Чаму пераважна маці найбольш адчайна і пасьлядоўна змагаюцца за сваіх дзяцей? Як эфэктыўна змагацца з наркотыкамі? Абмяркоўваюць актывісткі руху «Маці 328» Ларыса Жыгар з Горадні, Тацяна Канеўская, якая прадстаўляе групу актывістак у Каленкавічах, і Натальля Шарыпа зь Віцебску.
Што б сказалі маці Аляксандру Лукашэнку:
- Натальля Шарыпа: Як так здарылася, што такая вялікая колькасьць людзей стала наркаманамі, наркадылерамі за гэтыя 24 гады?
- Тацяна Канеўская: Каб ён нас выслухаў, то зразумеў бы, што за яго сьпінай яму «капаюць яму», што вялізарная колькасьць людзей проста ня пойдзе за яго галасаваць.
- Ларыса Жыгар: Вы выслухалі сілавікоў і чыноўнікаў, а цяпер выслухайце простых жанчын, простых маці. Яны вам болей распавядуць пра тое, што адбываецца ў нашай краіне і чаму.
«Нялёгка галадаць, таму што нам не па 17-20, а за 50 гадоў»
Ганна Соўсь: Я хачу запытацца пра вашых дзяцей. Колькі гадоў яны ўжо за кратамі і колькі ім засталося? Ці ведаюць пра вашу галадоўку?
Ларыса Жыгар: Мой сын ужо знаходзіцца ў месцах пазбаўленьня волі 5 гадоў і 7 месяцаў, яму ўжо падышла замена рэжыму на больш мяккае пакараньне. Ён ня думаў, што я пайду на галадоўку, бо быў упэўнены, што я буду ў групе падтрымкі. Так было спачатку, але я пайшла на гэты адчайны крок найперш таму, што я не магу пакінуць сваіх дзяўчат, сваіх актывістак у руху «Маці 328». Мы заўсёды разам вырашаем усе важныя праблемы і пытаньні. Сын даведаўся, што я сапраўды іду на галадоўку, толькі 3 траўня. Ён пазваніў: «Мама, тут просяць апэратыўныя супрацоўнікі расказаць, што ж адбываецца ў вас». Тады ён даведаўся, што я галадаю.
Ганна Соўсь: Колькі дзён ужо галадаеце? Як сябе адчуваеце?
Ларыса Жыгар: Сёньня ўжо 12 дзень. Я прыехала ў Горадню, бо мне трэба «падняць» гарадзенскі рэгіён, тут таксама будуць падтрымліваць галадоўку. Я ў панядзелак прыехала ў 11 гадзін вечара дадому і літаральна звалілася з ног, потым уключыла кампутар і паглядзела, колькі мне лістоў прыйшло, колькі падтрымкі было... А сёньня як звычайна ў 7:40 я была ўжо на нагах. Нялёгка, канешне, таму што нам не па 17 і не па 20 гадоў. Мы ўжо маці за 50. Таму яно вельмі адбіваецца.
«На галадоўку я пайшла адчайна, ня ведаючы, што гэта такое. На трэці дзень сутаргі схапілі ногі»
Тацяна Канеўская: Мой сын ужо амаль 2 гады знаходзіцца ў месцах пазбаўленьня волі, гэта ПК-15. Гэта бяда ўсёй нашай сям’і... Вы ж разумееце, што такое адарваць частку сябе і пакласьці ў асобную каробачку. Гэта вельмі цяжка. У мяне чацьвёра сыноў, Саша — старэйшы, яму 33 гады цяпер. Першапачаткова гэта была мая ініцыятыва правесьці галадоўку. Усе абяцаньні, якія давалі наша кіраўніцтва, нашы дэпутаты, усе, да каго мы зьвярталіся... Гэта доўгі працэс, гэта не перадаць словамі, усе гэтыя купы адпісак, хоць нам Качанава і сказала: «Вы няправільна выражаецеся, гэта ня купы, вам усё правільна пішуць».
