18 кастрычніка па ўсёй Украіне адбыліся акцыі пратэсту, накіраваныя супраць зьнішчэньня ўкраінскай мовы. Менавіта да гэтага, на думку пратэстоўцаў, можа прывесьці прыняцьце законапраекту “Аб мовах ва Ўкраіне”. У Кіеве акцыя прайшла пад сьценамі Вярхоўнай Рады, а ў рэгіёнах – каля абласных адміністрацыяў. У Данецку, як і ў іншых традыцыйна расейскамоўных гарадах, таксама пратэставалі супраць далейшай русыфікацыі. Госьць начнога эфіру Свабоды – супрацоўніца кіеўскага бюро Радыё Свабода Ірына Штогрын. Яна распавядае пра зьмены ў моўнай сытуацыі ва Ўкраіне і пратэсты нацыянальнай эліты супраць законапраекту “Аб мовах ва Ўкраіне”.
Абламейка: Якая наогул цяпер моўная сытуацыя ва Ўкраіне? Якія ў гэтай галіне адбыліся зьмены за час кіраваньня Януковіча?
Штогрын: Прадстаўнікі "Партыі рэгіёнаў", якіх мы запрашалі ў эфір, якія раней лёгка размаўлялі на дзяржаўнай украінскай мове ў эфіры, чамусьці катэгарычна адмаўляліся рабіць гэта пасьля таго як Януковіч стаў прэзыдэнтам. Тая сытуацыя адбілася і на тэлебачаньні. Напрыклад, тэлеканал "Інтэр" зьмяніў сваю мову такім чынам, што калі чалавек зь іншай краіны прыедзе ва Ўкраіну і ўключыць тэлеканал "Інтэр", то па інтанацыях, па гучаньню мовы, па тым як падаецца інфармацыя, ён можа падумаць, што ўключыў тэлеканал ОРТ. Расейская мова, па-сутнасьці стала галоўнай аднаго з галоўных тэлеканалаў – "Інтэр". Зьмянілася сытуацыя ў рэклямным бізнэсе. Раней ўся зьнешняя рэкляма, якой ва Ўкраіне надзвычай багата, была па-ўкраінску. Зараз нават у сталіцы Ўкраіны зьяўляецца шмат рэклямы па-расейску, таксама яна гучыць і з радыёэфіру як мова вядучых і мова саміх рэклямных блёкаў.
Абламейка: Ірына, а як рэагуе на ўсе гэтыя зьмены нацыянальная эліта Ўкраіны? Да нас даходзяць часам асобныя выказваньні, што людзі баяцца ператварэньня Ўкраіны ў другую Беларусь?
Штогрын: Сёньня адзін з натхняльнікаў закону пра мовы рэгіянал Калесьнічэнка сказаў, што гэты законапраект да выбараў ня будзе разглядацца, яго ня будуць высоўваць. І хаця яго аргумэнт быў такі, што ня трэба даваць козыраў апазыцыі, якая спэкулюе на гэтым законапраекце, я разглядаю гэта як крок назад, што партыя ўлады вымушаная рэагаваць на тое, што эліта, па-сутнасьці не ўспрыняла яго. Быў таксама адкрыты ліст да прэзыдэнта ад украінскай інтэлігенцыі. Зьбіраліся подпісы, іх было вельмі шмат, і сярод тых людзей, што падпісалі гэты ліст, былі людзі, вядомыя ўсёй краіне і за яе межамі.
Слухаць перадачу цалкам:
Абламейка: Якая наогул цяпер моўная сытуацыя ва Ўкраіне? Якія ў гэтай галіне адбыліся зьмены за час кіраваньня Януковіча?
Штогрын: Прадстаўнікі "Партыі рэгіёнаў", якіх мы запрашалі ў эфір, якія раней лёгка размаўлялі на дзяржаўнай украінскай мове ў эфіры, чамусьці катэгарычна адмаўляліся рабіць гэта пасьля таго як Януковіч стаў прэзыдэнтам. Тая сытуацыя адбілася і на тэлебачаньні. Напрыклад, тэлеканал "Інтэр" зьмяніў сваю мову такім чынам, што калі чалавек зь іншай краіны прыедзе ва Ўкраіну і ўключыць тэлеканал "Інтэр", то па інтанацыях, па гучаньню мовы, па тым як падаецца інфармацыя, ён можа падумаць, што ўключыў тэлеканал ОРТ. Расейская мова, па-сутнасьці стала галоўнай аднаго з галоўных тэлеканалаў – "Інтэр". Зьмянілася сытуацыя ў рэклямным бізнэсе. Раней ўся зьнешняя рэкляма, якой ва Ўкраіне надзвычай багата, была па-ўкраінску. Зараз нават у сталіцы Ўкраіны зьяўляецца шмат рэклямы па-расейску, таксама яна гучыць і з радыёэфіру як мова вядучых і мова саміх рэклямных блёкаў.
Абламейка: Ірына, а як рэагуе на ўсе гэтыя зьмены нацыянальная эліта Ўкраіны? Да нас даходзяць часам асобныя выказваньні, што людзі баяцца ператварэньня Ўкраіны ў другую Беларусь?
Штогрын: Сёньня адзін з натхняльнікаў закону пра мовы рэгіянал Калесьнічэнка сказаў, што гэты законапраект да выбараў ня будзе разглядацца, яго ня будуць высоўваць. І хаця яго аргумэнт быў такі, што ня трэба даваць козыраў апазыцыі, якая спэкулюе на гэтым законапраекце, я разглядаю гэта як крок назад, што партыя ўлады вымушаная рэагаваць на тое, што эліта, па-сутнасьці не ўспрыняла яго. Быў таксама адкрыты ліст да прэзыдэнта ад украінскай інтэлігенцыі. Зьбіраліся подпісы, іх было вельмі шмат, і сярод тых людзей, што падпісалі гэты ліст, былі людзі, вядомыя ўсёй краіне і за яе межамі.
Слухаць перадачу цалкам:
