Вяртаюся зь лецішча на машыне ў будны дзень. За ляском — шаша, а там — аўтобусны прыпынак. Гэта каля двух кілямэтраў ад нашага паселішча. Напэўна, неўзабаве будзе аўтобус на Менск, бо ўздоўж дарогі расьцягнуліся, нібы працэсія, зь дзясятак-другі людзей сталага веку з торбамі і заплечнікамі. Напэўна, дарункі сваіх градаў цягнуць. Спыняюся, убачыўшы знаёмца. Прапаную падкінуць да гораду. Даўно ня бачыліся. Завязваю размову.
— І што ў цябе так добра сёлета ўрадзіла?
— Бульба. Нядрэнна. Накапаў амаль два мяхі, вось цягну ў Менск. Цыбуля вымакла, а морква зноў уся чарвівая. Марная праца.
— А чаму пехам? Машына ў рамонце? — пытаюся, успомніўшы, што ён за савецкія часы вельмі ганарыўся сваёй «васьмёркай», на якой гадоў трыццаць езьдзіў, і вельмі яе любіў.
— Ды не, прадаў. Мяне ж на пэнсію выгналі... На заслужаны адпачынак, на 270 рублёў... Тут хоць бы пракарміцца неяк з жонкай, кватэру аплаціць. А за што старую ламачыну ўтрымліваць? Страхоўка, падатак, запчасткі — не падняць мне гэтага. А на аўтобусе нам, пэнсіянэрам, да кастрычніка за паўцаны...
Памаўчалі. І раптам ён сарваўся.
Разумееш, да чаго я дажыўся? Увесь час бегаю па кватэры і выключаю сьвятло... Баюся лішні раз прыняць ванну, каб ваду зэканоміць...
— Разумееш, да чаго я дажыўся? Увесь час бегаю па кватэры і выключаю сьвятло... Баюся лішні раз прыняць ванну, каб ваду зэканоміць... Жонка, перш чым зварыць бульбу на электрапліце, спачатку гатуе ваду ў чайніку — менш нагарыць... У кіно апошні раз былі гады два таму. У краму хаджу, калі для пэнсіянэраў зьніжкі... Улюбёны Depeche Mode прыяжджае — гляджу на афішу, сьлінкі цякуць...
Мы пад’ехалі да ягонага дома. Ён падзякаваў і пацягнуўся ў пад’езд, сагнуўшыся пад цяжкім заплечнікам з бульбай.
Стала ніякавата. Гэта быў маналёг чалавека, які не шыкаваў у сваім жыцці, але, хай і з апошняга, мог сабе дазволіць і нядрэнна харчавацца, і ў кіно, і на канцэрт схадзіць, і ў адпачынак недарагі зьезьдзіць. Гэта чалавек, які палову жыцьця нават у краму па хлеб езьдзіў на аўта. Ягоная «Лада» была нібыта ягоным другім «я». Былі ягоным другім «я» і джынсы Levi’s, і красоўкі «Адыдас». Якія, зноў жа, хай і ня кожны год, але ж абнаўляў. І інтэрнэт ён, хваліўся, што засвоіў лягчэй, чым табліцу множаньня.
Чалавек кампутарызаванага часу, які сам жа гэты час рабіў ці набліжаў, мусіць, паводле ўкаранёнай ідэалёгіі, прыняць аблічча пэнсіянэра рабоча-калгаснага часу. Дзяржава яго пераводзіць у стан жабрака.
Ягонае, як і ўсіх тых 60-70-гадовых пэнсіянэраў, сьвядомае працоўнае жыцьцё прайшло не ў ваеннае ліхалецьце ці ў гады бальшавіцкай калектывізацыі, а ў найноўшы час з усімі выгодамі цывілізацыі. І вось яго дзяржава пераводзіць у стан жабрака, прымушае падпарадкавацца савецкаму стэрэатыпу пэнсіянэра, які культывуецца і ў сучаснай Беларусі. Маўляў, пэнсіянэру нічога ня трэба, для яго за шчасьце мусіць быць у тэрмін выплачаная пэнсія-падачка, каб толькі, прабачце за брутальнасьць, ня здох з голаду. Чалавек кампутарызаванага часу, які сам жа гэты час рабіў ці набліжаў, мусіць, паводле ўкаранёнай ідэалёгіі, прыняць аблічча пэнсіянэра рабоча-калгаснага часу. Такімі і застаюцца пэнсіянэры ва ўяўленьні дзяржаўных чыноў такога ж веку, такімі яны і павінны, паводле іхнай лёгікі, быць ва ўяўленьнях грамадзтва. Гэта бабулькі ў хустках, старых доўгіх спадніцах і гумовых ботах, і дзядкі — няголеныя, у галіфэ і фуфайках, нібыта з гулагаўскага лесапавалу вярнуліся.
