«Пэнсіі — мізэрныя, працы — ніякай...»

У Беларусі нямала людзей, якія сутыкнуўшыся з крыўдамі, несправядлівасьцю, падманам, зьвяртаюцца ў пошуках праўды да высокіх начальнікаў. І найчасьцей — да прэзыдэнта, які, на іхную думку, можа імгненна паставіць на месца любога чыноўніка і любую дзяржаўную ўстанову, пакараць вінаватых і заахвоціць працавітых ды ініцыятыўных. Ці апраўданыя гэтыя чаканьні? І зь якой рэакцыяй Адміністрацыі прэзыдэнта сутыкаюцца найчасьцей такія скаржнікі ды просьбіты?

Для сёньняшняй размовы я выбраў з нашай пошты некалькі лістоў, аўтары якіх распавядаюць гісторыю сваёй перапіскі з прэзыдэнцкімі чыноўнікамі. Пачну з допісу даўняга слухача і аўтара Свабоды Аляксея Былінскага з Рэчыцы. Ён піша:

«Праўда ў Беларусі — гэткі рэдказямельны элемэнт: паспрабуй знайдзі яе. А ў афіцыйных крыніцах увогуле не разьбярэш, дзе праўда, а дзе хлусьня. Увогуле, у нас усё імкнуцца ўсярэдніць — зарплаты, пэнсіі, сацыяльныя правы і чыста чалавечыя магчымасьці. Будзеш хадзіць кругамі — і нідзе нічога ня вырашыш. І нават не зразумееш, чаму так адбываецца. Асабіста ў мяне такіх пытаньняў — процьма. Напрыклад:

— Чаму там, дзе 30 год таму сядзелі 20 чыноўнікаў, цяпер сядзяць 50?

— Чаму 30 год таму мы плацілі прыблізна 12 працэнтаў ад сабекошту жыльля і камунальных паслугаў, а цяпер плацім 60, і гэтая лічба імкнецца да поўнай самаакупнасьці?

— Чаму агульная колькасьць супрацоўнікаў ваенкаматаў перавысіла памесячна разьмеркаваную колькасьць прызыўнікоў — хоць мы ні з кім не ваюем?

— Чаму беларускі парлямэнт плодзіць сотні законаў, але ад гэтага нікому ня робіцца лягчэй?

Сотні пытаньняў, а адказаць на іх няма каму. У Беларусі ёсьць прэзыдэнт, які, як ён сам сьцьвярджае, за ўсё ў адказе. Але паспрабуй да яго дагрукацца. Ягоны нумар тэлефона — гэта найстражэйшая дзяржаўная таямніца (як, зрэшты, і ягонага найбліжэйшага атачэньня). Напішаш ліст — дык яго перахопіць канцылярскі стрэлачнік гаспадзін С.І.Буко, з сартаваньнем па трох кірунках: адказ ты альбо не атрымаеш увогуле; альбо атрымаеш не па сутнасьці; альбо адказаць даручаць таму, хто да тваёй справы ніякіх адносінаў ня мае.

За 20 год я не прыпомню такога факту, каб па маёй справе даў адказ нехта з кіраўнікоў Адміністрацыі прэзыдэнта.

Вось так і жывем. Напазычалі грошай — 30 мільярдаў даляраў — і робім выгляд, што ўсё ў парадку. Я і хацеў бы дапамагчы расплаціцца — ды мая дзелавая парада ні ў якую шчыліну ня ўплішчыцца».

Спадар Аляксей даслаў копію аднаго з апошніх адказаў на свой зварот у Адміністрацыю прэзыдэнта. Аўтар адказу — ужо згаданы спадар Буко, начальнік управы па працы са зваротамі грамадзянаў, паведамляе, што зварот пакінуты без разгляду, бо такое права дае закон, калі ў лісьце «дапушчана выкарыстаньне нецэнзурных ці зьняважлівых слоў і выразаў».