Нам абяцалі, пачынаючы з 2017-га году, што законапраект будзе прыняты, што ён будзе разгледжаны на гэтай сэсіі. І вось веснавая сэсія, і мы даведаліся, што ён не паступаў у парлямэнт, што ён ня будзе разгледжаны. Гэта было апошняй кропляй, і яна перапоўніла чашу абурэньня і нянавісьці... Я называю рэчы сваімі імёнамі — гэта нянавісьць, таму што тое, што яны робяць... Я разумею, мы хрысьціяне, нас ударылі па адной шчацэ, мы павінныя падставіць другую — мы ўжо падстаўлялі і адну, і другую. Ужо проста няма сіл цярпець гэта ўсё. На галадоўку я пайшла адчайна, ня ведаючы, што гэта такое. На жаль, я ніколі не галадала, і не чакала такой рэакцыі. На трэці дзень у мяне сутаргі схапілі ногі, ня ведала чаму, было страшнавата. Так, гэта крок адчаю — мы ішлі ў бездань, мы скокнулі ў яе, але назад ніхто ня будзе адступаць да апошняга.
Натальля Шарыпа: Майму сыну было 20 гадоў на момант затрыманьня. Асуджаны ён на 14 гадоў, амаль ужо 2 гады прайшло. Я яму пісала, што галадаць не зьбіраюся, але можа ўжо ведае ад кагосьці пра галадоўку. Яго ўзялі з муляжом. 2 кіляграмы травы і цукру. І далі за гэта 14 гадоў. Я з гэтым нязгодная і буду ісьці да канца.
«Ліда, Гарадня, Гарадзенская вобласьць будуць далучацца да галадоўкі. Пачынацца яна будзе 10 траўня»
Ганна Соўсь: Аналітык Свабоды Валер Карбалевіч у сваім блогу напісаў пра рух «Маці 328»: «Для беларускага грамадзтва гэта рэдкі выпадак самаарганізацыі людзей. Бо звычайна ў Беларусі кожны памірае ў адзіночку». У вашым руху ўжо каля тысячы чалавек. Па 328 артыкуле ўжо каля 16 тысяч чалавек атрымалі вялікія тэрміны. Як вы бачыце ў пэрспэктыве, ці будуць далучацца іншыя бацькі? Ці пашырыцца галадоўка на іншыя рэгіёны, ці стане яна больш масавай?
Ларыса Жыгар: Я лічу, што гэта так і будзе. Дагэтуль паступаюць заяўкі ў нашу групу ў сацсетцы. Толькі ўчора было 12 запытаў ад родных і блізкіх асуджаных, якія хочуць да нас далучыцца, удзельнічаць у нашым руху... Ведаю, што зараз Ліда, Гарадня, Гарадзенская вобласьць будуць далучацца да галадоўкі. Пачынацца яна будзе з 10 траўня. Далей падхоплівае ўжо Магілёў, там таксама ўжо ўстаюць людзі.
Ужо пішуць нашы дзяўчаты ў групе, што патрэбна праводзіць яе масава і стыхійна ва ўсіх рэгіёнах краіны, ва ўсіх вялікіх і малых гарадах і вёсках. Але пакуль мы не атрымалі ніякага адказу менавіта з Адміністрацыі прэзыдэнта. Таму ня ведаю, да чаго такое маўчаньне прывядзе. Становіцца страшна. Галадоўніцы ўжо заявілі, ніхто з уладаў абсалютна не зьвяртае ўвагі на іх. Можа быць, у кулюарах улады паміж сабой ідзе гаворка, але пакуль нам яны не выносяць гэта. Гэта толькі можа быць спачуваньне, але ня больш за тое. Не наважваюцца яны на пэўны сьмелы крок! Вось гэта нам больш за ўсё і страшна.
«Калі ўрад будзе паступаць такім чынам, то нашая супольнасьць вырасьце да маштабаў другой дзяржавы»
Ганна Соўсь: Тацяна, наколькі далёка вы гатовыя пайсьці, калі ўлады па-ранейшаму вас ня будуць чуць?
Тацяна Канеўская: Перш чым прыйсьці на галадоўку, кожная з нас падпісвала расьпіску, у якой было напісана, што на гэтую галадоўку кожны ідзе самастойна, абдумаўшы, прыняўшы сваё асабістае рашэньне. Я не магу адказаць за кожнага, бо ў кожнага з нас розны стан здароўя, і таму я скажу за сябе — я пайду на гэтую галадоўку да канца, пакуль не атрымаю адказ ад Качанавай.
Калі ўрад будзе паступаць такім чынам, то нашая супольнасьць вырасьце да маштабаў другой дзяржавы... Тут няма сваякоў тых, якія сапраўды распаўсюджвалі наркотыкі, якія атрымлівалі з гэтага выгоду. У нашай супольнасьці сваякі спажыўцоў ці дробных распаўсюджвальнікаў. Гэта — гарматнае мяса, гэта не тыя людзі, якія павінныя былі сядзець. Вялікі дзякуй нашай Ларысе за тое, што яна пачала гэтую справу. Я ведаю яе далейшыя пляны, гэта будзе сапраўды вялікая супольнасьць, якая будзе займацца і дабрачыннасьцю. У турмах сядзіць вельмі шмат дзяцей-сіротаў, якія не патрэбныя нікому, ні сваім бацькам, ні тым больш дзяржаве...
Ганна Соўсь: А як гэтая самаарганізацыя адбываецца? Як вы знаходзіце адзін аднаго, як вы кантактуеце? Як да вас прыходзяць новыя людзі?
Натальля Шарыпа: У верасьні, калі сын ужо адправіўся ў калёнію, я стала шукаць, куды мне прытуліцца. І розныя трапляліся старонкі, Укантакце, і вось я знайшла Жыгар Ларысу... Сёньня ўжо і пра мяне пайшла гаворка, і мне звоняць маці зь Віцебску, якія яшчэ не далучаліся. У іх няма магчымасьці быць у інтэрнэце, яны проста мне звоняць, і пытаюцца, чым могуць дапамагчы, як яны могуць далучыцца і г. д.
«Бацькі прымаюць удзел і ня крыўдзяцца на тое, што іх няма ў назьве руху»
Ганна Соўсь: Ёсьць даволі шмат у розных краінах сьвету супольнасьцяў, у якіх ёсьць слова «маці» — «Камітэт салдацкіх маці», «Маці Бэслану». А чаму не назвалі рух «Бацькі 328»? У вашым руху ёсьць ня толькі маці дзяцей, асуджаных па наркатычным артыкулам, але і бацькі. Праўда, іх няшмат, але яны ёсьць. Чаму пераважна маці найбольш адчайна і пасьлядоўна змагаюцца за сваіх дзяцей?
Ларыса Жыгар: Калі пачынаўся гэты рух, у ім узялі ўдзел 10 маці з Горадні. Напачатку гэта быў рэгіянальны рух. Нам дапамаглі журналісты, праваабаронцы, і ў выніку мы знайшлі адзін аднаго. Сустрэліся 10 чалавек, менавіта тады гэта былі жанчыны. Мы сказалі: «Дзяўчаты, а давайце мы ня проста пагаворым, а ўсё-такі будзем рэгістравацца, будзем ствараць супольнасьць. І мы падтрымалі адзін аднаго і сказалі, што гэта будзе рух, але паколькі ў ім маці, значыць гэта будуць «маці».
Зараз і бацькі прымаюць удзел і яны ня крыўдзяцца на тое, што іх няма ў назьве руху. Маці і дзіця — гэта не падзяліць. Толькі мама носіць дзіця дзевяць месяцаў пад сэрцам, у душы ўсё жыцьцё яго ахоўвае яго і апякае. Самае дарагое для маці — гэта яе дзіця... І камусьці дастаецца вельмі цяжкае дзіця. У мяне ён — трэцяе дзіця, але ён таксама для мяне вельмі дарагі. Я за яго ў сваім жыцьці пакутавала і, напэўна, заслужыла быць ісьці з ім да канца і змагацца за ўсё. Я рада, што ў нас ёсьць рух «Маці 328». Мацярок у нас больш, але да нас падключаюцца і бацькі, якія ні ў якім разе ня ў крыўдзе, што гэты рух менавіта маці.
Тацяна Канеўская: Акрамя таго, што мы змагаемся за нашых дзяцей на ўзроўні ўраду, мы імкнёмся дабіцца справядлівасьці, нам трэба карміць нашы сем’і, а таксама перасылаць перадачы ў калёніі, нам патрэбная падтрымка. І мой муж, бацька Сашы, зарабляе грошы, ён — адзіны кармілец у сям’і. Калі б ён яшчэ траціў свае сілы на барацьбу... Ён падтрымлівае заўсёды безумоўна, мы заўсёды ўсім дзелімся, і ён дае мне вельмі слушныя парады.
