Вайна і мір у Крыме

Чаму пляны Масквы адносна Крыму так хутка мяняліся – ад рэфэрэндуму пра большую аўтаномію да далучэньня паўвыспы да Расеі? Чаму Ўкраіна не дае ваеннага адказу на ўварваньне на сваю тэрыторыю? Наколькі адэкватная сытуацыі рэакцыя Захаду? Чаму Лукашэнка не падтрымаў Пуціна?
Гэтыя пытаньні ў Праскім акцэнце абмяркоўваюць украінскі палітоляг Косьць Бандарэнка, расейскі журналіст Віктар Дзятліковіч і беларускі пісьменьнік і публіцыст Віктар Марціновіч.

Пляны Масквы: ад аўтаноміі Крыму да ўключэньня ў РФ

Дракахруст: Чаму сытуацыя з расейскай анэксіяй Крыму разьвіваецца гэтак імкліва: напачатку быў плян рэфэрэндуму пра шырокую аўтаномію ў траўні, потым рэфэрэндум ужо пра незалежнасьць напрыканцы сакавіка, цяпер ужо – далучэньне да Расеі, рэфэрэндум праз тыдзень, а заварот да Расеі аб далучэньні – нават і не дачакаўшыся рэфэрэндуму?

Бандарэнка: Я мяркую, што мы яшчэ пабачым шмат новых ідэяў. Справа ў тым, што сытуацыя ў Крыме зараз у тупіку. Бакі ня ведаюць, што рабіць далей. Самаабвешчанае кіраўніцтва Крыму таксама шукае шляхі выхаду для сябе, але ня бачаць іх. Спачатку яны хацелі мець шырокую аўтаномію ў межах Украіны, потым, не знайшоўшы агульнай мовы з украінскім кіраўніцтвам, бо Кіеў ня хоча іх прызнаваць легітымнай уладай, яны пачалі шукаць падтрымку ў Расеі. Потым, калі стала зразумела, што і Расея не гаворыць пэўна пра падтрымку, яны пачалі гаварыць пра незалежнасьць і пратэктарат з боку Расеі. Зараз усе знаходзяцца ў пошуку, бо ніводны з гэтых варыянтаў нелегітымны, ніводзін ня будзе прызнаны міжнароднай супольнасьцю, і ніводзін з гэтых варыянтаў ня знойдзе падтрымкі ў большасьці грамадзянаў. Я не кажу пра рэфэрэндум, бо рэфэрэндум – гэта маніпуляцыйная тэхналёгія, але гавару пра тое, што адбудзецца пасьля рэфэрэндуму, пасьля таго, як Крым паспрабуе стаць незалежным.

Дракахруст: Віктар Марціновіч, а на ваш погляд, у чым прычына такой хуткай зьмены плянаў? Можна сказаць, што падымаюць стаўкі, але калі потым адкручваць давядзецца, гэта ж страта твару. Ці гэта вядзецца такая гульня, што гэта, маўляў, вырашае само крымскае кіраўніцтва, «зялёныя чалавечкі», «ветлівыя людзі», а мы, Расея, тут не пры чым? Чаму сытуацыя, і без таго вострая і няпэўная, робіцца яшчэ больш вострай і няпэўнай, сьвядома прычым.

Марціновіч: Зараз крымскія органы ўлады акупаваныя нейкімі дзіўнымі людзьмі. На думку Пуціна, пасьля таго, як адбудзецца рэфэрэндум, пасьля таго, як насельніцтва Крыму пацьвердзіць свой намер уступіць у Расею, сытуацыя праясьніцца. Можна будзе ўводзіць войскі і ўсё будзе больш зразумелым. Аднак, на мой погляд, гэты плян не спрацуе, таму што ўсё што робіцца, яно са стану вялікай анархіі прыводзіць да стану яшчэ большага хаосу і анархіі. На мой погляд, трэба было б зараз проста спыніцца і падсумаваць, прааналізаваць той стан, у якім знаходзяцца ўкраіна-расейскія стасункі на дадзены момант.

Дракахруст: Віктар Дзятліковіч, а ваша ацэнка, вашае бачаньне з Масквы – чаму Расея падымае стаўкі?

