларусь тут не ўнікальная, такое ёсьць па ўсім сьвеце. Кожныя прафэсійныя суполкі мэдыя гэтым характарызуюцца. Ну і дасьледчыкі кажуць, што фэмінізацыя прафэсій адбываецца, калі паніжаюцца заробкі, магчымасьць кар’ернага росту, і агулам, калі прафэсія робіцца менш прэстыжнай. Ну і сапраўды ў Беларусі журналістаў вельмі шмат, зарабляюць яны сярэднія грошы, кар’ерны рост таксама вельмі-вельмі ўмоўны, і таму тут жанчын сапраўды больш.
На маіх вачах мае каляжанкі сыходзяць пачкамі ў ІТ, робяцца кантэнт-мэнэджарамі, працуюць у рэкляме, маркетынгу, журналістыку пакідаюць дзеля нейкіх лепшых працоўных месцаў. Але ў той жа час конкурс на факультэт журналістыкі БДУ стабільна высокі, і большасьць людзей, якія туды паступаюць, гэта дзяўчаты. Але са свайго досьведу я скажу, што я так моцна гэтай фэмінізацыі не назіраю, у мяне вельмі шмат калег-мужчын, і калі выходзіш у поле і працуеш, то бачыш таксама і мужчын, і жанчын.
«Цябе "закрываюць" і кажуць, што на 15 гадоў. Ніколі не гаворыцца, што гэта ўсяго толькі на трое сутак»
Ганна Соўсь: Натальля, працытую допіс у Фэйсбуку Міколы Статкевіча, былога кандыдата ў прэзыдэнты і былога палітвязьня: «Першая ноч у турэмнай камэры для маладых адукаваных жанчын з добрых сем’яў — заўсёды ноч кашмараў». Хто і навошта вырашыў правесьці журналістак БелаПАН і Tut. by праз турэмнае пекла?" Вы таксама прайшлі праз гэта. Якая ваша рэакцыя і ацэнка таго, што пераважна жанчыны зараз за кратамі?
Натальля Радзіна: Я не зусім згодная, што большасьць журналістаў — жанчыны. Калі браць рэдакцыю сайту Хартыя, то большасьць нашых супрацоўнікаў — мужчыны. А што да ночы ў СІЗА КДБ, я не магу сказаць, што для мяне гэта была «ноч кашмараў», паколькі я была гатовая да такога варыянту разьвіцьця падзей. Напярэдадні майго арышту на працягу году ў рэдакцыі Хартыі было праведзена некалькі ператрусаў, мяне пастаянна выклікалі на допыты, а ўжо пасьля забойства заснавальніка нашага сайту Алега Бябеніна я зразумела, што трэба быць гатовай абсалютна да ўсяго.
Калі браць рэдакцыю сайту Хартыя, то большасьць нашых супрацоўнікаў — мужчыны.
Канешне, было складана, тым больш я была ў вельмі кепскім фізычным стане, мяне зьбілі на плошчы 19-га сьнежня, было сатрасеньне мозгу, супрацоўнікі турмы адмовіліся адпусьціць мяне ў шпіталь, каб мне зрабілі здымак МРТ, хоць дактары хуткай дапамогі, якіх выклікалі, на гэтым настойвалі. Я перажываю за сваіх калегаў, я разумею, які шок яны адчуваюць. Таму што калі ты журналіст і працуеш у недзяржаўных СМІ, здаецца, павінен быць да ўсяго гатовы, але ўсё роўна ты не разумееш, як можна цябе арыштаваць, бо ты — усяго толькі журналіст. Проста расказваеш, пішаш пра тое, што адбываецца, то бок апісваеш рэальнасьць.