Не зусім зразумела, спадар Аляксей, якія зьняважлівыя словы і выразы вы ўжылі ў лісьце, адрасаваным у Адміністрацыю прэзыдэнта. Можна, аднак, дапусьціць, што прэзыдэнцкіх чыноўнікаў ня надта парадавалі вашы прапановы пра тое, як знайсьці 30 мільярдаў на пагашэньне дзяржаўных пазыкаў. Вы ж, напэўна, і ім пра неабходнасьць скарачэньня дзяржаўнага апарату напісалі, пра свае назіраньні наконт таго, што там, дзе за камуністамі 20 чыноўнікаў сядзелі, сёньня сядзяць 50... Якому чыноўніку такое спадабаецца?

Пра сваё расчараваньне рэакцыяй Адміністрацыі прэзыдэнта на лісты простых грамадзянаў паведамляе і наш даўні сябар Сяргей Кобрынскі з Кобрына. Ён піша:

«Мясцовая ўлада да людзей не прыслухоўваецца. Ім абы ціха было. Яны ж — так званыя „дзяржаўныя службоўцы“ з адмысловымі высокімі акладамі і пэнсіямі. Не знайшоўшы праўды ў іх, пішаш прэзыдэнту — на адрас Мінск-16, вуліца Карла Маркса, 38. А адтуль звычайна даюць адпіску: „Ваша заява зарэгістравана і пераслана...“ А куды? Туды і да таго, на каго вы скардзіцеся. Вось і ўся праца Адміністрацыі прэзыдэнта, „слугаў народа“... Колькі ні пісаў туды — усё бяз толку. Што ж гэта за ўлада? Ніякая. Усё толькі абяцанкі-цацанкі. Прыкрытая хлусьня. Гэтак і я магу наабяцаць 100 карабоў розных небыліц. І што?

Ня веру ўжо я нікому, ніякай уладзе!

Пэнсіі — мізэрныя, працы — ніякай. Людзі сталі эгаістычнымі, злымі, абыякавымі да чужога болю.. Многія за грошы гатовыя застрэліцца. А пры гэтым робяць выгляд, нібы вераць у Бога.

Куды ні глянеш — паўсюль прыстасаванцы, зашальмаваныя прыдуркі, людзі бяз сораму... Галовы забітыя мякінаю, брудам. Ня хочацца ні бачыць такіх, ні слухаць. Часам сутыкаесься з тым, што нават родзічы хочуць цябе ўджаліць, растаптаць, папляткарыць пра цябе. Усё больш схіляюся да высновы, што ўсюды цяпер наўкол — плеткары, абібокі, людзі без сумленьня. Ня хочацца ні з кім ні сябраваць, ні прывітацца.

Вельмі смуткую, што радыё Свабода можа закрыцца. Урэзаныя гадзіны вяшчаньня, цяжэй стала знаходзіць вас у эфіры. І што рабіць? Маліцца Богу, толькі і ўсяго... Пасылаю вам імпульсы дабра, добрага здароўя на многія гады! Вашы перадачы карысныя, цікавыя, хочацца слухаць і жыць! Паслухаўшы, нібы крылы вырастаюць! Толькі Свабода гаворыць праўду! Трымайцеся, Валянцін, за Праўду і Свабоду».

Дзякуй вам, спадар Сяргей, за гэтыя словы. Не апускайце рук, не адчайвайцеся, не давайце змрочным думкам апаноўваць сябе. Прыязных, добразычлівых, удумлівых людзей зусім ня мала — проста трэба больш пільна прыглядацца і, відавочна, самому выяўляць ініцыятыву, з адкрытасьцю і шчырасьцю ставіцца да іншых...

Што да спадзяваньняў знайсьці праўду ў прэзыдэнцкай адміністрацыі... Надзеі гэтыя збольшага марныя — ня вы адзін у гэтым пераканаліся. Штогод на адрас Менск, Карла Маркса, 38 прыходзяць дзясяткі (калі ня сотні) тысяч лістоў-скаргаў на нядбайных, карысьлівых, зладзеяватых мясцовых начальнікаў. Таго невялікага штату чыноўнікаў, якія разьбіраюць пошту, ледзь хапае на тое, каб рэгістраваць яе ды перасылаць па іншых установах. Дзе ўжо там разьбірацца з гэтымі скаргамі па сутнасьці: выяжджаць на месца, сустракацца зь людзьмі, праводзіць разбор...