Дзятліковіч: Ня ўсе падымаюць стаўкі, быццам бы. Прынамсі, калі арыентавацца па афіцыйных заявах, Уладзімір Пуцін нават на прэсавай канфэрэнцыі кажа, што размова не ідзе пра далучэньне Крыму да Расеі. Падымаюць стаўкі, даючы нейкі сыгнал крымскім уладам, перш за ўсё Савет Фэдэрацыі і Дзяржаўная Дума. Менавіта яны зараз заяўляюць, што Расея гатова прыняць Крым у свой склад, што расейскія ўлады падтрымліваюць улады Крыму і гэтак далей. Такім чынам, усё ж такі застаецца нейкая прастора, дзе можна гуляць у адзін і ў другі бок, дзе Расея можа пры нейкіх умовах нават пасьля рэфэрэндуму адгуляць назад пытаньне далучэньня Крыму. Таму, безумоўна, зараз галоўнае і для ўладаў Крыму, і для ўладаў Расеі – гэта замацаваць тую пазыцыю, што, быццам бы, насельніцтва Крыму гатовае ўступіць у склад Расеі, а кіраўніцтва Расеі, быццам бы, гатовае прыняць гэтых людзей і гэту тэрыторыю ў склад Расеі. Але гэта стане адпраўной кропкай для нейкіх перамоваў і для гандлю. Чым больш моцная першапачатковая пазыцыя на перамовах, тым больш можна дамагчыся ў выніку.

Вайна па запаветах Гандзі

Дракахруст: Баяздольнасьць украінскай арміі многімі ставіцца пад сумнеў, хаця паводзіны ўкраінскіх вайскоўцаў у Крыме дэманструюць, што, кажучы словамі ўкраінскага гімну, «Шчэ не вмэрла». Аднак чаму ўкраінскія ўлады не даюць адпору акупацыі сілай? Мэта – не ліць кроў, не выклікаць больш маштабнае вайсковае ўварваньне, палагодзіць Пуціна? Дык ён і наяўным кантынгентам дасягае сваіх мэтаў.

Бандарэнка: Афіцыйны Кіеў не выключае, што ўсё ж такі трэба ісьці на перамовы і шляхам перамоваў можна будзе дасягнуць урэгуляваньня сытуацыі, якая склалася ў Крыме. Вайсковыя дзеяньні Ўкраіны ў Крыме будуць разглядацца, як нагода для шырокамаштабнага ўварваньня на тэрыторыю Ўкраіны і ня толькі ў Крыме. І Ўкраіна гэта выдатна разумее. Сёньня Ўкраіна не гатовая да вайны. Яна і не рыхтавалася да вайны, яна прызвычаілася жыць у камфортных стасунках са сваімі суседзямі. Зараз Украіна разумее, што трэба зрабіць усё, каб не справакаваць шырокамаштабны канфлікт. Ёсьць спадзеў на тое, што перамовы адбудуцца. Сёньня Крэмль заявіў, што ў прынцыпе не адмаўляецца ад перамоваў паміж Кіевам і Масквой, калі Кіеў перастане называць Расею агрэсарам і ваюючым бокам. І пытаньне Крыму будзе вырашацца падчас гэтых перамоваў.

Дракахруст: Віктар Дзятліковіч, як у Маскве ўспрымаюць гэты, я б сказаў, гандысцкі супраціў украінскага войска? Гэта разбурае нейкія расейскія пляны? Расстрэльваць бяззбройных людзей, якія не чыняць супраціву, неяк дзіка, тым больш, што ўсе разумеюць формулу Клаўзевіца, што вайна – гэта працяг палітыкі іншымі сродкамі. Ці наадварот, нічога такі супраціў не разбурае, войскі дасягаюць пастаўленых мэтаў, як на парадзе.

Дзятліковіч: Не, я ня думаю, што гэта разбурае нейкія пляны, таму што ў Расеі ўвогуле мала ўвагі зьвяртаюць на гэты гандысцкі супраціў украінскіх вайскоўцаў у Крыме. Ну канечне, ёсьць паведамленьні ў сацыяльных сетках, пішуць пра гэта некаторыя газэты, але, усё ж такі, на гэтым ня робяць нейкі акцэнт і гэта не разглядаецца як нейкі важны фактар. У Расеі думаюць так, што калі ўжо пачнецца вайна, то яны там не пратрымаюцца, таму хай сядзяць, дзе сядзяць. Ніяк гэта не ўплывае на сытуацыю.