Натальля Радзіна. Дзяўчо са сталі
Для мяне ў гэтай гісторыі цікавы іншы момант, чаму заяўляецца, што журналісткі затрыманыя на трое сутак. Ніколі пра гэта не гаворыцца, але я сыходжу са свайго досьведу. Цябе адразу закрываюць, саджаюць, і кажуць, што на 15 гадоў. Так адбывалася са мной, так адбывалася з усімі палітычнымі зьняволенымі, калі гаворка ідзе пра крымінальны артыкул, то ніколі не гаворыцца, што гэта ўсяго толькі на трое сутак. Я ведаю што ў гісторыі Беларусі такі выпадак быў толькі адзін раз, калі ў траўні 2010-га году арыштавалі актывістаў «Гавары праўду».
«У нас такая сытуацыя, што сапраўды, хто як не жанчыны?»
Ганна Соўсь: Яшчэ адна цытата. Наша калега Наста Шамрэй 7 жніўня ў Фэйсбуку напісала, што «найменей 5 беларускіх журналістак правядуць гэтую ноч у турме. І найверагодней некаторыя зь іх ня толькі гэтую... Я была падумала, што рэальныя злачынствы ў нашай краіне скончыліся. Але не, 41,3 тыс. злачынстваў зарэгістравана ў першым паўгодзьдзі 2018 па падліках МУС ( яны пэўна ўсе раскрытыя ўжо?). Але нельга пытаньне пра платную аўтарызацыю на сайт Белты (з навінамі пра прэзыдэнта і надоі) вырашыць без вось гэтага ўсяго?» Люба, ваша ацэнка гэтай справы?
Любоў Лунёва: Тое, што жанчыны пераважна ў гэтай справе, ня дзіўна, таму што ў нас сапраўды жанчын у журналістыцы больш. Асабліва гэта тычыцца газэтных выданьняў. Такая сытуацыя ў «Камсамольскай праўдзе», там, здаецца, адзін ці двое мужчын на ўвесь жаночы калектыў. «Народная Воля» таксама. І гэтая тэндэнцыя захоўваецца паўсюль. Хоць, можа быць, прыкладам некаторыя швэдзкія выданьні, таму што ў Швэцыі журналістаў ва ўплывовых газэтах прыкладна аднолькава. У нас такая сытуацыя, што сапраўды, хто як не жанчыны?
«Яны прыехалі зь ператрусам, але спужаліся журналістаў і зьехалі», — маці затрыманай журналісткі Каравянковай
Трэба адзначыць, што Тацяна Каравянкова была ледзь не вядучай асобай у выданьні. Мы ведаем, што гэтыя жанчыны якраз менш за ўсё пісалі пра нейкае свавольле міліцэйскае, пра гвалт. Напрыклад, у Тацяны Каравянковай быў міжнародны агляд, візыты, дэлегацыі. Канешне, гэта спачатку падавалася дзіўным, але такая ў нас сытуацыя, таму няма чаго тут зьдзіўляцца, няма чаго чакаць нечага іншага.
«Каравянкова — журналіст-міжнароднік, пра якую кажуць, што ад яе пытаньняў зьбягаюць міністры і дэпутаты»
Ганна Соўсь: Мы ўсе з вамі ў журналістыцы даўно, асьвятлялі мноства арыштаў, крымінальных справаў, у тым ліку і зьвязаных са СМІ. Чым адметныя цяперашнія затрыманьні? Пра што яны сьведчаць? Ці ёсьць нешта новае ў чарговых спробах узяць пад кантроль незалежныя СМІ?
Аляксандра Дынько: Я гэтую сытуацыю параўнала б з 25-м сакавіка мінулага году, бо гэта выразная акцыя застрашэньня. Памятаеце, як тады на вуліцах Менску супраць пэнсіянэраў, простых маладых людзей МУС высунуў байцоў у гэтай усёй сваёй параднай форме, зрабілі парад гэтай тэхнікі застрашэньня, і тады забіралі ўсіх — і маладых, і старых — і забіралі таксама журналістаў. Гэта было выразнае сьведчаньне: «нам нікога не шкада».