Сярод тых тысяч людзей, якія дзесяцігодзьдзямі вядуць перапіску з рознымі дзяржаўнымі органамі — ліквідатар-чарнобылец Віктар Бута зь Менску:

«Гадамі і дзесяцігодзьдзямі спрабую дамагчыся праўды, аднаўленьня маіх парушаных правоў чарнобыльца-ліквідатара. Куды толькі ні зьвяртаўся — у выканкамы ўсіх узроўняў, розныя міністэрствы і ведамствы... Але ўсе гэтыя скаргі не даходзяць да тых, хто сапраўды можа вырашыць мае праблемы — надзеленых уладай асобаў, здольных прымаць рашэньні. І перш за ўсё я патрабую бестэрміновае пасьведчаньне непрацаздольнага інваліда чарнобыльскай групы, якое б давала права на годную пэнсію. Але ж не даюць. Заселі ў чыноўніцкіх кабінэтах розныя хабарнікі, пярэваратні, вымагальнікі, ліхвяры — і зьдзекуюцца зь людзей.

І застаюся я са сваёй чарнобыльска-асноўнай пэнсіяй памерам два мільёны беларускіх рублёў — абяздолены і самотны, безабаронны і залежны ад любых зламысных чыноўнікаў».

Справа, хутчэй за ўсё, ня ў тым, што вашы, спадар Віктар, лісты не даходзяць да тых чыноўнікаў, якія, як вам здаецца, вырашаць справу станоўча — налічаць высокую пэнсію. Усе чарнобыльскія праграмы ў Беларусі за апошнія два дзесяцігодзьдзі значна скарочаныя альбо і ўвогуле адмененыя. Пад скарачэньне падпалі і асноўныя сацыяльныя льготы, якімі на пачатку 90-х гадоў карысталіся чарнобыльскія ліквідатары. Наўрад ці ёсьць сэнс пісаць усё новыя і новыя сотні лістоў у розныя інстанцыі: хутчэй за ўсё, вы і надалей будзеце атрымліваць стандартныя фармальныя адпіскі. Калі сумняваецеся ў слушнасьці пазыцыі чыноўнікаў — зьвярніцеся ў суд. Прынамсі, будзеце мець спасылкі на канкрэтныя законы і ўказы.

І на заканчэньне — кароткі ліст ад Анатоля Адаменкі з Гомеля. Уражаны ўкраінскай рэвалюцыяй і яе наступствамі, слухач піша:

«Зараз вельмі трывожыць становішча ва Ўкраіне. Згадваю, што пра нешта падобнае яшчэ 20 год таму папярэджваў Зянон Пазьняк. У мяне нават захавалася тая публікацыя з „Народнай газэты“. Але ж да Пазьняка не прыслухаліся, выбралі іншы шлях. Цяпер будучыня Беларусі цьмяная, цалкам прывязаная да непрадказальнай і агрэсіўнай Расеі. Мы самі неяк дажывем. А дзеці, унукі? Якімі словамі яны пра нас успомняць? Вось што непакоіць і турбуе больш за ўсё».

А якімі словамі згадваем сваіх дзядоў і бацькоў мы, спадар Анатоль? Найчасьцей — добрымі, словамі ўдзячнасьці і смутку. Ці іхная віна, што давялося жыць у жорсткім 20-м стагодзьдзі — падчас крывавых рэвалюцыяў і войнаў, нялюдзкіх дыктатарскіх рэжымаў, палітычных рэпрэсіяў і зьдзекаў з іншадумцаў... Час, у які выпала жыць, не выбіраюць. Наступныя пакаленьні ўсьведамляюць і разумеюць гэта ня горш за папярэднія. Таму не выпадае надта непакоіцца за тое, што нашы нашчадкі прад’явяць нам, калі адыдзем і спачнем, нейкія асабліва строгія рахункі за нашы памылкі і пралікі...

Дзякуй усім, хто знайшоў час для ліста на Свабоду.
Пішыце нам, адрас ранейшы: Менск-5, паштовая скрынка 111.
Праграма «Паштовая скрынка 111» выходзіць у эфір кожную сераду.

Аўтару можна пісаць на адрас zdankov_rs@tut.by