Што тычыцца, Юры, вашага папярэдняга пытаньня, у мяне такое адчуваньне, што ўкраінскія ўлады ў той час, калі Расея ўводзіла свае войскі ў Крым, проста не былі гатовыя да нейкага сілавога супрацьстаяньня і да сапраўднай вайны. І не ў апошнюю чаргу, таму што яны не былі ўпэўненыя ў тым, што могуць разьлічваць на ўсе вайсковыя часткі ўкраінскай арміі. Магчыма, гэта толькі мая думка, але гэта таксама магло быць адной з прычынаў, чаму не пачаліся нейкія сапраўды ўзброеныя сутычкі.

Што кантралюе ўрад Украіны?

Дракахруст: Віктар Марціновіч, у мяне да вас пытаньне – у працяг таго, што казаў Віктар Дзятліковіч. Якое ў вас уражаньне – у якой ступені цяперашняя ўкраінская ўлада кантралюе, прынамсі, «мацерыковую» частку Ўкраіны? Зразумела, у Крыме «зялёныя чалавечкі», там яны ўсё і кантралююць, але ў астатняй частцы Ўкраіны, у большай частцы Ўкраіны «зялёных чалавечкаў» няма. У якой ступені ўлады кантралююць сытуацыю, у якой ступені яны кантралююць войска, у якой ступені яны кантралююць як Усход, так, дарэчы, і Захад?

Марціновіч: Ведаеце, аб’ектыўна пачатак вайны, прынамсі інфармацыйнай, вельмі адчуваецца ў тым, што на гэтае пытаньне зь Беларусі адказаць немагчыма. Калі мы паглядзім расейскія тэлеканалы, ці калі мы проста пачытаем, што пішуць некаторыя нашы сябры, якія аселі ў Маскве, дык яны шчыра вераць у тое, што ва Ўкраіне гвалтуюць людзей на вуліцах. Я атрымаў даволі сьмешны ліст ад чалавека, які жыве ў Маскве, які спадзяецца, што ў Беларусі такога ніколі ня будзе, што рускіх людзей у Беларусі ня будуць перасьледаваць, ня будуць забіваць. Разумееце, яны вераць у гэта. Зь іншага боку, я чытаю, што пішуць мае сябры, якія жывуць ва Ўкраіне. Яны пішуць, што падобныя расповеды і страхі – гэта проста лухта, што ўсё там добра. Відаць, трэба быць ва Ўкраіне, каб адказаць на гэтае пытаньне. Але вось спадар Бандарэнка размаўляе з намі не на фоне стрэлаў. Дык, відаць, нешта ўрад там кантралюе.

Дракахруст: Спадар Бандарэнка, як вы адказваеце на гэтае пытаньне? Я днямі ва «Ўкраінскай праўдзе» (не на расейскім нейкім рэсурсе) прачытаў, што новыя ўлады Ўкраіны прызначылі ў Львоў пракурора. А калі ў Львове адбывалася яго прадстаўленьне, то прадстаўнікі мясцовага «Правага сэктару» проста ўзялі яго за шкірку і выкінулі з памяшканьня, дзе адбывалася гэтае прадстаўленьне. І за гэта прадстаўнікі львоўскага «Правага сэктару» не трапляюць на нары побач з Губаравым. Дык пытаньне: кантралюе ўрад сытуацыю ці не кантралюе? Так, аб’ектыўна, не для Пуціна.

Бандарэнка: Насамрэч на вашае пытаньне цяжка адказаць. Украіна перажывае наступствы рэвалюцыйнага працэсу. Пасьля такіх працэсаў хвалі не супакойваюцца адразу, яны працягваюць дэманстраваць здольнасьць да розных штормаў. Зараз мы бачым працэсы пострэвалюцыйнага характару. Падчас рэвалюцыі зьявілася новая сіла – «Правы сэктар». Яна робіць стаўку на дзеяньне, а не на роздум і дыскусіі. Гэтая сіла не ўваходзіць ва ўрад, але яна не ўваходзіць у Раду Майдана, яна кантралюе Майдан. Паколькі Майдан застаецца, ён шмат у чым не пагаджаецца з афіцыйнай уладаю. «Правы сэктар» не заўсёды падзяляе думкі афіцыйнай улады.

Мы мелі некалькі прыкладаў таго, як в.а. прэзыдэнта Турчынаў рабіў нейкія заявы і гэтыя заявы сутыкаліся з супрацьдзеяньнем Зьмітра Яраша, кіраўніка «Правага сэктару». Таксама мы бачым, як новая ўлада, якая фармуецца на месцах, уступае ў канфлікт з прадстаўнікамі «Правага сэктару».