Праз пару дзён пасьля той сустрэчы са сваім менскім знаёмцам-пэнсіянэрам я апынуўся ў Празе. І ўжо на лётнішчы, а пасьля па ўсім эўрапейскім горадзе, які, дарэчы, таксам ня так даўно быў у сацыялістычным лягеры, востра разануў мне вока зусім іншы вобраз пэнсіянэра. Гэта вясёлыя людзі, элегантна прычасаныя ці ў капелюшах, сучасна апранутыя, з айфонамі і пляншэтамі ў руках, якімі яны фатаграфуюць славутасьці. Такія пэнсіянэры ў Эўропе паўсюль — у аэрапортах, гатэлях, на курортах, у тэатрах, музэях, рэстарацыях... Яны падарожнічаюць, яны перажываюць радасьць сучаснага жыцьця, якую ім гарантавала дзяржава, на якую яны зарабілі, і ніхто гэтага ў іх не адабраў. Магчыма, гэта іхняя апошняя радасьць, але яны на яе маюць права. Гэтых людзей паважаюць, ім радасна ўсьміхаюцца. І іх дзяржаўныя службоўцы не папракаюць за жаданьне жыць па-чалавечы, так, як жылі да пэнсіі, а мо яшчэ і лепш.
Вунь чаго захацелі, зараз запярэчаць мне тыя, хто на вяршыні ўлады, улучна і з тымі, хто самі ўжо ў пэнсійным узросьце. Нічога новага ў гэтых пярэчаньнях няма. Чулі мы іх і за саветамі, чулі і пры цяперашняй уладзе. Памятаеце абурэньне найвышэйшага чыноўніка тым, што пэнсіянэр, таксама былы вельмі высокі чыноўнік, захацеў купіць сьвіную шыю? Нельга! Састарэлы чалавек мусіць грызьці косткі. А вось жа ня хоча сучасны пэнсіянэр гэтага рабіць — і раз на тыдзень, у дзень 7-працэнтнай зьніжкі для пэнсіянэраў, выстойвае доўгую чаргу ў сталічным гіпэрмаркеце «Гіпа», што ля майго дому, каб купіць кавалачак, хай і ня шыі, але больш-менш прыстойнага мяса. І ў тых чэргах я бачу і былых навукоўцаў, і мастакоў, і пэдагогаў, і лекараў, і рабочых. Усе роўныя ў сваім горы.
Не змаглі беларусы ў бальшыні сваёй ні пры саветах, ні пры сучасным рэжыме адкласьці на старасьць, на чорны дзень вартай чалавека сумы. Ня можа, ня ў стане дзяржава па-чалавечы аддзячыць сваім грамадзянам за тое, што яна сёньня мае.
Не змаглі беларусы ў бальшыні сваёй ні пры саветах, ні пры сучасным рэжыме адкласьці на старасьць, на чорны дзень вартай чалавека сумы. Ня можа, ня ў стане дзяржава па-чалавечы аддзячыць сваім грамадзянам за тое, што яна сёньня мае. Адпаведна ня можа сучасны пэнсіянэр быць удзячным дзяржаве за пэнсію-падачку, няхай і ў тэрмін. А людзей, якія звыкліся з працаднямі замест заробку, у якіх што пэнсія, што заробак былі аднолькава абразьлівымі, ужо засталося мала.
У нашы дні пэнсія па-беларуску для бальшыні беларусаў — гэта пераход у стан жабрацтва, паводле сучасных вымярэньняў. Гэта ў маральным сэнсе — прыніжэньне асобы. Таму людзі сталага веку, нягледзячы на стан здароўя, ня хочуць ісьці на гэты «заслужаны адпачынак» і гатовыя цягнуць лямку аж да апошняга ўздыху.
Меркаваньні, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.
