Інтэрвію Аляксандра Лукашэнкі Washington Post у вэрсіі БТ

Інтэрвію запісала журналістка Washington Post Элізабэт (Лэлі) Уэймаўт (Elizabeth "Lally" Weymouth). Яе пытаньні, стаўленыя па-ангельску, перакладаў Аляксандру Лукашэнку ягоны перакладчык. Газэта Washington Post апублікавала толькі некаторыя фрагмэнты з трохгадзіннага інтэрвію. Значна большыя фрагмэнты інтэрвію былі паказаныя на БТ, а потым транскрыбаваныя сайтам NAVIVY.BY. У тым, што паказала БТ, адсутнічаюць некаторыя істотныя моманты, адзначаныя ў амэрыканскай газэце: сьцьвярджэньне Лукашэнкі, што ён ня ведае, што ў зьняволеных Андрэя Саньнікава і Ірыні Халіп ёсьць малы сын; пытаньне Ўэймаўт пра скасаваньне адвакацкіх ліцэнзій тром абаронцам зьняволеных; заўвага Лукашэнкі пра "дурасьць" Мадлен Олбрайт, якой ён прыпісаў словы аб "апошнім дыктатары Эўропы"; пытаньне Ўэймаўт пра правакатараў, якія білі шыбы ў Доме ўраду; заўвага Лукашэнка, што Міхаііл Саакашвілі – гэта "ваш сукін сын".

Прапануем вам пераклад часткі інтэрвію, паказанай на БТ.

Уэймаўт: Я спадзяюся, што вы ня будзеце супраць таго, каб я задавала вам пытаньні наўпрост, так жа, як я задаю пытаньні іншым лідэрам?

Лукашэнка: Можаце задаваць нават і ня так, як іншым лідэрам, але прынцып непасрэднасьці, шчырасьці – гэта галоўны прынцып, які я паважаю ў адносінах паміж людзьмі.

Уэймаўт: ЗША і Эўропа ўвялі забарону на перамяшчэньне ў дачыненьні да вас і іншых афіцыйных асобаў пасьля разгону дэманстрацыі 19 сьнежня. Які ўплыў гэта будзе мець на Рэспубліку Беларусь? І не хацелі б вы ў гэтай сытуацыі перадумаць і паступіць па-іншаму?

Лукашэнка: Для таго каб, па-першае, перадумаць і паступіць па-іншаму, трэба, напэўна, ня дай Бог, вядома, перажыць падзеі ночы 19 сьнежня. Але я вас расчарую: калі б гэта адбылося зноў заўтра, пасьлязаўтра ноччу, я б паступіў дакладна так, як зрабіў тады. Гэта значыць, нікога не зьбіваючы, не забіваючы, не гвалтуючы, я абараняў бы Дом ураду так, як гэта належыць па Канстытуцыі і закону.

Калі Вы хочаце мяне папракнуць у тым, што я абараніў Канстытуцыю і закон, так і напішыце ў Злучаных Штатах Амэрыкі, што Washington Post папракае прэзыдэнта Беларусі, што ён дзейнічаў строга па Канстытуцыі і закону.

Уэймаўт: Я, як амэрыканка, і спадарыня Клінтан, зь якой вашыя прадстаўнікі сустракаліся некалькі тыдняў таму, і ЗША спадзяваліся на тое, што Рэспубліка Беларусь трохі адкрыецца, што будзе больш адкрытай у адносінах да Эўропы, да ЗША. Усім апазыцыйным кандыдатам была прадстаўлена магчымасьць прымаць удзел у выбарах, і мы бачылі, што ўлады Рэспублікі Беларусь былі настроеныя на ўзаемадзеяньне з Захадам. Але пасьля падзей 19 сьнежня людзі былі зьдзіўленыя. Ці не азначаюць тыя падзеі, што Беларусь прыняла рашэньне зьмяніць свой шлях? І не ці азначае гэта тое, што мы памыляліся ў тым пляне, што да падзеяў 19 сьнежня сытуацыя разьвівалася па пазытыўнаму сцэнары? Можа быць, была магчымасьць паступіць па-іншаму? Мы ведаем, што ў Беларусі ёсьць моцныя, магутныя сілы бясьпекі, але, можа быць, была іншая магчымасьць?

Лукашэнка: Вы ведаеце, мы таксама спадзяваліся на тое, што амэрыканцы і Эўропа – гэта прыстойныя людзі, якія вельмі зацікаўленыя ў тым, каб наша краіна была сувэрэннай і незалежнай, і што вы можаце будаваць з намі прыстойныя адносіны. Але падзеі 19 сьнежня нас пераканалі ў тым, што вы гэтага не хацелі і да 19 сьнежня.

Уэймаўт: Але, спадар прэзыдэнт, мы заўсёды выразна выказвалі свае пажаданьні, свае падыходы. Мы выразна казалі аб тым, што мы выступаем за дэмакратыю, за адкрытасьць, за празрыстасьць. І мы заўсёды гэта даводзілі вельмі выразна і недвухсэнсоўна.

Лукашэнка: І мы вам выразна і недвухсэнсоўна адказвалі, што ў Беларусі ні ў якай меры ня менш дэмакратыі і свабоды, чым у Злучаных Штатах Амэрыкі. Хочаце, я Вам на прыкладах давяду?

Уэймаўт: Напрыклад, калі прайшлі выбары і чацьвёра або сямёра чалавек, якія выступалі супраць вас, апынуліся ў турме, то гэта ня вельмі добры сыгнал для Захаду аб тым, што Беларусь зьяўляецца дэмакратычнай месцам. Я мяркую, што мелі месца таксама абмежаваньні ў дачыненьні да таго, якую колькасць сродкаў гэтыя людзі маглі скарыстаць, у дачыненьні колькасьці эфірнага часу, якую яны маглі выкарыстаць на тэлебачаньні, абмежаваньні на іх публікацыі ў прэсе. Таму я лічу, што выбары былі недэмакратычнымі.

Лукашэнка: Элізабэт, вы можаце меркаваць, што заўгодна, гэта вашае права. У Злучаных Штатах Амерыкі, калі б любы грамадзянін зьдзейсніў злачынства, а побач зь ім быў экс-кандыдат у прэзыдэнты, яны б адказвалі на роўных: і экс-кандыдат, і грамадзянін. Чаму вы вылучаеце чацьвярых або семярых, як вы сказалі, былых кандыдатаў, дзеі якіх павінны разглядацца за рамкамі крымінальнага ці іншых законаў Беларусі. Закон для ўсіх адзіны – што для шэраговага грамадзяніна, што для экс-кандыдата, які, дарэчы, у Беларусі па закону прыраўноўваецца да любога грамадзяніна Беларусі.

Што тычыцца часу ў сродках масавай інфармацыі і іншага – дык вы супярэчыць самі сабе. Вы ў першым пытаньні мне сказалі аб тым, што мы дастаткова зрабілі для таго, каб выбары прайшлі нармальна. Дарэчы, па выбарах ні амэрыканцы, ні эўрапейцы – афіцыйныя і іншыя асобы – ня мелі да нас прэтэнзій. Вось вы – першы чалавек, якога я сустракаю, амэрыканка, якая кажа аб недэмакратычнасьці выбараў. Ніхто пад сумнеў выбары не паставіў. Таму што ўсе кандыдаты ў прэзыдэнты мелі магчымасьць выступаць у беларускіх сродках масавай інфармацыі. Пры гэтым улічыце, што яны цалкам апанавалі эфір праз расейскія СМІ. А расейскія сродкі масавай інфармацыі ў нас, у Беларусі, абсалютна ўсе распаўсюджваюцца: і электронныя, і папяровыя. Так што ім хапала часу. Пытаньне ня ў гэтым. Пытаньне ў тым, Элізабэт, з чым яны прыйшлі на выбары, што яны сказалі беларускаму народу. Нічога, акрамя таго, што Лукашэнку трэба расстраляць, павесіць, прыбраць, і так далей. Гэтага беларускі народ не прымае. Мусіць, і амэрыканцы падобнае сустрэлі б у штыкі.

Але я Вам хачу задаць, магчыма, рытарычнае пытаньне: як бы ваш прэзыдэнт паступіў або службы бясьпекі паступілі, калі б незадаволеная меншасьць, нязначная меншасьць, а іх было каля трох тысячаў, прарвалася да Белага дому і пачатак граміць Белы дом, спрабуючы яго захапіць? Як бы паступілі вашыя службы бясьпекі?

Уэймаўт: Я б сказала, што я ня думаю, што ў ЗША спэцыяльныя службы сталі б людзей саджаць у турму на 15 гадоў. Калі б яны сапраўды спрабавалі сілай прарвацца ў Белы дом, калі б яны білі вокны і наносілі пашкоджаньні ўрадавых будынкаў, то ўлады прадухілілі б такія падзеі, людзі былі б затрыманыя. Але ні ў якім выпадку гэтыя людзі ня сталі б падвяргацца турэмнаму зьняволеньню на 15 гадоў. Няўжо вы сапраўды зьбіраецеся на гэтакі доўгі тэрмін пасадзіць людзей у турму?

Лукашэнка: А ў вас што, ёсьць інфармацыя, што ў нас кагосьці пасадзілі на 15 гадоў?

Уэймаўт: Не. Але я чытала ў прэсе аб тым, што некага аднаго на мінулым тыдні пасадзілі на 4 гады толькі за тое, што ён дапамагаў. Але я чытала ў прэсе аб тым, што тэрміны зьняволеньня могуць дасягаць 15 гадоў.

Лукашэнка: Могуць. Напэўна, могуць. Такі закон. А ў вас ёсьць тэрміны і пажыцьцёвага зьняволеньня за падобныя дзеяньні, і выключная мера пакараньня – сьмяротнае пакараньне. Але мы ж за гэта вас не крытыкуем, такі ў вас закон.

Скажыце мне, калі ласка, паважаная прадстаўнік дэмакратыі, навошта вы разбурылі Ірак? Гэта міжнароднае злачынства. Чаму вы за гэта не адказваеце? Аб якой пасьля гэтага можна казаць дэмакратыі, калі забітыя тысячы ня толькі ірацкіх і іншых грамадзян, але загінулі і тысячы амэрыканцаў. А ў іх дзеці, сем'і... А што дзеецца зараз у Іраку, у Афганістане, дзе галоўную скрыпку грае "дэмакратычная" (бяру ў двукосьсі) краіна? А як вы адрэагавалі на тое, што вашу калегу-журналістку згвалтавалі на плошчы ў Каіры нядаўна?

Уэймаўт: Гэта страшна, але гэта зьдзейсьнілі эгіпецкія грамадзяне.

Лукашэнка: Так, але вы ж іх па плячы ляпаеце, яны ў вас сябры. Чаму ж вы не занялі жорсткую пазыцыю? Дзе ваша праўда?

Уэймаўт: У адносінах да чаго? Жорсткую пазыцыю ў дачыненьні да чаго мы не занялі, у дачыненьні да Мубарака?

Лукашэнка: У дачыненьні да забойцаў і гвалтаўнікоў. Вы баіцеся, таму што вы бачыце там свае інтарэсы. І вам трэба ўсталёўваць адносіны з тымі, хто сёньня ў Эгіпце і ў іншых арабскіх краінах пасьля рэвалюцыі прыйдзе да ўлады. І глыбока напляваць на тое, што там згвалцілі вашу калегу – грамадзянку Злучаных Штатаў Амэрыкі. Вось вашая дэмакратыя і праўда... А калі б гэта здарылася ў Беларусі, вы б ужо нас размазалі па ўсёй плянэце. Можа быць, і войскі бы ўвялі, або крылатыя ракеты сюды паслалі для таго, каб дэмакратыю нейкую навязаць. Вось, Элізабэт, амэрыканская дэмакратыя – двухаблічны, можа, трохаблічная.

Уэймаўт: Ці будзеце Вы разглядаць магчымасьць памілаваньня, амніставаньня тых людзей, якія былі арыштаваныя той ноччу? Я ведаю, што некаторыя з іх маюць, напрыклад, маленькіх дзяцей.

Лукашэнка: Гэта маё права.

Уэймаўт: Вы карыстаецеся гэтым правам?

Лукашэнка: Калі прыйдзе час, я вам пра гэта скажу. Цяпер няма такой неабходнасьці. Цяпер усе тыя, каму даказана, што яны ламалі і білі дзяржаўная ўстановы, іх справы знаходзяцца ў судзе. І толькі суд мае права разгледзець гэтыя справы. Гэтак жа, як і ў ЗША. Уявіце, што ў ЗША Абама цяпер увязаўся б у судовы працэс. Яму тады ня быць больш прэзыдэнтам на другі тэрмін. А чаму вы мяне піхаеце да таго, каб я ўвязваўся або ўмешваўся ў справы правасудзьдзя?

Уэймаўт: Ці плянуеце вы адмяніць 193-ці артыкул Крымінальнага кодэксу, якая стварае вельмі складаныя ўмовы для дзейнасьці няўрадавых арганізацый, у прыватнасьці, робіць немагчымым іх дзейнасьць, калі яны не зарэгістраваныя?

Лукашэнка: А ў вас магчымая дзейнасьць арганізацый, якія не зарэгістраваны? Ці наогул у якой-небудзь краіне сьвету магчымая?

Уэймаўт: У ЗША грамадзкая арганізацыя можа зарэгістравацца без праблемаў. І штрафам не караецца дзейнасьць такой арганізацыі.

Лукашэнка: У нас таксама без праблемаў можа зарэгістравацца грамадзкая арганізацыя, якая не парушае законы і Канстытуцыю. Без усялякіх праблемаў! І ніколі не нясе пакараньняў! А вось калі на амэрыканскія грошы, на грошы амэрыканскіх падаткаплатнікаў наша "пятая калёна", але ніяк не апазыцыя, будзе дзейнічаць падобнымі мэтадамі, то іх жыцьцё ўскладніцца.

Уэймаўт: Што ж у дачыненьні да беларускіх хрысьціянскіх дэмакратаў?

Лукашэнка: А беларускія хрысьціянскія дэмакраты, мусіць, у Беларусі ніколі не зарэгіструюцца пасьля ўчыненых імі пагромаў 19 сьнежня. Гэта не хрысьціянскія дэмакраты – гэта бандыты пад шыльдай хрысьціянскіх дэмакратаў. Дарэчы, у нас 6 апазыцыйных партый зарэгістраваных на 10 мільёнаў чалавек.

Уэймаўт: У вас такі моцны кантроль, у вас столькі засяроджана ўлады, чаму вы, урэшце, ня можаце іх зарэгістраваць, ня можаце дазволіць ім зарэгістравацца?

Лукашэнка: У нас значна менш моцны кантроль, чым у Злучаных Штатах Амэрыкі. На парадак ніжэй кантроль. Гэта першае.

Другое. Хай выконваюць законы пры рэгістрацыі. І любая партыя, любая арганізацыя будзе зарэгістраваная, як 2,5 тысячы грамадзкіх арганізацый, якія ў нас сёньня дзейнічаюць.

Уэймаўт: Што тычыцца амбасады ЗША, то Вы выгналі амбасадара ЗША з Беларусі...

Лукашэнка: Але вы выгналі нашага амбасадара з Амэрыкі, ну і што?

Уэймаўт: Вы нашага выгналі першым.

Лукашэнка: А навошта нам амбасадар, які арганізоўвае акцыі "пятай калёны"? Элізабэт, прызначэньне амбасадара – паляпшаць адносіны паміж дзяржавамі, а не пагаршаць сытуацыю!

Уэймаўт: Вы сапраўды думаеце, што амбасадар ЗША арганізоўваў гэта?

Лукашэнка: Элізабэт, я ня думаю, я ведаю! Я прэзыдэнт краіны і я ведаю гэта! І потым, хто вам перашкаджае дасылаць свайго амбасадара ў Беларусь? І наогул, навошта ў Беларусі амэрыканскі амбасадар, калі вы не жадаеце супрацоўнічаць з нашай краінай? Чым ён будзе тут займацца? Грошы прывозіць "пятай калёне"? Нам гэта ня трэба.

Калі вы хочаце з намі супрацоўнічаць, як дэмакратычная Амэрыка, як імпэрыя сусьветная, давайце садзіцца за стол і будзем супрацоўнічаць. І тады пытаньняў аб амбасадарах і нейкіх арганізацыях, пра якія вы кажаце, нават аб людзях, існаваць ня будзе такіх пытаньняў.

Уэймаўт: Якім чынам так адбываецца, што людзі, якія знаходзяцца ў турме, былыя прэзыдэнцкія кандыдаты, ня маюць доступу да адвакатаў? Чаму вы не можаце аддаць загад, каб доступ адвакатаў да гэтых людзей быў дазволены?

Лукашэнка: Вы ведаеце, у нас ня трэба дзеля гэтага аддаваць загады. Усё, што вы кажаце, гэта – абсалютная хлусьня! Адвакат на тое і адвакат, каб сустракацца са сваім падабаронным.

Уэймаўт: Але, па меншай меры, у газэтах гаворыцца аб тым, што Вы пазбаўляеце...

Лукашэнка: Навошта вы мне кажаце пра газэты? Вось вашая газэта Washington Post, я вам зараз знайду і пакажу, што вы напісалі. Гэта такая гнюсная хлусьня, што нават мяне, чалавека, які бачыў усялякае, яна абурае. Таму ня трэба спасылацца на газэты і казаць пра нейкія факты, якіх наогул у прыродзе няма. Вось чытайце, што напісаў Washington Post. Гэта дзікунства! І гэта – рэдакцыйная артыкул.

Уэймаўт: Што тут няправільна?

Лукашэнка: Усё няправільна.

Уэймаўт: Як вы ведаеце, што гэта хлусьня?

Лукашэнка: Адкуль я ведаю, што гэта хлусьня? Ну, таму што я чытаю і супастаўляю з тымі фактамі, якія ў нас былі. І я быў сьведкам, у рэжыме онлайн бачыў, што адбывалася каля Дома ўраду. Як вы ведаеце, там усюды ўсталяваныя відэакамэры, карцінка выведзеная на маніторы. І я бачыў усё, што там адбывалася. Гэтак жа, як бачаць, што адбываецца ў Белым доме. І потым, наш ня вельмі дружалюбны канал «Эўраньюс» гэтыя карцінкі паказаў.

Уэймаўт: Мне здалося, што Вы кантралюеце ўсе тэлевізійныя станцыі.