Зьміцер Яраш заявіў, што пойдзе ў прэзыдэнты, а «Правы сэктар» стане радыкальнай палітычнай партыяй. Таму зараз сапраўды нельга сказаць, што калі ўлада скажа зараз сваё слова, на Майдане ўсе да яго прыслухаюцца. Сёньня ў Кіеве заплянаванае чарговае веча, на якім радыкалы з «Правага сэктару» будуць дамагацца зьменаў ва ўрадзе, каб з ураду сышлі адны, і прыйшлі іншыя асобы.

«Праваму сэктару» не падабаецца, што людзі, якія працавалі ў мінулай уладзе, сёньня займаюць кіроўныя пасады, як, напрыклад, губэрнатар Луганскай вобласьці Балоцкіх, які ва ўрадзе Азарава быў міністрам па надзвычайных сытуацыях.

Таму напэўна гаварыць пра поўны кантроль ураду над сытуацыяй не даводзіцца.

Яшчэ варта дадаць, што на Ўсходзе і на Поўдні Ўкраіны працягваюцца шматтысячныя мітынгі, якія выступаюць ня столькі пад сэпаратысцкімі лёзунгамі, колькі не прызнаюць новую ўладу ў Кіеве. Яны лічаць яе нелегітымнай, а Турчынава і Яцэнюка – узурпатарамі. Новай уладзе давядзецца шукаць і выбудоўваць балянсы як з радыкаламі з Майдану, так і з тымі людзьмі, якія на Ўсходзе не прызнаюць новую ўладу.

Дракахруст: Віктар Дзятліковіч, на ваш погляд, у якой ступені на рашэньні Масквы ўплывае тая сытуацыя, якая зараз ёсьць ва Ўкраіне? Пуцін заявіў, што ўлада там нелегітымная, прыйшла шляхам перавароту. Дык калі б яна там усё жорстка кантралявала, то ўсё роўна бы «зялёныя чалавечкі» зьявіліся? І яшчэ адно пытаньне: ці прасьцей было б Маскве, калі б, скажам, часовым прэзыдэнтам Украіны быў Зьміцер Яраш і Масква магла б размаўляць з тым, хто рэальна ажыцьцяўляе сілавы кантроль над сытуацыяй?

Дзятліковіч: Я думаю, што на дзеяньні Масквы, безумоўна, уплывае пэўная слабасьць цяперашніх уладаў, і тое, што яны не карыстаюцца поўнай падтрымкай нават заходняй і цэнтральнай Украіны. Безумоўна, гэта падстава для таго, каб з пункту гледжаньня Крамля, не прызнаваць гэтай ўлады. Калі б выканаўцам абавязкаў прэзыдэнта Ўкраіны быў Яраш, я думаю, сытуацыя была б яшчэ горш. Я думаю, што пры радыкалізацыі афіцыйнай улады Ўкраіны радыкалізаваліся б і дзеяньні Крамлі і, магчыма, мы б ўжо назіралі расейскіх вайскоўцаў ня толькі ў Крыме, але і ўва ўсходніх украінскіх рэгіёнах.

Пазыцыя Захаду у крымскім крызісе: слабасьць ці разважлівасьць?

Дракахруст: Наступнае пытаньне – пра рэакцыю Захаду. Наколькі вам яна падаецца адэкватнай сытуацыі. Некаторыя лічаць яе слабай, бяззубай. Гэта так? Ці, можа быць, Захад памятае, што ядзерная валізка ў Пуціна ёсьць.

Бандарэнка: Захад насамрэч ня думае пра ядзерную зброю, разумеючы, што яе ўжываньне – гэта катастрофа плянэтарнага маштабу, і што пераможцаў у ядзернай вайне ня будзе. Захад наагул не думае пра вайну і шанцы на пройгрыш яго ці Расеі, а думае пра эканамічную сытуацыю. Ніхто не хацеў бы вайны, Захад ня хоча вайны наагул. Расея шмат у чым блефуе, Пуцін разумее, што ён пакуль што можа гуляць мускуламі, але ён для сябе не адкідае варыянт перамоўнага працэсу. Ён усьведамляе, што калі сытуацыя дойдзе да абсурду, ягоныя заходнія партнэры пойдуць на перамовы, і ён уяўляе сабе выйгрышы, якія ён можа атрымаць у выніку гэтых перамоваў.
Я б не сказаў, што апошнія перамовы Лаўрова і Кэры скончыліся нічым. Ёсьць шэраг момантаў, якія ўсяляюць надзею. І Пуцін разумее, што наступныя раўнды перамоваў, калі яны адбудуцца, могуць вывесьці Расею ў шэраг пераможцаў у гэтай сытуацыі.

