Лінкі ўнівэрсальнага доступу

«Чаму зачыняюць пошту і ня чысьцяць вуліцу? Бо абвешчаны Год беражлівасьці»


Валянцін Жданко
Валянцін Жданко

Эфір 24 красавіка 2013 году

Апошнім часам у беларускіх афіцыйных мэдыях часта гучыць спасылка на «Год беражлівасьці». Улада падвышае камунальныя тарыфы, скарачае сацыяльныя выплаты, зьмяншае колькасьць працоўных месцаў — бо, маўляў, трэба ж выконваць прэзыдэнцкі ўказ, якім 2013 год абвешчаны Годам беражлівасьці...

Пра тое, што санкцыянаваныя зьверху эканомія і ашчаднасьць дайшлі да самых далёкіх куткоў краіны, сьведчыць і пошта Свабоды. З аднаго такога ліста пачну сёньняшнюю размову.

Наш даўні сябар Мікалай Бусел зь вёскі Пружынішчы Акцябрскага (Рудабельскага) раёну з гэтай нагоды піша:

«Некалькі месяцаў таму адзін мой знаёмы пры сустрэчы сказаў: «Шчэ гэты Год беражлівасьці дасца нам у знакі». Успомнілася, як у далёкую брэжнеўскую эпоху намэнклятура любіла даваць гучныя эпітэты асобным гадам пяцігодкі: «вызначальны», «вырашальны» ды іншае такога кшталту... Цяпер нешта падобнае. І вось пасыпаліся як з рога дастатку розныя распараджэньні пра «эканомію»: то вады, то электрыкі, то кошту праезду. А пра харчы і казаць няма чаго: толькі лайдак не падымаў на іх цану. І ўсе «падымальшчыкі» жаляцца: маўляў, нерэнтабэльна ім працаваць. Дык хто вінаваты? Вядома, спажывец. І інфляцыя ім ня страшная, во!

Дайшла чарга і да паслуг. Жыве ў вёсцы Гарохавішчы Рудабельскага раёну
88-гадовая Шуст Варвара. Бабульку гады і нягоды сагнулі дугою, хатняе начыньне трымае на памосьце, бо да стала выпрастацца ня можа. Чалавеку ў такім становішчы догляд патрэбен.

Але... У нас жа Год эканоміі! Звоняць з раёну: давайце бабулю на камісію. Ім кажуць: бабуля ведае тую бальніцу і ні на якую камісію не паедзе. «Ладна, будзе доктар, паглядзіць бабулю». Сапраўды, прыехала доктарка, памерала бабулі ціск, сказала «Ўсё добра» і паехала. А неўзабаве паведамляюць скуль трэба, што бабуля здаровая і помач ёй не патрэбная. Наступныя тлумачэньні праясьнілі сытуацыю: перагледжанае распараджэньне прадугледжвае дапамогу толькі тым людзям, што ня могуць рухацца. І такія ёсьць.

От надоечы здарыўся інсульт у Параскі Іванавай з Пружынішчаў. Дык з-за таго, што вуліцу ў сяле не пачысьцілі ад сьнегу, машына не здолела падыйсьці да хаты старой жанчыны і яе амаль праз усё сяло цягнулі на саматужках да «хуткай дапамогі». Толькі тут можна памагаць чалавеку?

Сваяк Шуст Варкі наскрозь абураны: як гэта так, што дзяржава ня хоча памагаць людзям?! Старая гаравала амаль дарма ў калгасе, перадрыжала за бязьвінна асуджанага ў
50-х гадох на сьмерць мужа. Дзяржава разарыла яе, а цяпер адмаўляе ў помачы дажыць годна жыцьцё.

З кім ні пагамані — усе абураныя ўладай. Пажаліліся людзі, што школу зачыняюць. Прыехала раённае начальства. Людзі спрабавалі пагаварыць зь ім і па іншых праблемах, але тыя, бы кібаргі, наадрэз адмовіліся: «Мы прыехалі не па гэтых пытаньнях».

Зноў жа, папаўзла пагалоска, што зачыняць пошту. Бліжэйшая да нас паштовая кантора будзе каму за 12, каму за 16 кілямэтраў. (Грошай на пошты няма. Год эканоміі!) Але ўсе чулі па беларускім тэлебачаньні, што сын начальніка дзяржавы езьдзіў у Дубай (у Монтэ-Карла ня пусьцяць жа!) пацешыцца гонкамі «Формулы-1» і што такую трасу мараць збудаваць у Беларусі. (Божа барані, шчэ захочуць вярблюджую гоначную трасу збудаваць!)