Лукашэнка: Вы ведаеце, тады мне не было б калі займацца сваёй справай, калі б я ўсе гэтыя станцыі кантраляваў. А вы не кантралюеце ў Амэрыцы ўсё і ўся? Вы, па-мойму, у Амэрыцы сёньня нават перамяшчэньне пацукоў кантралюеце. І я вас за гэта не папракаю. Не папракаю, ведаеце чаму? Таму што вы хочаце засьцерагчы свой народ. І вы правільна гэта робіце.

Уэймаўт: Мы ня робім, мы так ня робім.

Лукашэнка: Навошта вы на базе Гуантанама без суду і сьледзтва трымаеце тысячы зьняволеных? Адпусьціце іх!

Уэймаўт: Гэта ня тое ж самае. Гэта тыя людзі, якія спрабавалі падарваць Сусьветны гандлёвы цэнтар.

Лукашэнка: А вы адкуль ведаеце, што яны спрабавалі падарваць? Гэта толькі суд павінен сказаць. Гэта недэмакратычна.

Уэймаўт: Таму што я ў Нью-Ёрку жыву.

Лукашэнка: Вось вам напісалі ў газэтах, вы прачыталі і ў гэта верыце. Але ў дэмакратычнай дзяржаве гэта можа зрабіць толькі суд, такое заключэньне. І нават не журналіст, нават такога высокага ўзроўню, як вы. Якая ж гэта дэмакратыя? Вы абяцалі закрыць гэтую базу, як анахранізм мінулага. Чаму не зачынілі?

Уэймаўт: Вы сапраўды думаеце, што нам варта закрыць яе?

Лукашэнка: Неадкладна трэба зачыніць! Таму што гэта, як вы сказалі ў мой адрас, дрэнны сыгнал міжнароднай супольнасьці.

Уэймаўт: Шматлікія людзі пагадзіліся б з Вамі.

Лукашэнка: Бачыце, колькі я вам фактаў назваў недэмакратычнасьці вашага рэжыму. Жарт.

Уэймаўт: Калі б вы прыехалі ў Амэрыку, вы былі б шакаваныя – нават у нашай газэце, якая нам належыць, мы не кантралюем зьмест таго, што нашы рэпартэры пішуць, у нашай жа газэце.

Лукашэнка: Добры дзень, прыехалі... Вы гэта робіце іншымі мэтадамі. І ўсё у вас кантралюецца. Чаго ж вы задумалі валтузьню з гэтым ВікіЛіксам, з гэтым (як яго?) Асанжэм? Вы ж дэмакраты. Навошта вы хочаце пасадзіць чалавека за краты? Ён апублікаваў факты, тое, што яму стала вядомым. Што ён, няпраўду напісаў? Дзе няпраўда? Праўда. Вам гэта не падабаецца. Вы пачалі кампанію цкаваньня гэтага чалавека, каб зрабіць яго экстрадыцыю ў ЗША і, як я чытаў у вашых газэтах, прысудзіць яго да сьмяротнага пакараньня.

Уэймаўт: Гэта ня мы, гэта ўрад ЗША робіць.

Лукашэнка: Ну, вось, бачыце. А вы мяне папракаеце. Дык вы разьбярыцеся са сваім урадам, а потым са мной.

Уэймаўт: Што вы думаеце пра Туніс і Эгіпет?

Лукашэнка: Гэта вам яшчэ адгукнецца. І вельмі моцна. Гэта ўзор беспрынцыповасьці і двухаблічнай палітыкі Злучаных Штатаў Амэрыкі. Лепш там ня будзе.

Уэймаўт: А якім чынам гэта адгукнецца нам?

Лукашэнка: Пажывем – пабачым. Вы хутка гэта ўбачыце. Але вы гэта ведаеце ўжо сёньня ня горш за мяне. Тое, што радыкалізуецца ўся арабская дуга (а сёньня гэтыя дэманстрацыі ўжо перакінуліся аж да Індыі), дык амэрыканцам мала чаго не падасца. А вы яшчэ хочаце і ў цэнтры Эўропы пераварот зрабіць – у Беларусі. Думаю, з намі лепш супрацоўнічаць, чым нас пераварочваць.

Уэймаўт: Якія ў вас адносіны з Расеяй? Ці вы па-ранейшаму залежыце ад Расеі, асабліва ў сытуацыі, калі існуюць складанасьці з ЭЗ і ЗША? Я ведаю, што раней Расея пастаўляла ў Беларусь менавіта газ, і вы мелі магчымасьць перапрадаваць яго. У гэтай сытуацыі, калі яны не даюць вам магчымасьці прадаць, як выглядае сытуацыя? Як выглядае эканамічная сытуацыя ў цэлым?

Лукашэнка: Элізабэт, калі я за час свайго прэзыдэнцтва, як вы сказалі, перапрадаў хоць бы адну тысячу кубамэтраў расейскага газу, то я – не прэзыдэнт. Ізноў вы ня тыя газэты пераглядаеце...

Уэймаўт: А як вы бачыце эканамічную сытуацыю?

Лукашэнка: За першыя месяцы гэтага году – прырост.

Уэймаўт: Я чула, што ў вас быў вялікі дэфіцыт бягучага балянсу.

Лукашэнка: Быў і дэфіцыт бягучага балянсу. Гэта пытаньне дынамічнае. Часам дэфіцыт, часам плюс... Ня ведаю, што б рабіла Амэрыка, калі б яна ня мела магчымасьці друкаваць даляры. Вы яшчэ ў большай пазыковай яме, чым мы. Так, ёсьць пэўныя недахопы. Але ёсьць і добрыя тэндэнцыі – за першыя месяцы гэтага году прырост ВУП склаў 7%. Такі рост мае толькі Кітай. Так, у нас сапраўды ёсьць перакосы з экспартам, імпартам, таму што, як вы бачыце, нафта падаражэла ў два разы, а мы яе ўсю завозім з-за межаў. Як і прыродны газ.

Уэймаўт: Вы імпартуеце гэтыя прадукты з Расеі?

Лукашэнка: Ну так. І гэта наша бяда гістарычная, што мы залежныя па сыравіне, перш за ўсё, амаль на 100 працэнтаў, па вуглевадародах, ад Расеі.