І гэтым разам забралі такіх самых дзяўчат, забралі маці, затрымалі жанчын, якіх дома чакаюць дзеці, у якіх сталыя бацькі зь ня самым моцным здароўем, і ясна, што гэтыя хваляваньні здароўе гэтых сталых людзей не паляпшаюць. Гэта выразны сыгнал — так будзе з усімі, калі вы будзеце рабіць тое, што нам не падабаецца. Другое, гэта зроблена з вельмі дробязнай нагоды. Навіны БелТА па платнай падпісцы адрозьніваюцца ад бясплатных, ад тых, якія маюць усе, 15-ю хвілінамі, на якія яны хутчэй там зьяўляюцца. Гэта настолькі для журналістыкі дробязная рэч, што зразумела ўсім, хто прафэсійна працуе над гэтым.
Гэта выразны сыгнал — так будзе з усімі, калі вы будзеце рабіць тое, што нам не падабаецца.
Але з гэтай нагоды сілавыя службы атрымалі доступ да ўсёй унутранай інфармацыі найбуйнейшага незалежнага парталу краіны. І яны таксама фактычна спаралізавалі так ці інакш працу, бо затрымалі ўвесь кіруючы склад, усіх рэдактараў усіх аддзелаў гэтай арганізацыі. Таму гэта хутчэй выразны наезд на свабоду слова.
Я таксама прывяду толькі адзін прыклад, якія перавагі маюць дзяржаўныя СМІ перад незалежнымі СМІ. Я 7 жніўня прыехала пад Сьледчы камітэт, каб сустрэць журналістак пасьля допыту. Там ужо стаялі аўтамабілі з камандамі АНТ, НТБ, БТ. Што яны там рабілі? Іх запрасілі. Іх Сьледчы камітэт запрасіў на адмысловую прэсавую канфэрэнцыю, каб распавесьці пра гэтую крымінальную справу. Ніводнага прадстаўніка незалежных СМІ там не было. Нікога не запрасілі, але вось гэтыя журналісты ўжо мелі доступ да ўсялякай інфармацыі, яны ўжо мелі магчымасьць за гадзіны, якія ўчора прайшлі, «накляпаць» розных сюжэтаў, якія ў выніку ўвечары паказалі па Беларускім тэлебачаньні для ўсіх і прадставілі гэтую справу так, як была выгодна дзяржаўным органам.
У мяне ёсьць вэрсія, што сапраўды адбываецца нейкая барацьба розных структур.
Забралі ўвесь кіруючы склад TUT. BY, а з БелаПАн толькі Тацяну Каравянкову. Гэта журналіст-міжнароднік, пра якога ўсе кажуць, што ад яе пытаньняў зьбягаюць міністры і дэпутаты, самы прынцыповы чалавек. А ў БелаПАН вельмі шмат журналістаў працуе. Чаму забралі яе? У мяне ёсьць вэрсія, што сапраўды адбываецца нейкая барацьба розных структур. Тацяну ведаюць усе міжнародныя візытанты, якія прыяжджаюць у Беларусь. Тут, з аднаго боку, мы вам прапануем 30 дзён бязьвізу, такі вось прагрэс, а зь іншага боку, іншая структура правай рукой затрымлівае дзяўчат і садзіць іх у турму. Таму таталітарныя традыцыі жывыя. Я лічу, што ніякага паляпшэньня ні ў якім накірунку грамадзкага і палітычнага жыцьця ў Беларусі не адбылося, а адбываецца ўсё яшчэ нашмат горш і страшней.
«Спэцслужбы самым актыўным чынам ціснуць на незалежных журналістаў шляхам шантажу, змушаюць іх супрацоўнічаць»
Ганна Соўсь: Натальля, ці магла інфармацыя, якая публікавалася апошнім часам на TUT. BY і БелаПАН, быць штуршком?
Адразу пасьля блякіроўкі сайту Хартыі зьявіліся папраўкі ў закон «Аб СМІ», якія ўмацавалі крыху больш яшчэ цэнзуру ў інтэрнэце.