«Нельга злаваць жанчын, нельга злаваць маці»
Ганна Соўсь: Натальля, дык выглядае, што стратэгічна было прынятае рашэньне пра назву руху, паколькі слова «маці» найбольш узьдзейнічае?
Натальля Шарыпа: Я думаю проста, што маці злаваць нельга. Памятаеце, такі быў фільм з Аленай Якаўлевай «Воспитание жестокости у женщин и собак». Хто не глядзеў, раю паглядзець. Нельга злаваць жанчын, нельга злаваць маці. Бо за кожным вялікім мужчынам стаіць вялікая жанчына, якая ў яго верыць, якая яго безумоўна любіць, якая яму давярае, якая дазваляе яму нейкія памылкі і дапамагае іх выпраўляць. І гэта, безумоўна, маці. Бацькі любяць сваіх дзяцей, але яны любяць іх па-іншаму, па-мужчынску. Гэта іншая любоў. Яны, напэўна, ня могуць зразумець, як гэта можна так вось ахвяраваць сабой дзеля дзіцяці.
Ну па-другое, Тацяна слушна сказала, што грошы патрэбныя. У нас бацька працуе ў Маскве бязвылазна, каб адпрацаваць нашы пазыкі за суды, і цяпер за турму, і за перасылкі. Трэба падтрымліваць іх у турме, бо ў іх няма сваіх грошай, нават калі яны працуюць у прамысловай зоне.
«14-гадовы хлапчук атрымлівае ад 8 да 14 гадоў. Кім ён выйдзе з той зоны?»
Ганна Соўсь: Напэўна, вам ня раз даводзілася чуць аргумэнты тых, хто падтрымлівае жорсткае пакараньне за ўжываньне, захоўваньне і распаўсюд наркотыкаў, што менавіта такім чынам, моцна напалохаўшы і пакараўшы, толькі і можна спыніць гэтую навалу, што няхай гэта і вельмі жорсткае пакараньне, але яно дасьць вынік для будучых пакаленьняў. Як вы звычайна адказваеце на гэта? Ці ёсьць у вас адказ на тое, як эфэктыўна змагацца з наркотыкамі?
Ларыса Жыгар: Я лічу, што менавіта жорсткае пакараньне не павінна быць. Тым больш для каго? Для вось гэтай моладзі, якая, можна сказаць, проста аступілася, а не сапраўды арганізавала той наркатрафік. Гэта наркабароны завезьлі гэтую наркату ў краіну, разьмеркавалі і на гэтым зрабілі грошы!
Акрамя пугі ў нас яшчэ павінен быць і пернік. І я лічу, што самае эфэктыўнае — прафіляктыка. Трэба даносіць гэта да нашай моладзі, да прагрэсіўнага слою нашага грамадзтва. Мы ж разумеем, што моладзь — гэта максымалісты, ім нешта хочацца пабачыць, дзесьці нешта паспрабаваць. Яны заўсёды кажуць: ну яго ж не закранула, значыць і мяне гэта абыдзе! Адной пугай нельга моладзь вось так трымаць у жорсткасьці.
Нельга жорстка караць хлапцоў.
Дзяржава павінная падумаць: а калі мы будзем больш гуманна падыходзіць, можа быць, гэтага ня будзе. Кажуць, што зьнізілася спажываньне наркотыкаў. Я ня думаю, што зьнізілася. Кожны дзень глядзім мы «Зону Ікс», яшчэ якую перадачу, дзе паказваюць затрыманьне трох-чатырох, нават непаўналетніх. З 14 гадоў караюць, гэта жорстка. 14-гадовы хлапчук атрымлівае ад 8 да 14 гадоў. Кім ён выйдзе з той зоны? Кім ён стане ў гэтым жыцьці? Бо яны ж яшчэ не сфармаваныя як асобы!
Нельга жорстка караць хлапцоў. Мы ўсе калісьці былі маладымі, хтосьці хацеў пакурыць, нехта выпіваў Агдам «Тры сямёркі», але гэта ня значыць, што хтосьці стаў алькаголікам, а хтосьці наркаманам! Не! Я лічу, што жорсткія меры — гэта не мэтад пакараньня. Нікога не прыстрашыш, таму што гэта — наша моладзь. І ёй абсалютна не вядомае слова «жорстка». Так, для іх трэба праводзіць прафіляктыку, ісьці ў маладыя масы, каб вось гэтае пакаленьне ведала, што наркотыкі — сапраўды зло.