Уэймаўт: Вы вашыя тавары, якія вырабляеце ў Беларусі, у асноўным экспартуеце ў Расею?

Лукашэнка: Не. 47% – у Расею, а астатняе – у Эўразьвяз і іншыя дзяржавы. Раней было, што 85% мы экспартавалі ў Расею.

Уэймаўт: У сытуацыі, калі існуюць праблемы ў адносінах з Эўразьвязам і Злучанымі Штатамі, які ваш плян далейшых дзеяньняў? Ці існуе нейкі трэці шлях разьвіцьця, скажам, паглыбленае супрацоўніцтва з Іранам, Вэнэсуэлай, Кітаем? Вы робіце ўражаньне разумнага чалавека, і ў вас павінен быць нейкі варыянт далейшага разьвіцьця падзеяў.

Лукашэнка: Мы спрабуем працаваць па ўсім сьвеце, мы грукаем ва ўсе дзьверы, але ўваходзім у тыя дзьверы, якую нам адчыняюць. Мы вельмі хацелі б, дапусьцім, супрацоўнічаць са Злучанымі Штатамі Амэрыкі. Калі б наш тавараабарот быў 5-10 мільярдаў даляраў, гэта было б вельмі добра для нашай эканомікі.

Уэймаўт: Ёсьць умовы, вы іх ведаеце. Умовы – гэта дэмакратыя, свабода прэсы і свабоднае стварэньне прафэсійных саюзаў. Вы ведаеце ўмовы. Умовы не памяняліся. Спадарыня Клінтан сказала аб гэтым у сьнежні. Адносіны з боку Злучаных Штатаў да Беларусі не зьмяніліся. Гэтыя ўмовы не мяняліся. ЗША зацікаўленыя супрацоўнічаць з Беларусьсю, але патрабуюцца ўмовы празрыстасьці.

Лукашэнка: Калі вы зацікаўленыя супрацоўнічаць, давайце будзем шукаць шляхі, а не вылучаць нам сваю інтэрпрэтацыю дэмакратыі і ўмовы гэтай дэмакратыі. Дэмакратыя – рэч унівэрсальная. Як уладу народу – мы яе разумеем. А тое, што вы начапілі на дэмакратыю сваё разуменьне, і з гэтым трафарэтам лезеце ў кожны дом – гэта не ўпрыгожвае амэрыканцаў. Прытым у вас адна дэмакратыя для Расеі і для Беларусі, іншая дэмакратыя для Эўразьвязу, трэцяя дэмакратыя для Кітаю, чацьвёртая – для Ірану, Вэнэсуэлы. І пятая дэмакратыя, як аказалася сёньня, для Ізраілю, і шостая – для арабскай дугі. Вось вашая дэмакратыя.

Але гэта да слова. Я не імкнуся так ужо моцна ў вашы амэрыканскія дзьверы. Нам ня так шмат трэба.

Уэймаўт: Але гэта няправільна.

Лукашэнка: Можа, і няправільна. Але мы ж у дэмакратычным грамадзтве жывем – кожны мае права мець свой пункт гледжаньня. Калі я ня маю рацыі, дык вы паспрабуйце мяне пераканаць (так, як гэта раблю я), а не барабаньце зброяй і санкцыямі. Але я не аб гэтым. Калі мы пагрукалі ў дзьверы Вэнэсуэлы – Вэнэсуэла нам гэтыя дзьверы адчыніла. Нам адчыніў дзьверы Кітай, надаўшы нам 15-мільярдны крэдыт для разьвіцьця эканомікі. Індыя нам адчыніла дзьверы, усе ўсходнія, афрыканскія, лацінаамэрыканскія краіны, Бразылія, Расея і гэтак далей. З вашага пункту гледжаньня – гэта ўсё няправільныя краіны. Толькі Амэрыка правільная. Ну што ж, мы, забясьпечваючы дабрабыт свайго народу, будзем супрацоўнічаць пакуль з гэтымі "няправільнымі" краінамі.

Уэймаўт: АБСЭ заявіла аб тым, што былі дапушчаныя сур'ёзныя парушэньні падчас прэзыдэнцкіх выбараў, у прыватнасьці, было заяўлена пра тое, што былі абмежаваныя магчымасьці назіральнікаў, што апазыцыя мела недастатковае прадстаўніцтва ў выбарчых камісіях. Ці плянуеце вы ліквідаваць гэтыя недахопы ў будучыні? Ці ня лічыце вы, што былі дапушчаныя памылкі падчас гэтых выбараў? Вы мелі такую вялікую перавагу па выніках падліку галасоў, ці не здаецца вам, што вы можаце дазволіць сабе зьмяніць выбарчае заканадаўства? Ці я ў гэтым пляне ня маю рацыі?

Лукашэнка: Я дык магу дазволіць сабе ўсё, але ці дазволіць гэта народ? Я ж не для сябе павінен рабіць гэтае заканадаўства. І гэтае заканадаўства ня горшае, чым у Расеі, Казахстане, Азэрбайджане, зь якімі вы вельмі добра супрацоўнічаеце. Прымусьце іх зьмяніць заканадаўства.

Што тычыцца падліку і галасаваньня. Вы ведаеце, дай Бог, каб у Амэрыцы былі такія ўмовы. У нас па пошце ніхто не галасуе, а прыходзіць асабіста на ўчастак і галасуе. А ў вас можна і па пошце. А назіральнікаў вы наогул на ўчасткі не пускаеце. А калі пусьціце, дык яны могуць толькі пастаяць на парозе і хуценька прыбрацца адтуль. І мы вас у гэтым не папракаем. Калі вам так зручней, калі ласка, жывіце. І мы не крычым гвалтам аб тым, што гэта нам не падабаецца. А вы замест таго, каб займацца сваімі праблемамі – дзесьці дзьверы ў сьвеце рыпнулі не так – вы пачынаеце падымаць шум. Навошта?

Уэймаўт: Што вы думаеце пра прэзыдэнта Абаму? Якое ваша меркаваньне аб ім, як аб прэзыдэнце?

Лукашэнка: Добрае меркаваньне. Але вы яму не даяце працаваць.

Уэймаўт: Хто значыць "вы"?

Лукашэнка: Апазыцыя, напэўна.

Уэймаўт: Вы маеце на ўвазе рэспубліканцаў?