Натальля Радзіна: Безумоўна, усё роўна выклікае зьдзіўленьне, чаму гэтым разам сталі перасьледаваць БелаПАН і TUT. BY, паколькі абсалютна зразумела, што гэта не апазыцыйныя СМІ, і нават не незалежныя СМІ. Усім зразумела, што TUT. BY заўсёды быў бізнэсам Юрыя Зісера, які падтрымліваўся ўладамі, ва ўсялякім выпадку, у яго быў добры дах. І БелаПАН — абсалютна ўмеранае мэдыя, якое давала больш афіцыйнай інфармацыі, чым інфармацыі пра дзейнасьць апазыцыі ці грамадзянскай супольнасьці.
Хоць у любым выпадку тэндэнцыя вельмі трывожная і яна відавочная. Я пра гэта казала, як толькі заблякавалі сайт Хартыі, што калі ня будзе патрэбнай салідарнасьці з заблякаванымі сайтамі, то рухавік рэпрэсій будзе раскручвацца ўсё далей і далей. Што і пачалося адбывацца, не марудзячы. Адразу пасьля блякіроўкі сайту Хартыі зьявіліся папраўкі ў закон «Аб СМІ», якія ўмацавалі крыху больш яшчэ цэнзуру ў інтэрнэце, сталі заводзіцца крымінальныя справы супраць незалежных блогераў і сталі масава перасьледаваць журналістаў тэлеканалу Белсат і Радыё Рацыя, рэдакцыі якіх знаходзяцца сёньня ў Польшчы.
У гэтай сытуацыі, я яшчэ раз хачу падкрэсьліць, наколькі важная салідарнасьць. Паколькі нават тыя журналісты, якія аказаліся ў турме, праяўлялі асобую салідарнасьць з сайтам Хартыі. Некаторыя з маіх калег наадварот радаваліся гэтаму факту. І нельга паўтараць вось гэтых памылак. Бо мы ўсе ў аднолькавым становішчы. Так, ступень свабоды ў нас ва ўсіх розная, калі браць Хартыю і параўноўваць яе зь БелаПАНам, але нас усіх аб’ядноўвае, уключаючы TUT. BY, адзін вельмі важны фактар: мы ўсе беларускія, прабеларускія мэдыі, якія стаяць на пазыцыі беларускай незалежнай дэмакратычнай краіны. І таму я яшчэ раз заклікаю сваіх калег да салідарнасьці.
Віталь Зыблюк гаворыць прамым тэкстам, што ў кожнага незалежнага мэдыя ў Беларусі ёсьць куратар са спэцслужбаў, зь якім трэба сустракацца і зь якім трэба размаўляць.
Я хацела б яшчэ адзначыць важнае пытаньне, чаму гэтых журналістаў маглі арыштаваць. Я абапіраюся на свой досьвед: калі я сядзела ў СІЗА КДБ, мяне намагаліся проста-напраста вэрбаваць. Чаму ўзялі жанчын, Каравянкову, якая не кіравала агенцтвам? Можа быць, зараз, вось гэтыя трое сутак, якія яны затрыманыя, іх непасрэдна «ламаюць» на падпіску-згоду пра супрацоўніцтва са спэцслужбамі. Тут, магчыма, Юры Зісер ці Алесь Ліпай перайшлі нейкую мяжу, магчыма, спрабавалі весьці нейкую сваю гульню — гэтага мы ня ведаем. Але тое, што такі варыянт нельга выключаць, гэта абсалютна дакладна.
Нядаўна выйшаў артыкул Washington Post, дзе былы галоўны рэдактар Эўрапейскага радыё Віталь Зыблюк гаворыць прамым тэкстам, што ў кожнага незалежнага мэдыя ў Беларусі ёсьць куратар са спэцслужбаў, зь якім трэба сустракацца і зь якім трэба размаўляць. Гэта ж дзікая сытуацыя. Гэта тое, пра што гаварыў Бандарэнка яшчэ ў 2011-м годзе, пра тое, што ёсьць такая праблема, што сёньня спэцслужбы самым актыўным чынам ціснуць на незалежных журналістаў шляхам шантажу, змушаюць іх супрацоўнічаць, аказваюць ціск на непасрэдна самі праекты, адбываецца прамая цэнзура. Гэта таксама важнае пытаньне, якое трэба абмяркоўваць. Што адбываецца зараз з журналісткамі? Што будзе адбывацца далей з гэтымі мэдыя? Для чаго сёньня ідзе вось такі накат на гэтыя ўмераныя СМІ?
«Можа быць, Сьледчы камітэт робіць сабе "рэкляму": маўляў, глядзіце, як мы насамрэч працуем»
Ганна Соўсь: Натальля паставіла вельмі важныя пытаньні, і мы спрабуем знайсьці адказы на іх. Люба, ваш адказ — чым выкліканыя цяперашнія затрыманьні?
Любоў Лунёва: Яны ўвогуле падаюцца нейкім трызьненьнем на першы погляд. Зразумела, што БелТА выкарыстоўвалі ў сваіх мэтах улады. Але самі мэты якія могуць быць? Ці могуць улады паралізаваць дзейнасьць незалежных СМІ? Ну ўжо практыка даказала, што не. Тут ёсьць такі момант: магчыма хацелі паглядзець, што ў пэрсанальных кампутарах у журналістаў, можа шукаюць крыніцы інфармацыі.
Нашы калегі зараз знаходзяцца пад вартай, і ў іх на волі дзеці, бацькі, сябры, урэшце сабакі, каты.
І ёсьць яшчэ адзін такі момант, пра які, бадай, ніхто і не сказаў. Можа быць такое, што Сьледчы камітэт робіць сабе «рэкляму»: маўляў, глядзіце, як мы насамрэч працуем, якія аб’ёмы працы робім. Па Таню Каравянкову нават паехалі на лецішча ў Жабішкі і там рабілі ператрус. Можаце сабе ўявіць, што гэта такое — прыяжджае бус у вёску на вачах у суседзяў! Гэта вельмі падобна на імітацыю буйной дзейнасьці, каб такім чынам прапіярыцца. І каб прапіярыцца як мага лепш, трэба затрымаць журналістаў, бо тады падымецца сапраўдны рэзананс, тады дакладна ўсе СМІ напішуць. І ўсё гэта канешне будзе толькі пыл у вочы.
А насамрэч нашы калегі зараз знаходзяцца пад вартай, і ў іх на волі дзеці, бацькі, сябры, урэшце сабакі, каты, і г. д. Гэта, канешне, такі гвалт нечаканы сярод белага дня. Але каго ў нашай краіне гэта ўвогуле хвалюе? Канешне, трэба нам праяўляць салідарнасьць, мы павінныя сёньня быць разам, і ня важна, хто там у якім выданьні працуе.
Гэта ня проста ціск — гэта нейкая ганьба.
Яшчэ цікавы момант. Учора яшчэ стаялі журналісты, апэратары, фотакарэспандэнты каля TUT. BY, каля БелаПАН, яшчэ не вынесьлі там тую тэхніку, якую бралі нібыта на праверку, а ўжо выходзіць выпуск навінаў АНТ. Дарэчы, прыехала здымачная група да БелаПАН, здымалі, як журналісты стаяць, здымалі тых амапаўцаў. І выходзіць выпуск навінаў, ледзь не галоўнай навіной.
Кажуць пра тое, што затрымалі журналістаў парталу «Беларуская навука», які ніхто асабліва не глядзеў, можа толькі супрацоўнікі Акадэміі Навук. Называюць TUT. BY, БелаПАН, і кожнага, хто трапіў пад варту, называюць прозьвішчы. Дык тая ж пракуратура, той жа Сьледчы камітэт, лямантуюць, каб не называлі да суду прозьвішчы людзей, якія падазраюцца ў нейкай крымінальнай справе. Нават ня проста да суду, нават калі ўжо будзе вырак суду і выйдуць нейкія інстанцыі. А тут людзей толькі затрымалі, і ўжо праз дзьве гадзіны называюць іх прозьвішчы.
Гэта ня проста ціск — гэта нейкая ганьба. Каб пабачылі суседзі, каб пабачылі аднакурсьнікі, калегі, якія зараз у адпачынку і могуць не ведаць. Каб даведаліся бабулі, якія можа і ня маюць доступу да інтэрнэту. Вось гэта самае ганебнае. І як бы там не было, галоўнае нам неяк салідарызавацца зь імі, трэба ня проста пісаць нейкія звароты ў пракуратуру, у Сьледчы камітэт, а трэба падключаць міжнародныя структуры.
Ганна Соўсь: Давайце паглядзім на гендэрны бок. Абвінавачваньні журналістам TUT. BY i BelaPAN выстаўляла дырэктарка BELTA Ірына Акуловіч. Прэсавай службай Аляксандра Лукашэнкі кіруе Натальля Эйсмант, калісьці на гэтай пасадзе была Натальля Пяткевіч. Колькасьць жанчынаў ва ўладзе, у прапагандысцкіх структурах паступова павялічваецца. Хаця, як і вядучыя дзяржаўныя СМІ, так і вядучыя недзяржаўныя СМІ ўзначальваюць пераважна мужчыны. Як бы вы ацанілі ролю жанчын у прыняцьці рашэньняў у журналістыцы ў Беларусі ва ўсіх СМІ?
Аляксандра Дынько: Я сыходжу ўсё ж з таго, што Беларусь — гэта краіна з таталітарнымі і аўтарытарнымі традыцыямі, і гэта непарыўна зьвязана з патрыярхатам. Паводле такога ўяўленьня, начальнік — такі дзядзя ў касьцюме, які можа прымусіць, пракантраляваць, прыкрыкнуць, і жанчына ў нас яшчэ можа быць галоўным рэдактарам, цягнуць на сябе гэты воз адказнасьці, неўнармаванай працы, і ў выпадку чаго ўзяць гэтую ўсю адказнасьць на сябе, стаць крайняй. Але канчатковае рашэньне заўсёды будзе прымаць мужчына. І гэта тычыцца ня толькі журналістыкі, такое ва ўсіх прафэсійных сфэрах.
Хто такая Ірына Акуловіч, якая ініцыявала справу аб «несанкцыянаваным доступе» да падпіскі БелТА
Калі дырэктарам ЕРАМ робіцца маладая жанчына з выразна іншым стылем паводзінаў і адукацыі, гэта крута, але калі чарговую цёцю ў спадніцы-алоўку прызначаюць кіраваць дзяржаўнай службай, то гэта толькі функцыя, і да гендэрнай роўнасьці такое прызначэньне ня мае ніякага дачыненьня.
«Арышты могуць быць зьвязаныя з навінамі пра тое, што ў Лукашэнкі здарыўся інсульт»
Ганна Соўсь: Люба, Саша, шмат гадоў вы працуеце з гарачымі тэмамі, на мітынгах, у судах, падчас закалотаў. Натальля, вы маеце рэдактарскі досьвед працы сайту Хартыі пад жорсткім прэсінгам і блякіроўкай. Калі паглядзець на тое, што вядзе жывыя рэпартажы незалежных СМІ ў Беларусі, пераважная большасьць рэпартажоў з гарачых падзеяў вядуць жанчыны. Чаму так? Якія перавагі маюць жанчыны? Якія небясьпекі гэта нясе для іх? Ці гендэр тут ня мае значэньня?
Натальля Радзіна: Я б тут не дзяліла, мне здаецца, многа і жанчын, і мужчын працуюць у цяжкіх умовах. Так склалася — я напэўна не магу сказаць. Так, Саша, напэўна, мае рацыю, жанчыны на сябе заўсёды бяруць больш адказнасьці, яны, сапраўды, часта моцна сябе аддаюць любімай справе. Я б больш казала, што адбываецца з нашымі журналістамі, чаму іх арыштавалі. Я не пасьпела адказаць на папярэдняе пытаньне пра прычыны. Тут важна думаць пра дзьве рэчы.