Пуцін таксама спадзяецца, што гэтая сытуацыя ўзмоцніць яго саюз з Кітаем. Была адпаведная заява МЗС КНР, кітайскі міністар замежных справаў зрабіў шэраг камплімэнтаў на адрас Расеі.

Украіна для Пуціна ня ёсьць вызначальнай картай. Гэта карта, пры дапамозе якой ён можа гуляць на нэрвах Захаду.

Дракахруст: Віктар Марціновіч, якая вашая ацэнка заходняй палітыкі ў гэтым крызісе?

Марціновіч: Падчас Майдану яна была ніякай, падчас паступовага скатваньня сытуацыі да вайны яна таксама ніякая, аднак, мне здаецца на другім этапе трэба сачыць хутчэй за манэўрамі амэрыканскіх ваенных караблёў у Чорным моры. Ужо робіцца не настолькі важным, што кажа Абама, колькі стан рухавікоў ваенных амэрыканскіх караблёў.

Дракахруст: А чаму гэта важна? Яны будуць ваяваць? Вот спадар Бандарэнка лічыць, што не.

Марціновіч: Зразумела, не. Аднак інфармацыя пра тое, што ў амэрыканскага карабля зламаўся рухавік і ён таму ня можа аднекуль там сысьці – гэта, насамрэч, адзіная істотная заява на тэму тых падзеяў, якія адбываюцца ў Крыме. Калі эўрапейская рэакцыя была слабая, я абураўся. А зараз я бачу ўжо менавіта ваенную рэакцыю. І бачу, што Расея ў адказ аддае загад вайскоўцам адступіць на свае базы ў сувязі са сканчэньнем вучэньняў. Для мяне гэта большая прыкмета палітычнага дыялёгу, чым абмен дэклярацыямі, бо апошняе – пусты гук.

Дракахруст: Віктар Дзятліковіч, калі Расея пачынала апэрацыю ў Крыме, у Крамлі, відаць, разумелі, што проста так гэта ня пройдзе, што нешта Захад будзе рабіць. Ужо, як мы ведаем, ёсьць і пэўныя санкцыі амэрыканскія, па меншай меры, візавыя санкцыі, фінансавыя санкцыі. Караблікі, сапраўды, там плаваюць туды-сюды. На ваш погляд, з гледзішча Крамля, гэта ў прынцыпе чакана, гэта прымальная плата?

Дзятліковіч: Я думаю, што Пуцін ня вельмі пужаецца эканамічных санкцыяў. Ён, магчыма, быў шчырым, калі прасоўваў ідэю нацыяналізацыі эліты, пра што ў Расеі гавораць апошнія год-два. Ён робіць нейкія крокі, каб расейскія капіталы вярталіся ў Расею. Заходнія эканамічныя санкцыі могуць нават падштурхнуць гэты працэс, вярнуць расейскія капіталы ў Расею, зрабіць іх уладальнікаў больш залежным ад Пуціна, а не ад заходніх краінаў, дзе ляжаць іх капіталы. Больш таго, санкцыі эканамічныя зараз уводзяцца ў дачыненьні да канкрэтных асобаў. Наўрад ці ўсё ж такі, прынамсі, калі сытуацыя кардынальна ня зьменіцца, будуць уведзеныя жорсткія маштабныя эканамічныя санкцыі супраць Расеі як дзяржавы. І таму пакуль нельга казаць, што расейская эканоміка вельмі шмат згубіць ад гэтых санкцыяў. Таму, я думаю, Пуцін пакуль што яшчэ ня вельмі баіцца ўсіх гэтых размоваў пра эканоміку, а можа, сапраўды, больш непакоіцца пра амэрыканскія караблі ў Чорным Моры.

Дракахруст: А, дарэчы, непакоіцца наконт амэрыканскіх караблёў?

Дзятліковіч: Я думаю, што непакоіцца, зразумела. Ну раптам расейскія і амэрыканскія караблі будуць побач, раптам нехта стрэльне. Я думаю, што тады патопленымі могуць аказацца не адзін ці два караблі ўкраінскага флёту, але расейскія караблі. Безумоўна, гэта непакоіць.

Чаго будзе каштаваць Лукашэнку адмова падтрымаць Пуціна?

Дракахруст: Пуцін на тэрміновым саміце мытнага саюзу на гэтым тыдні не дачакаўся нават ускоснай падтрымкі свайго ўварваньня ані ад Назарбаева, ані ад Лукашэнкі. Чаму? Лукашэнка ж пад эўрапейскімі і амэрыканскімі санкцыямі. У 2010 годзе ён сам прапаноўваў умяшацца ў падобнае паўстаньне ў Кіргізстане сіламі АДКБ. А чаму зараз не падтрымлівае? І чаго будзе яму каштаваць адсутнасьць такой падтрымкі?

Марціновіч: Я сваю пазыцыю наконт зьнешняй палітыкі Беларусі сфармуляваў тры гады таму ў тэксьце, які называўся «Купі цагліну». Мне здаецца, што Беларусь умешваецца ў такія справы ў двух выпадках. У першым, калі гэта асабістая вайна Аляксандра Лукашэнкі. Гэта было, напрыклад, з Бакіевым, скіданьне якога ён успрымаў, як асабістую абразу. Другое, калі ў яе ёсьць нейкі выйгрыш, які можна памацаць рукамі.

У дадзеным выпадку мы бачым вельмі супярэчлівую пазыцыю беларускага міністэрства замежных справаў. Мы памятаем рэакцыю Макея, які ў інтэрвію BNS заявіў пра каштоўнасьць для Беларусі тэрытарыяльнай цэласнасьці Ўкраіны. Усе тады вельмі зьдзівіліся, таму што прызвычаіліся да таго, што беларуская зьнешняя палітыка зьяўляецца фактычна працягам зьнешняй палітыкі Масквы. І вось, мне здаецца, што такія заявы робяцца для таго, каб у Эўропе зразумелі, што Беларусь можа згуляць нейкую ігру ў дадзеным выпадку.

З іншага боку, у траўні будзе вырашацца пытаньне №1 для Беларусі, пытаньне пра тое, якім чынам будзе працаваць мытны саюз у новым фармаце, у выглядзе Эўразійскага саюзу. Для Лукашэнкі вельмі прынцыпова, каб ён працаваў на яго ўмовах – нафта бяз мыта і газ па коштах РФ. Зараз у яго, дзякуючы Ўкраіне, зьявіўся вельмі моцны аргумэнт у гэтых перамовах наконт Эўразійскага саюзу.

Ёсьць свой набор аргумэнтаў і для Эўропы. Эўропе прапануецца набыць нашае неўмяшальніцтва, наш нэўтралітэт у магчымай вайне.

Дракахруст: Віктар Дзятліковіч, якой можа быць рэакцыя Расеі на такія паводзіны бліжэйшых саюзьнікаў. Мы бачым, што Захад, ЭЗ, ЗША выказваюць Кіеву публічную і нядвухсэнсоўную падтрымку і нават абараняюць яго. А тут нават двух словаў не пачулі. У адносінах і да Беларусі, і да Казахстану паўтараецца сытуацыя 2008 году. На ваш погляд, гэта будзе мець нейкія наступствы для Лукашэнкі?

Дзятліковіч: А вы ўзгадайце, ці меў нейкія наступствы для Лукашэнкі той факт, што Беларусь не прызнала незалежнасьць Паўднёвай Асэтыі і Абхазіі. Стасункі Беларусі і Расеі нейкім чынам разьвіваюцца, бываюць канфлікты, якія потым залагоджваюцца, але на гэтыя стасункі менавіта зараз у 2014 годзе непрызнаньне Беларусьсю Абхазіі і Паўднёвай Асэтыі ніяк не ўплывае. 7 гадоў прайшло і Расея ўжо забыла, што калісьці яна патрабавала ад Лукашэнкі прызнаньня незалежнасьці гэтых быццам бы дзяржаваў.

Зразумела, сытуацыя з Украінай і з Крымам для расейскай палітыкі больш важная, чым, скажам, у свой час з Паўднёвай Асэтыяй, дзе жыве 35 тысяч чалавек. Тым ня менш, я думаю, што кардынальнага ўплыву на беларуска-расейскія стасункі адмова Лукашэнкі адкрыта станавіцца на бок Пуціна ня зробіць. На гэтыя стасункі ўплываюць больш эканамічныя пытаньні і асабістыя ўзаемаадносіны Пуціна – Лукашэнкі, чым пазыцыя Беларусі ў крымскім пытаньні.