Лукашэнка: І ня толькі рэспубліканцаў. Я маю на ўвазе бізнэсмэнаў, пэўную частку сілавых структураў. Ня думаю, што Абама хацеў бы паўтарыць лёс Кэнэдзі.

Уэймаўт: Вы сказалі, што Абаму не даюць магчымасьці працаваць. І ў той жа час вы не хацелі б, каб ён паўтарыў лёс Кэнэдзі. Чаму вы так сказалі?

Лукашэнка: Таму што, калі Абама будзе рэалізоўваць свой курс, правільны дарэчы курс, аб якім ён заявіў, і будзе дзейнічаць вельмі радыкальна, у інтарэсах большасьці насельніцтва, гэта можа не спадабацца іншым радыкальным групам, якія, вы гэта ня можаце аспрэчыць і выключыць, могуць паўтарыць падобны сцэнар. У вас жа гэта было, і не адзін раз у дачыненьні да палітыкаў.

Уэймаўт: Што тычыцца прэм'ер-міністра Пуціна. Якія ў вас адносіны, як вы зь ім узаемадзейнічаеце? У вас добрыя адносіны? Ці не здаецца вам, што Пуцін зноў стане прэзыдэнтам Расеі?

Лукашэнка: Па-першае, прэзыдэнтам Расеі стане той, каго выбера расейскі народ. Гэта, па-першае. Па-другое, аб нашых адносінах. Мы з Пуціным у вельмі добрых адносінах. Мы больш за дзесяць гадоў працуем разам. І раю вам не дэманізаваць Пуціна. Хачу Вам сказаць, што Пуцін не падабаецца амэрыканцам, палітыкам у Злучаных Штатах Амэрыкі, таму што гэта такі жорсткі чалавек, чалавек з унутраным стрыжнем, які без ваганьняў у любой сытуацыі будзе абараняць інтарэсы Расеі. Напэўна, гэта Амэрыцы не падабаецца. Таму вы пачынаеце так паціху на яго накатваць.

Уэймаўт: Мне здалося, што ў мінулым годзе мы, наадварот, спрабавалі "перазагрузіць" адносіны.

Лукашэнка: Вы спрабавалі і заўсёды спрабуеце "перазагрузіць" адносіны на сваю карысьць. З Расеяй падобнай мовай, і з Пуціным у прыватнасьці, размаўляць я вам ня раю.

Уэймаўт: Я проста цытую віцэ-прэзыдэнта. Гэта тое, што ён казаў, а ня я, урад ЗША.

Лукашэнка: Гэта яны казалі. А вы слухайце, што кажа Пуцін. Гэта чалавек вельмі абавязковы. І калі ён паабяцае, ён зробіць. Таму вы спрабуйце зь ім дамовіцца. Спрабуйце, калі хочаце, у яго выбіць гэта абяцаньне. Калі ён скажа "так, я гэта зраблю», ён абавязкова зробіць, у адрозьненьне ад Амэрыкі ці Эўропы.

Уэймаўт: Вы думаеце, што ён зноў стане прэзыдэнтам?

Лукашэнка: Калі ён гэтага захоча, цалкам магчыма, таму што ён у Расеі сёньня адзін зь вядучых палітыкаў. А па рэйтынгах ён усіх апярэджвае. Таму, цалкам магчыма, калі ён гэтага захоча.

Уэймаўт: Усе гавораць пра тое, ці будзе ён выстаўляць сваю кандыдатуру зноў на выбарах?

Лукашэнка: Калі ён захоча выставіць, ён выставіць яе. Я думаю, яны дамовяцца.

Уэймаўт: Вы былі калі-небудзь у Злучаных Штатах?

Лукашэнка: Вядома. Шмат разоў быў, напэўна, разоў пяць. У асноўным на міжнародных канфэрэнцыях. А аднойчы я прыляцеў у вашую краіну і пабываў у розных кропках з усходу на захад. А потым вы вырашылі, што гэта шкодна для ЗША, і зачынілі мне ўезд у Злучаныя Штаты Амэрыкі. Але я – ня вораг ЗША. І да Аль-Каіды не належу. Што гэта за дэмакратыя такая, што вы выбудоўвае жалезныя заслоны?!

Уэймаўт: Вы, спадар прэзыдэнт, вельмі жорсткі чалавек, але Вы – вельмі разумны чалавек, Вы разумееце, чаго хочуць Злучаныя Штаты.

Лукашэнка: Элізабэт, я ведаю, што хочуць ад нас Злучаныя Штаты Амэрыкі. Але я хацеў бы, каб Злучаныя Штаты Амэрыкі і Вы ведалі, што мы хочам ад Злучаных Штатаў Амэрыкі.

Уэймаўт: Я ізноў жа чытаю газэты. Але я думаю, што вы пагодзіцеся са мною, спадар прэзыдэнт. І я размаўляю зь людзьмі ў Злучаных Штатах. І мне здаецца, што ў 2008 годзе, гэтак кажуць у Злучаных Штатах, вы адкрылі краіну, трохі прыадчынілі краіну. Няўжо гэта не так?

Лукашэнка: Слухайце, няўжо вас нехта затрымаў на мяжы, калі вы да нас ехалі, і замінаў Вам уехаць сюды?

Уэймаўт: Людзі, якія мяне сустрэлі, вельмі добра са мной паступілі.

Лукашэнка: Мы ўсіх так сустракаем, Элізабэт. У нас абсалютна адкрытая краіна. Мы ня можам яе закрыць, таму што мы – не Амэрыка. Мы – краіна з адкрытай эканомікай. І калі мы перад эканомікай, перад людзьмі зачынімся, дык дакладна так і нам зачыняць.

Уэймаўт: Ці вы бачыце добрую, яркую будучыню для вашай краіны?

Лукашэнка: Так. Бо інакш я ня быў бы прэзыдэнтам. Навошта краіне і народу патрэбны прэзыдэнт, які ў сваім уяўленьні малюе будучыню сваёй краіны і народу чорнымі фарбамі?!

Уэймаўт: Але калі вы ўбачылі зьмену рэжымаў у Эгіпце і Тунісе, ці не здалося вам, што нешта такое магло б адбыцца і ў Беларусі?

Лукашэнка: Вы ведаеце, мне гэта, па-першае, не здалося. Па-другое, я б не хацеў, каб гэта адбылося ня толькі ў Беларусі, але нават і ў Амэрыцы. А ў Амэрыцы для гэтага прычынаў больш, чым у Беларусі – хоць бы 50 мільёнаў людзей, якія ня маюць мэдыцынскай страхоўкі. Гэта вельмі шмат.

Уэймаўт: Вы падумалі, што гэта не магло б адбыцца тут? Ці вы не падумалі, што гэта не магло б адбыцца са мной?

Лукашэнка: З вамі?

Уэймаўт: У адносінах да вас.

Лукашэнка: А чаму ў дачыненьні да мяне, а не ў адносінах да вас або Абамы?

Уэймаўт: Таму што мы праводзім выбары, таму што людзі галасуюць. Мы можам зьмяняць палітычныя фігуры. Напрыклад, мінулай восеньню адбыліся выбары ў кангрэс, і склад кангрэса памяняўся. У ЗША людзі могуць зьмяняць урад.

Лукашэнка: Вы ведаеце, Хосьні Мубарак таксама праводзіў выбары. Гэта, па-першае. А, па-другое, калі мы дарасьцем да вашай дэмакратыі (можа, у нас будзе абсалютна амэрыканская дэмакратыя і палітычны лад), можа, і ў нас так будзе.

Уэймаўт: А чаму вы ня можаце вырасьці цяпер?

Лукашэнка: Палітычныя фігуры мяняць, Элізабэт, гэта ня значыць мяняць палітычны лад краіны і курс вашай краіны. Вось дэкарацыі ў вас мяняюцца, а курс застаецца ранейшым – дыктатарскім. І што тут лепш – цяжка сказаць: ці мяняць палітычныя фігуры, ці ўсё-ткі мяняць палітычны курс на міжнароднай арэне. Думаю, другое важнейшае. І вам трэба гэтым займацца. І вам прыйдзецца гэтым займацца.

Уэймаўт: Не хацелі б Вы вярнуцца да сытуацыі захаваньня правоў, выкананьня заканадаўства? Не хацелі б вы вярнуцца ў 2008 год? Ці ня думаеце вы аб тым, каб захоўваць вяршэнства закону, каб існавала празрыстасьць? Вы ж ведаеце, што Злучаныя Штаты ня зьменяць свае ўмовы. Таму, можа быць, варта вярнуцца для таго, каб аднавіць адносіны?

Лукашэнка: Элізабэт, я толькі што сказаў, што я заднім ходам не хаджу. І я не зьбіраюся ні ў якія гады вяртацца. Ні з амэрыканцамі, ні з эўрапейцамі я не зьбіраюся гуляць у ніякія палітычныя гульні. Таму што вашыя палітыкі аказаліся занадта непрыстойнымі. Усё, што яны абяцалі – яны падманулі нас! Калі вы хочаце з намі супрацоўнічаць на нармальных прынцыпах – мы гатовыя супрацоўнічаць. Не жадаеце – абыдземся бяз вас.

Уэймаўт: Вы прынялі рашэньне, калі адбудуцца наступныя выбары?

Лукашэнка: Наступныя выбары ў нас парлямэнцкія. Па-мойму, у 2012 годзе. Прэзыдэнцкія – празь пяць гадоў. Прыяжджайце на выбары. Лічыце, што я вас запрасіў без усялякіх візаў, і ня стаўлю перад вамі ніякіх умоваў. Не адгароджваюся ад амэрыканскіх журналістаў, як гэта зрабілі вы, забараніўшы ўезд нашым журналістам у Амэрыку. Навошта вы забаранілі ўезд нашым журналістам у Амэрыку? За тое, што яны маюць свой пункт гледжаньня?

Уэймаўт: Я ня ведала, ня думала аб гэтым.

Лукашэнка: Вось бачыце... А вы нас папракаеце ў недэмакратычнасьці. Навошта вы маім сынам забаранілі ўезд у Амэрыку? Яны – не бандыты, да Аль-Каіды не належаць.

Уэймаўт: Таму што санкцыі існуюць.

Лукашэнка: Ну, а навошта вы маіх дзяцей пакаралі? Ну, мяне пакарайце, а прычым тут дзеці? Навошта вы дзясяткам нявінных, не датычных ні да выбараў, ні да 19 сьнежня, нявінным людзям закрылі ўезд? Навошта?

Уэймаўт: Я не ведаю ...

Лукашэнка: Ня ведаеце... А ў нас ёсьць такія пытаньні да ўраду Амэрыкі. І яшчэ шмат-шмат пытаньняў.

І другое – чаму вы парушылі нашы дамоўленасьці 1994 году, калі мы без усялякіх умоваў перадалі ядзерную зброю таму, каму вы хацелі?! Вы абяцалі, што вы ніколі ня будзеце ўжываць да нас эканамічныя санкцыі. Чаму вы іх ужываеце? Хто вам будзе пасьля гэтага верыць? Ваш прэзыдэнт падпісаў гэта з абвяшчэньне. Чаму вы ўжываеце да нас эканамічныя санкцыі?

Уэймаўт: Я не ведаю, але мне здаецца, што ёсьць вельмі лёгкі выхад з гэтай сытуацыі, гэта такі просты выхад.

Лукашэнка: Вельмі просты – выконвайце тое, што абяцалі. Для пачатку.

Уэймаўт: Чаму б вашаму ўраду і прадстаўнікам ураду ЗША не сабрацца разам і не абмеркаваць гэтыя пытаньні, і не вызваліць людзей, якія зараз знаходзяцца ў зьняволеньні, пасьля чаго былі б зьнятыя санкцыі і была б транспарэнтнасьць, і выконваліся б свабоды сродкаў масавай інфармацыі, і вы б збліжаліся адзін з адным?

Лукашэнка: Вось выдатная ідэя. Так і перадайце праз Washington Post свой пункт гледжаньня, што "двух урадаў, – як вы сказалі, я вас цытую, – трэба сесьці за стол і дамовіцца", а не выбудоўваць жалезныя заслоны.

Уэймаўт: Ніхто не будзе прыслухоўвацца да маіх ідэяў. Але што важна, гэта тое, ці зьбіраецеся вы зрабіць нейкія крокі? І тады мы са свайго боку...

Лукашэнка: Мы зрабілі масу крокаў вам насустрач – пачынаючы ад ядзернай зброі. І ёсьць некаторыя крокі, якія я проста публічна не называю. Вы нас падманулі! Таму мы вам ня верым.

Уэймаўт: Ну, вы зрабілі нейкія крокі ў 2008 годзе, а потым вы павярнулі ўсё назад. Вы дазволілі кандыдатам удзельнічаць у выбарах. І ня ўсе былі радыя таму, што гэтыя крокі былі зробленыя. Вы дазволілі ім праводзіць сходы. Па крайняй меры, у некаторай ступені.

Лукашэнка: Не "ў некаторай ступені", а часам у парушэньне законаў. Яны рабілі ўсё, што хацелі.

Уэймаўт: Тое, што нам вядома, тое, што мы бачылі ў публікацыях, гэта тое, што прэзыдэнт дазволіў кандыдатам удзельнічаць у выбарах і прадставіць свае кандыдатуры.

Лукашэнка: Я быў такім жа кандыдатам, як яны. І дазваляе або забараняе па законе – Цэнтральная выбарчая камісія. І ўсе, хто хацеў удзельнічаць у прэзыдэнцкіх выбарах – удзельнічалі.

Уэймаўт: Што сказала спадарыня Клінтан, калі яна сустракалася ў сьнежні зь міністрам замежных справаў Беларусі? Яна сказала, што ў Беларусь павінна прыйсьці дэмакратыя, што Беларусь павінна быць адкрытая, што павінны прайсьці выбары. Калі вы перамаглі вашых супернікаў на выбарах – гэта адно. Але калі вы арыштоўваеце асобаў, якія зьяўляюцца кандыдатамі ў прэзыдэнты...

Лукашэнка: Мы арыштоўваем асобаў, якія парушылі закон і якія пачалі граміць Дом ураду. Гэта недапушчальна ні ў Амэрыцы, ні ў Беларусі.

Уэймаўт: Вы арыштавалі 40 чалавек. І яны ўсё яшчэ арыштаваныя? І яны ўсё яшчэ чакаюць, калі ім прад'явяць абвінавачваньне.

Лукашэнка: Так, а ў Гуантанама чакаюць сотні людзей.

Уэймаўт: Людзі ў Гуантанама не зьяўляюцца кіраўнікамі дэмакратычнай або рэспубліканскай партыяў.

Лукашэнка: І ў нас 40 чалавек не зьяўляюцца кіраўнікамі. У вас што, для дэмакратычнай партыі свой закон, для рэспубліканцаў – свой, а для іншых людзей – трэці закон?! У вас адзін закон для ўсіх!

Уэймаўт: Так, у нас ёсьць трэці закон для тэрарыстаў, якія падрываюць буйныя будынкі. Гэта не адно і тое ж.

Лукашэнка: Элізабэт, а ў нас адзін закон для пагромшчыкаў будынкаў і да тых, хто падрывае. У нас усе адказваюць па адным законе! Я не хачу, каб у Беларусі з часам узарвалі які-небудзь будынак, як у вас узарвалі гандлёвы цэнтар у Нью-Ёрку. А ўсё пачынаецца з гэтых пагромаў.

Уэймаўт: Гэта былі прадстаўнікі Саудаўскай Аравіі, якія прыехалі ...

Лукашэнка: У нас былі, у тым ліку, і прадстаўнікі з суседніх дзяржаваў. І грошы, на якія ўтрымоўвалася "пятая калёна" у нашай краіне – амэрыканскія, заходнія.

Уэймаўт: Вы маеце на ўвазе Польшчу?

Лукашэнка: Польшча і Нямеччына... Усё, што было зроблена, гэтыя задумы, грошы і іншае – гэта там усё стваралася, там, за межамі. А потым нам везьлі гэтую дэмакратыю. Але і Амэрыка далёка не стаяла ад Польшчы і Нямеччыны. І грошы вы давалі ім.

Уэймаўт: Я разумею. Я ўсё-ткі ўсё яшчэ думаю, што вам варта вызваліць гэтых людзей. Вам так не здаецца?

Лукашэнка: Прыяжджайце на суд, будзеце ў якасьці адваката.

Уэймаўт: Вам не шкада гэтых людзей?

Лукашэнка: Шкада. Гэта бедныя людзі, якія паддаліся вашай прапагандзе, якія ўзялі ў вас грошы, і ім трэба цяпер адпрацоўваць гэтыя грошы. Таму мне іх шкада.

Уэймаўт: Спадар прэзыдэнт, ці ёсьць нешта, што вы хацелі б яшчэ сказаць? Калі няма, то я хацела б вам вельмі падзякаваць. Можа быць, ёсьць тое, што я павінна была спытаць у вас, але не спытала? Што б вы хацелі, можа быць, сказаць па сваёй ініцыятыве?

Лукашэнка: Вы ведаеце, Элізабэт, вы ўжо і так у мяне вельмі шмат спыталі, і, можа быць, я не вельмі аб'ёмна адказаў, але, я думаю, тое, што я сказаў, дае вам падставу скласьці ўражаньне па тых ці іншых накірунках аб палітыцы нашай краіны.

Адзіная мая просьба – не дэманізуйце ні мяне, ні Беларусі. Мы цалкам нармальныя людзі. Ніколькі ня горшыя, чым амэрыканцы. І сытуацыя ў нашай краіне, і жыцьцё ў нашай краіне абсалютна спакойныя, дзе кожны чалавек можа маліцца свайму Богу, рэалізоўваць свае нацыянальныя і палітычныя інтарэсы, свабодна будаваць сваё жыцьцё. Мы стабільная і спакойная краіна. І гэта людзі шануюць. І мы хацелі б мець добрыя адносіны са Злучанымі Штатамі Амэрыкі, калі гэтага хочаце вы. Але мы нікому не дазволім ставіць перад намі нейкія нерэальныя задачы і ўмовы, у тым ліку і амэрыканцам.

Уэймаўт: Дзякуй перад усім за тое, што вы так шмат часу мне надалі.

Лукашэнка: Вы захацелі шчырасьці і адкрытасьці. Вось я шчыра і адкрыта адказваў на вашыя пытаньні.