«Гэта як гумус — закінулі, перагніе, наступны»
Калі вас не гэта не закранула асабіста, вы не разумееце, што гэта такое.
Тацяна Канеўская: Я бы дадала, што ёсьць абсалютна іншая пазыцыя. 6-ы дэкрэт, які быў выдадзены Аляксандрам Рыгоравічам, ён цудоўны, ён сапраўды добры дэкрэт. Ён патрэбны, але падыходзіць да гэтага дэкрэту трэба было правільна. Яны яго сказілі, перавярнулі, і ўсё вывернулі ў свой бок. Гэты дэкрэт быў створаны на распаўсюднікаў, на тых людзей, якія сюды ўвозяць кіляграмы, якія знаходзяць гэтых бедных закладчыкаў, гэтых пацанят! Закладчыка пасадзілі — наступны прыйшоў. Але не сядзяць тыя, хто закладчыкам дае гэтыя кіляграмы. Такіх справаў адна-адзіная, напэўна, на ўсю краіну за такі вялікі прамежак часу.
Калі вас не гэта не закранула асабіста, вы не разумееце, што гэта такое. Нават калі дома пасварысься са сваім дзіцяці, цябе хапае на гадзіну-дзьве. Пасварыўся, потым абнімеш, пашкадуеш, пагаварыце спакойна і прыйдзеце да нейкага рашэньня, што так рабіць нельга. Тое, што робіць наша дзяржава, сьведчыць пра тое, што народ не патрэбны. Яны раскідваюцца сваімі людзьмі, як быццам гэта... матэрыял нейкі. Не цэняць, не паважаюць. За кратамі вельмі многа сядзіць адукаваных хлапцоў, у іх дзяржава ўкладала грошы, у іх бацькі ўкладалі грошы, а аказваецца гэта ўсё непатрэбна. Гэта як гумус — закінулі, перагніе, наступны.
Гэта абыякавасьць да свайго народу. Такім чынам улады паказваюць сваё стаўленьне да нас. Як нам Качанава казала: «Трэба верыць, нельга без веры жыць». А як цяпер верыць? Як? Калі нас падманваюць. Нават з гэтым дэкрэтам нас падманулі. З гэтым дэкрэтам павінныя былі сядзець не нашы дзеці, а тыя, хто наверсе. І Качанавай я задавала пытаньне, чаму сядзяць ніжэйшыя шэрагі, чаму не сядзяць верхнія? Мне задалі пытаньне, а можа быць вы назавяце імёны і прозьвішчы? Гэта прывяло мяне проста ў шок. Маё меркаваньне, што такія тэрміны не павінныя быць. Гэта наш народ, гэта людзі, гэта часьцінка нас!
«Як так здарылася, што такая вялікая колькасьць людзей стала наркаманамі, наркадылерамі за гэтыя 24 гады»
Ганна Соўсь: Вы дамагаецеся сустрэчы з Аляксандрам Лукашэнкам, ад яго насамрэч залежыць прыняцьце рашэньня. Калі такая сустрэча адбудзецца, што вы яму скажаце, чаму непатрэбнае такое пакараньне?
Натальля Шарыпа: Жорсткасьцю мы любоў не выхаваем. Бо гэта дзеці, якія вырасьлі пры яго ўладзе. І я ў першую чаргу ў яго запыталася б, як так здарылася, што такая вялікая колькасьць людзей стала наркаманамі, наркадылерамі за гэтыя 24 гады. Мне невядома, я не разумею, як так здарылася. Чаму мы выхоўваем дзяцей, а ў МУС, пэўна, ёсьць нейкая сакрэтная праграма, якая іх умее перавыхоўваць? Нейкіх робатаў ці каго зь іх робяць. Ну хай яны гэтую праграму дадуць нам, мы запусьцім яе ў садках і будзем выхоўваць такіх дзяцей, якія трэба гэтай дзяржаве адразу. Навошта іх ламаць, у такім узросьце, калі яны самыя маладыя і самыя прыгожыя і самыя задаволеныя жыцьцём людзі?
Ларыса Жыгар: Перш за ўсё я б сказала, што, Аляксандар Рыгоравіч, дзякуй, што вы нас запрасілі і ўсё-такі выслухваеце, таму што мы хочам да вас данесьці тое, што, напэўна, не даносяць да вас вашы сілавікі, вашы чыноўнікі. Вы выслухалі іх бок, а цяпер выслухайце, калі ласка, простых жанчын, простых маці — яны вам болей распавядуць, больш паведаюць пра тое, што адбываецца ў нашай краіне і чаму.
«Я б спытала, ці ведае ён, што адбываецца ў краіне»
Ганна Соўсь: У панядзелак на Радыё Свабода была жывая трансьляцыя з падачы пэтыцыі актывістак «Маці 328» у Адміністрацыю прэзыдэнта. Адна з жанчын сказала, што для Аляксандра Лукашэнкі праблема 328 не такая важная, бо конкурс прыгажосьці ён наведаў, а з жанчынамі сустрэцца не хоча. Тацяна, калі гэтая сустрэча адбудзецца, што вы скажаце?
Тацяна Канеўская: Я б спытала, ці ведае ён, што адбываецца ў краіне. І калі б я пачула адказ, што ён ведае, я, напэўна, больш нічога б яго не пытала. Калі б ён сапраўды выслухаў нас і зразумеў, што за яго сьпінай робіцца, што хутчэй за ўсё яму капаюць яму, а ён не заўважае гэтага, ці яму проста не даюць гэта бачыць. Мне здаецца, што пад яго капаюць, таму што 2019-ы год — перадвыбарчы, і трэба рэальна разумець, што вялізарная колькасьць людзей проста ня пойдзе за яго галасаваць.
«Мне такая барацьба за маю бясьпеку непатрэбная»
Ганна Соўсь: Былая кандыдатка ў прэзыдэнты Тацяна Караткевіч некалькі дзён таму наведала галадоўніц у Пухавіцкім раёне. Пасьля гэтага яна ў Фэйсбуку задала пытаньне: за каго галадуюць гэтыя жанчыны, за сябе ці за ўсіх нас? Як бы вы адказалі на гэтае пытаньне?
Натальля Шарыпа: Спачатку гэта было, магчыма, толькі за нашых дзяцей, але менавіта сёньня, калі ідзе 12-ы дзень галадоўкі, усё грамадзтва Беларусі павінна задумацца, ці патрэбная нам такая барацьба за гэтую бясьпеку. Гэтая барацьба і гэтая бясьпека ўзьведзеныя ў культ, і яны становяцца вельмі небясьпечнымі для нас. Вельмі дарагая яе цана, і мне такая барацьба за маю бясьпеку непатрэбная.
***
Аляксандар Лукашэнка заявіў аб недапушчальнасьці паслабленьня адказнасьці распаўсюднікаў наркотыкаў, але дапусьціў магчымасьць пэўных паслабленьняў да спажыўцоў.
Актывісткі руху «Маці 328», якія дамагаюцца лібэралізацыі антынаркатычнага артыкулу 328 Крымінальнага кодэксу, а таксама перагляду спраў сваякоў і сустрэчы з Аляксандрам Лукашэнкам, галадаюць 12-ы дзень.
Што важна ведаць:
- 11 жанчын працягваюць галадоўку ў Каленкавічах і Востраве. Іх стан здароўя пагаршаецца, частка зь іх, верагодна, спыніць галадоўку 7 траўня.
- Да галадоўкі абяцаюць далучыцца жанчыны з Горадні.
- Сустрэча галадоўніц з генпракурорам Беларусі, якая мусіла адбыцца 4 траўня, адкладзеная на няпэўны час.
- 2 траўня сем галадоўніц руху «Маці 328» з Каленкавічаў сустрэліся з прадстаўнікамі адміністрацыі Аляксандра Лукашэнкі. Пасьля сустрэчы «Маці 328» адмовіліся спыніць галадоўку.
- 27 красавіка актывісты руху «Маці 328» у Каленкавічах на Гомельшчыне і ў вёсцы Востраў на Меншчыне распачалі галадоўку. 3 траўня да іх далучылася жанчына ў Віцебску.
- Удзельнікі галадоўкі патрабуюць перагляду жорсткіх прысудаў, якія выносіліся ад 2013 году паводле 328 артыкула КК кодэксу (ад 5 да 25 гадоў пазбаўленьня волі), а таксама зьменаў у заканадаўства.
- У Палаце прадстаўнікоў абяцалі зьмякчыць пакараньні паводле «наркатычнага» артыкула 328.