Гэта можа адбывацца на парозе нейкіх сур’ёзных палітычных узрушэньняў у Беларусі.
Арышты могуць быць зьвязаныя з навінамі мінулага тыдня пра тое, што ў Аляксандра Лукашэнкі здарыўся інсульт, гэта можа быць зваротнай рэакцыяй уладаў на тое, што ў мэдыях актыўна абмяркоўвалася гэтая навіна, і ўлады пабачылі, як да гэтага паставіліся чытачы, самі беларусы. То бок стала зразумела, што большасьць насельніцтва краіны сёньня ненавідзіць Лукашэнку і зь нецярплівасьцю чакае яго канца. Гэта магло выклікаць такую рэакцыю, таму што гэтыя навіны зьяўляліся ўвесь дзень ва ўсіх мэдыях, уключаючы TUT. BY і БелаПАН.
Мне здаецца, сёньняшняя сытуацыя вельмі трывожная, паколькі ўзьнікла такое ўражаньне, што гэта можа адбывацца на парозе нейкіх сур’ёзных палітычных узрушэньняў у Беларусі. Бо гэтыя дзеяньні па канчатковай зачыстцы беларускай інфармацыйнай прасторы могуць быць на руку рэжыму Пуціна ў Расеі. Мы ведаем гэта на прыкладзе Ўкраіны, што перад акупацыяй тэрыторыі заўсёды зачышчалася інфармацыйная прастора, аказваўся ціск на мэдыя. Таму гэта можа быць таксама адзін з такім момантаў, які нельга ўпускаць і які патрэбна сёньня абмяркоўваць.
«Мы ня чулі, каб хтосьці з журналістаў БелТА папрасіў прабачэньня»
Любоў Лунёва: Трэба памятаць, што нашы калегі зараз знаходзяцца за кратамі. Трэба думаць пра тое, як сябе паводзіць нават з той жа БелТА. Мы ня чулі, каб хтосьці з журналістаў БелТА папрасіў прабачэньня, хаця б публічна выказаўся ў сацыяльных сетках перад сваякамі тых жанчын, якія зараз трапілі за краты. Канешне, гэта такі момант, які насьцярожвае нас усіх, але мы павінныя праявіць салідарнасьць і зрабіць, што кожны з нас можа, каб нашы калегі як мага хутчэй выйшлі на волю, і зрабіць з гэтага высновы на будучыню.
Затрыманьні незалежных журналістаў. Што важна ведаць
- Сьледчы камітэт завёў крымінальную справу за несанкцыянаваны доступ да кампутарнай інфармацыі. Максымальнае пакараньне паводле ч. 2 арт. 349 — абмежаваньне ці пазбаўленьне волі на тэрмін да 2 гадоў.
- 7–8 жніўня прайшлі ператрусы ў офісах Tut.by, БелаПАН, Realt.by, газэты «Культура» і ТАА «Айціві». Таксама па справе праходзіць выдавецкі дом «Беларуская навука».
- Вядома, што цягам 7–9 жніўня затрымалі 17 журналістаў. Іх вызвалялі пасьля допыту ў СК.
- 9 жніўня СК заявіў, што галоўная рэдактарка Tut.by Марына Золатава прызнала віну.
- Падставай для завядзеньня крымінальнай справы паслужыла паведамленьне БелТА пра збоі ў кліентаў пры доступе да платнай падпіскі на паслугі.
- Платная падпіска БелТА каштуе 612 рублёў на месяц.
- Хто асудзіў затрыманьні журналістаў і ператрусы ў рэдакцыях. Сьпіс
- У чэрвені 2018 году супраць кіраўніка БелаПАН Алеся Ліпая завялі крымінальную справу за ўхіленьне ад сплаты падаходнага падатку.