На трасу, значыцца, грошы е, а на невялічкія пошты — няма! На догляд старой — няма! На адзін праезд па сялу бульдозэра — няма! Ці ж не цынізм?

Улада стала надзвычай нізкаякаснай і, пэўне, думае, што ейная асноўная функцыя — прадукаваць страх і «эканомію». На колькі ж хопіць гэтага маразму?"

Подпіс: «Мікалай Бусел, зацята непэрспэктыўная вёска Пружынішчы Рудабельскага (Акцябрскага) раёну».


У сувязі з вашым, спадар Мікалай, пытаньнем згадаю адну ня вельмі далёкую гісторыю. У 1987-м годзе выпала мне праяжджаць цягніком праз сацыялістычную Румынію, якою кіраваў тады Нікалае Чаўшэску (ён жа «Геній Карпат», ён жа «Паўнаводны Дунай розуму», ён жа «Тварэц эпохі нябачанага абнаўленьня»). Ехалі ўначы. Уразіла, што адразу пасьля перасячэньня савецка-румынскай мяжы пасьля няблага асьветленых украінскіх гарадоў і вёсак цягнік рухаўся практычна ў поўнай цемры. Аказалася, у сацыялістычнай Румыніі з прычыны вялікіх эканамічных цяжкасьцяў абвешчаны рэжым «жэстачайшай эканоміі». Ліхтарамі справа не абмяжоўвалася. Камуністычны рэжым падлічыў, што нармальная тэмпэратура для румына ўзімку +14 °C; што гарачую ваду дастаткова даваць раз на тыдзень; што бэнзіну хопіць 30 літраў на месяц; на пакой дазвалялася мець ня больш за адну лямпачку магутнасьцю 15 ват; месячныя талёны на харчаваньне прадугледжвалі 5 яек, па 2 фунты мукі і цукру, паўфунта маргарыну; прагляд тэлебачаньня быў скарочаны да 1 канала, 2–3 гадзіны ў дзень. Лядоўні і пыласосы былі забароненыя — зь меркаваньняў ашчаднасьці. За парушэньні людзей штрафавалі.

Пры гэтым сам «Геній Карпат» жыў у раскошы, будаваў сабе ўсё новыя рэзыдэнцыі, марнаваў мільёны даляраў на ўтрыманьне асабістай аховы (бо вельмі баяўся замахаў), а таксама вёў гіганцкія будоўлі — як цыкляпічны Палац Народу ў цэнтры Бухарэста ці канал «Блакітная магістраль».

Эпоха вялікай ашчаднасьці, што праўда, плён прынесла: Румынія хутка сплаціла ўсе свае шматмільярдныя вонкавыя пазыкі. Сам Чаўшэску, зрэшты, гэты сьветлы момант хоць і пабачыў, але скарыстаць ужо ня змог: быў расстраляны антыкамуністычнымі паўстанцамі ў сьнежні 1989-га, паводле хуткага прысуду ваеннага трыбуналу. Відаць, дужа далася ў знакі тая «эканомія» румынам, якія не пажадалі больш цярпець.

Наступны ліст — пра тое, якое кіно запатрабаванае сёньняшняй беларускай публікай і што сабой уяўляюць цяпер кінатэатры ў райцэнтрах. Ліст на гэтую тэму даслаў наш даўні слухач і аўтар Кастусь Сырэль з Ушачаў. Ён піша:

«Я ня быў у кінатэатры гадоў 20, калі ня больш. А тут пайшоў па справах у райвыканкам і ўбачыў на ўваходзе аб’яву — у нашым РДК дэманструецца кінафільм Сяргея Лазьніцы «У тумане» па аднайменнай аповесьці Васіля Быкава. Спампаваць яго ў інтэрнэце мне пакуль не ўдалося, а паглядзець вельмі хацелася. Вось я і вырашыў успомніць маладосьць і схадзіць «у кіно».

Кінасэанс пачынаўся а сёмай вечара. Ісьці ад дому да РДК мне хвілін пяць, але жонка сказала: «Выйдзі крыху раней, а то раптам чарга па квіткі будзе».

Я ня стаў пярэчыць і хвілін за дзесяць да сёмай ужо падыходзіў да РДК. Ля ўваходу нікога не было, і я падумаў: «Мабыць, з-за дрэннага надвор’я. Усе ўжо там, у залі і фае».

Я адчыніў дзьверы і ўвайшоў... Шаноўнае спадарства, вам даводзілася калі-небудзь правальвацца пад лёд на зімовай рыбалцы? Мне даводзілася як найменей чатыры разы. Гэта здараецца заўсёды нечакана. Ты ідзеш па лёдзе ўпэўнена, бо загадзя прасьвідраваў лунку і ўпэўніўся — лёд сантымэтраў дваццаць, вытрымае хоць каня. Але раптам за два мэтры ад праверанага месца... правальваесься, бо там — прамыіна ад падводнай крыніцы, пакрытая танюсенькім лядком і прысыпаная сьняжком, які выпаў уначы.

Падобнае пачуцьцё было ў мяне, калі я зайшоў у фае і ўбачыў, што там — аніводнага чалавека!

Я зазірнуў у глядзельную залю, там было цёмна і ціха. Выйшаў на ганак — нікога. Праз колькі хвілін з вуліцы пачуліся галасы і ў фае зайшлі дзьве жанчыны. Мы павіталіся — гэта былі знаёмыя мне супрацоўніцы райвыканкаму... Пазьней у залю ўвайшла яшчэ адна іхная калега... Так мы і глядзелі фільм пяцёх...

«У тумане» дэманстраваўся ў нашым мястэчку ажно чатыры дні. Прызнацца, я хацеў хоць бы ў адзін зь іх наведаць РДК зноў, каб паглядзець — ці многа прыйшло гледачоў у іншы дзень. Але не пайшоў — не хацеў яшчэ раз паспытаць агіднае пачуцьцё, калі правальваесься пад лёд. Я — вялікі аматар творчасьці Васіля Быкава, наогул адношуся да яго зь вялікай павагай. І мне непрыемна, што мастацкі фільм, зьняты па ягонай аповесьці, ня выклікаў цікаўнасьці землякоў. Хаця б цікаўнасьці.

Вельмі шкада..."
.

У савецкі час камуністычная прапаганда дужа хвалілася тым, што савецкі чалавек чытае больш за ўсіх у сьвеце. У якасьці доказу прыводзіліся нейкія неймаверныя наклады кніг і газэт, якія выдаваліся ў СССР. У мяне заўсёды было вялікае падозраньне, што большасьць тых накладаў, якія давалі гіганцкую статыстыку, складала рознага кшталту прапагандысцкая макулятура, якая ляжала мёртвым грузам і ў кнігарнях, і ў бібліятэках. Паліцы былі запоўненыя, а знайсьці па-сапраўднаму вартую кнігу было надзвычай цяжка.

Сёньня месца прапагандысцкай ды ідэалягічнай літаратуры заняла рознага кшталту забаўляльная прадукцыя. Датычыць гэта і кнігавыданьня, і кіно, і тэлебачаньня. Тое, што здольна прынесьці хуткія грошы — у фаворы. А сур’ёзнае мастацтва, як і раней — на ўзбоччы, запатрабаванае нямногімі. Такія вось густы і пажаданьні масавай публікі... Якую ўжо, зрэшты, ніхто не называе «самай чытаючай у сьвеце».

І на заканчэньне — фрагмэнт зь ліста Ўладзіміра Лапаціна зь вёскі Пціч Менскага раёну. Слухач піша:

«Я — чалавек сталага веку. Нарадзіўся на Магілёўшчыне, у Клічаўскім раёне. Скончыў тэхнікум, ваеннае вучылішча лётчыкаў. Зьбіраўся служыць, але трапіў пад хрушчоўскае скарачэньне савецкай арміі (ён тады скараціў больш як мільён вайскоўцаў). Вучыўся ў радыёінстытуце, зноў служыў у савецкай арміі. Вайсковы пэнсіянэр з ’90-га году.

У ’88-м пад Менскам купіў развалены дом і з ’91-га стала пасяліўся ў вёсцы. Стаў слухаць радыё. Выпадкова натрапіў на Беларускую Свабоду — і вось ужо каторы год рэгулярна слухаю вас. З цалкам русыфікаванага савецкага беларуса ператварыўся ў бел-чырвона-белага ліцьвіна-беларуса. Вялікі дзякуй за вашу працу, за тое, што вы ёсьць. Бяз вашых перадач не ўяўляю свайго жыцьця»
.

Мы вельмі ўдзячныя вам, спадар Уладзімір, за гэтыя пранікнёныя словы. Усьведамленьне таго, што перадачы Свабоды так шмат значаць для такіх людзей, як вы, прымушае нашых журналістаў з асаблівай адказнасьцю ставіцца да сваёй працы.

Дзякуй усім, хто знайшоў час для ліста на Свабоду. З вамі быў Валянцін Жданко. Пішыце нам, адрас ранейшы: Менск-5, паштовая скрынка 111.

Праграма «Паштовая скрынка 111» выходзіць у эфір кожную сераду.

Аўтару можна пісаць на адрас zdankov_rs@tut.by
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG