З чым сутыкаюцца маладзёны-прызыўнікі, якія адмаўляюцца ісьці ў войска з рэлігійных прычын, ці ёсьць у іх пэрспэктывы дамагчыся рэалізацыі свайго канстытуцыйнага права і чаму ў Беларусі дагэтуль няма адмысловага Закону аб альтэрнатыўнай службе?
Заява Канстытуцыйнага суду амаль супала ў часе з адкрытым лістом да Аляксандра Лукашэнкі, падпісаным 12-цю эўрапейскімі праваабарончымі арганізацыямі. «Мы заклікаем прэзыдэнта Лукашэнку забясьпечыць права на альтэрнатыўную грамадзянскую службу ўсім асобам, якія адмовіліся ад праходжаньня вайсковай службы зь меркаваньняў сумленьня ў адпаведнасьці з арт. 57 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь», — сказана ў лісьце.
Апошнім часам у Беларусі адбылося некалькі судовых працэсаў над асобамі, якія не пажадалі ісьці на тэрміновую вайсковую службу.
Верніка абшчыны «Сьведкі Еговы» Зьмітра Смыка, які прасіў накіраваць яго на альтэрнатыўную службу, абвінавацілі ў тым, што ён ухіліўся ад вайсковай службы. 29 студзеня адбудзецца суд над вернікам габрэйска-мэсіянскай суполкі Іванам Міхайлавым, абвінавачаным ва ўхіленьні ад вайсковай службы. Актывіста партыі «Беларуская хрысьціянская дэмакратыя» Яўгена Якавенку затрымалі на вуліцы й гвалтам даставілі ў ваенкамат, хоць, паводле ягоных слоў, позву ў ваенкамат ён не атрымліваў. Затое падаваў заяву з просьбай дазволіць яму прайсьці альтэрнатыўную службу.
Міхась ПашкевічНа думку Міхася Пашкевіча, кіраўніка грамадзкай ініцыятывы «За альтэрнатыўную грамадзянскую службу», заява Пятра Міклашэвіча наўпрост зьвязаная з шырокім розгаласам судовых разбораў на тэму альтэрнатыўнай службы:
«Як адзначыў сам Міклашэвіч — у судах сабралася дастатковая колькасьць спраў па альтэрнатыўнай службе. Гэта сьведчыць пра тое, што ня проста варта, а вельмі важна змагацца за свае правы. Для нашай невялікай краіны аказалася дастатковым прыцягнуць увагу да праблемы ў розных рэгіёнах, рознымі сродкамі — і дамагчыся ўвагі да праблемы з боку чыноўнікаў».
«Закон, які б замацаваў альтэрнатыўную грамадзянскую службу, павінен быць прыняты тэрмінова. Да прыняцьця гэткага закону ніхто не павінен быць абвінавачаны ці асуджаны за адмову ад праходжаньня вайсковай службы зь меркаваньняў сумленьня», — адзначаюць у лісьце да прэзыдэнта эўрапейскія праваабаронцы.
Але калі зьбіраюцца заняцца ўвядзеньнем альтэрнатыўнай службы чыноўнікі? Намесьнік старшыні Сталай камісіі нацыянальнай бясьпекі ў Палаце прадстаўнікоў Ігнат Місурагін нічога пра лёс і пэрспэктывы закону ня ведае:
«Я не займаюся гэтым законам і, наколькі я ведаю, у нас ніхто гэтым пытаньнем не займаецца ў парлямэнце. І камэнтаваць тое, чаго не існуе і няма яшчэ, я не магу».
Прэс-сакратар Міністэрства абароны Вячаслаў Раменчык лічыць, што Закон аб альтэрнатыўнай службе — па-за кампэтэнцыяй Мінабароны:
«Альтэрнатыўная служба — гэта від працоўнай павіннасьці, а не ваеннай службы. Таму альтэрнатыўная служба — не мая сфэра кампэтэнцыі. Я ж не магу казаць пра тое, за што не адказвае Мінабароны. Вы ж не зьвяртаецеся да мяне паводле службы ў царкве. А там таксама называецца „служба“. Гэта ж проста дурасьць. Тое самае — альтэрнатыўная служба. Зьвярніцеся ў кампэтэнтныя органы. Гэта сфэра Міністэрства працы і сацыяльнай абароны».
У прэс-службе Міністэрства працы і сацыяльнай абароны патлумачылі так:
«Літаральна ўчора размаўляла з начальнікам юрупраўленьня. Яна сказала: у нас пакуль ні-чо-га. Ніякага руху пакуль няма абсалютна. Ні новых даручэньняў, ні таго старога праекту, які калісьці Мінабароны распрацоўваў з удзелам нас і Мінздраву, які потым урэшце не прынялі. Асноўным выканаўцам тады было Мінабароны, хаця яны ад гэтага неяк адсоўваюцца — маўляў, гэтым займацца павінны мы».
Праца над гэткім законам ужо сталася гісторыяй, распавядае Міхась Пашкевіч:
«У 1994 годзе права на альтэрнатыўную службу было замацавана ў Канстытуцыі. Потым два разы да гэтага прыцягваў увагу Канстытуцыйны суд. Трэба было ствараць працоўную групу дзеля працы над законапраектам і гэтак далей. Так ці інакш, праект такога закону быў прапанаваны Ўладзімерам Навасядам у 2004-м годзе, і гэты праект быў завалены. Гэты закон ёсьць у праекце Ўказу аб пляне працы на 2010 год. І Цэнтар законапраектнай дзейнасьці таксама не хаваў, што ёсьць ён у пляне. Проста цягнецца гісторыя ўжо 10 год. Дзесяць год гэты Закон выкрэсьліваюць».
Праўда, яшчэ адзін варыянт закону пабачыць давялося, працягвае Пашкевіч:
«Чамусьці Радай па бясьпецы пры прэзыдэнце быў распрацаваны. Ён быў вельмі і вельмі дыскрымінацыйны. Ідзе размова пра ў 2 разы большы тэрмін службы, чым звычайная вайсковая служба, і толькі выключна паводле рэлігійных поглядаў».
На думку сёньняшняга вайскоўца Андрэя, гэткая альтэрнатыўная служба папулярнасьці не займела б.
«У 60-70% вайсковых частак добра, калі два разы за тэрмін службы ты нейкую зброю ў руках трымаць будзеш. Большая частка часу — гэта тая самая сутнасьць, што і ў альтэрнатыўнай службы. Толькі ты ня „вуткі“ за бабулькамі будзеш насіць у шпіталі, а займацца прыбіраньнем, чысткай, фарбоўкай-перафарбоўкай. Я думаю, не займее папулярнасьці альтэрнатыўная служба, калі замест паўтара года ты будзеш губляць тры».
На думку колішняга вайскоўца Івана Шылы, намесьніка старшыні «Маладога Фронту», альтэрнатыва звычайнаму сучаснаму беларускаму войску павінна быць у грамадзтве абавязкова — незалежна ад рэлігійных поглядаў:
Іван Шыла«Войска — гэта месца, дзе чатыры дзіркі называюцца туалетам, а жыцьцё ў такіх умовах — гартаваньнем асобы. Войска — гэта месца, дзе месца ў туалеце разьмяркоўваецца паводле адслужанага ў войску, што ёсьць дзедаўшчынай, у рамках якой шмат каго проста забіваюць. У такім грамадзтве ёсьць слабыя людзі, якіх цкуюць. Добра, калі яны проста некамфортна сябе пачуваюць 18 месяцаў. Але часта гэта прыводзіць да ўцёкаў з войска, самагубстваў і гэтак далей. І таму я лічу, што ў такіх умовах альтэрнатыўная служба — неабходная. Да той пары, пакуль войска ў нашай краіне ня стане прафэсійным. А пра гэта гаварыць пакуль зарана».
Зь існаваньнем дзедаўшчыны пагаджаецца і мой суразмоўца Андрэй:
«У некаторых часьцях дзедаўшчына амаль зьнікла. Але ёсьць цэлы шэраг месцаў, дзе яна існуе цудоўна. Гэта ўласьціва для тых месцаў, дзе само камандаваньне распускае рукі. А потым у адмысловае памяшканьне хавае зьбітых вайскоўцаў на тыдні два, каб сьлядоў ад зьбіцьця не засталося. І ўвесь гэты час проста прыносяць яму ежу».
Наконт ежы, утрыманьня — хай сабе і спартанскага — прыхільнікі альтэрнатыўнай службы таксама маюць свае аргумэнты. Відавочна ж, што альтэрнатыўная служба магла б быць дзяржаве выгаднай і карыснай яшчэ і камэрцыйна. Бо альтэрнатыўнікаў можна было б прызначаць на непапулярныя працы, даводзіць Міхась Пашкевіч:
«У той жа Расеі фінансавае абгрунтаваньне Закону займала ўсяго толькі абзац.Чалавек жа працуе на пэўным прадпрыемстве, дзе зь ім ці безь яго заплянавана пэўная адзінка штатная. Дзяржава нічога ня плаціць — гэта справа прадпрыемства. Дзяржава ня плаціць за жыльлё чалавека, бо той жыве ў хаце. Дзяржава ня плаціць за вопратку, ня плаціць за ежу».
А пакуль што тым, хто насуперак жаданьню ўсё ж у войска патрапіў, даводзіцца рабіць зь лімона ліманад і разьвіваць філязофскія рысы характару, распавядае Андрэй:
«Я пахудзеў на 17 кіляграмаў, стаў лепей выглядаць, падвысіў фізычны стан. Пачаў цаніць тое, што меў, чаго пазбаўлены пакуль, часова. Для некаторых людзей ёсьць сэнс у войску. Бо калі казаць пра маладзёнаў з глухіх вёсак, то тут іх неяк спрабуюць пад пэўны ровень падраўняць. Гутараць неяк зь імі, выхоўваюць неяк... А тыя, хто „занадта разумны“, маюць магчымасьць адчуць сябе поўнай нікчэмнасьцю. Галімай, бяспраўнай нікчэмнасьцю».
Заява Канстытуцыйнага суду амаль супала ў часе з адкрытым лістом да Аляксандра Лукашэнкі, падпісаным 12-цю эўрапейскімі праваабарончымі арганізацыямі. «Мы заклікаем прэзыдэнта Лукашэнку забясьпечыць права на альтэрнатыўную грамадзянскую службу ўсім асобам, якія адмовіліся ад праходжаньня вайсковай службы зь меркаваньняў сумленьня ў адпаведнасьці з арт. 57 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь», — сказана ў лісьце.
Апошнім часам у Беларусі адбылося некалькі судовых працэсаў над асобамі, якія не пажадалі ісьці на тэрміновую вайсковую службу.
Верніка абшчыны «Сьведкі Еговы» Зьмітра Смыка, які прасіў накіраваць яго на альтэрнатыўную службу, абвінавацілі ў тым, што ён ухіліўся ад вайсковай службы. 29 студзеня адбудзецца суд над вернікам габрэйска-мэсіянскай суполкі Іванам Міхайлавым, абвінавачаным ва ўхіленьні ад вайсковай службы. Актывіста партыі «Беларуская хрысьціянская дэмакратыя» Яўгена Якавенку затрымалі на вуліцы й гвалтам даставілі ў ваенкамат, хоць, паводле ягоных слоў, позву ў ваенкамат ён не атрымліваў. Затое падаваў заяву з просьбай дазволіць яму прайсьці альтэрнатыўную службу.
«Як адзначыў сам Міклашэвіч — у судах сабралася дастатковая колькасьць спраў па альтэрнатыўнай службе. Гэта сьведчыць пра тое, што ня проста варта, а вельмі важна змагацца за свае правы. Для нашай невялікай краіны аказалася дастатковым прыцягнуць увагу да праблемы ў розных рэгіёнах, рознымі сродкамі — і дамагчыся ўвагі да праблемы з боку чыноўнікаў».
«Закон, які б замацаваў альтэрнатыўную грамадзянскую службу, павінен быць прыняты тэрмінова. Да прыняцьця гэткага закону ніхто не павінен быць абвінавачаны ці асуджаны за адмову ад праходжаньня вайсковай службы зь меркаваньняў сумленьня», — адзначаюць у лісьце да прэзыдэнта эўрапейскія праваабаронцы.
Але калі зьбіраюцца заняцца ўвядзеньнем альтэрнатыўнай службы чыноўнікі? Намесьнік старшыні Сталай камісіі нацыянальнай бясьпекі ў Палаце прадстаўнікоў Ігнат Місурагін нічога пра лёс і пэрспэктывы закону ня ведае:
«Я не займаюся гэтым законам і, наколькі я ведаю, у нас ніхто гэтым пытаньнем не займаецца ў парлямэнце. І камэнтаваць тое, чаго не існуе і няма яшчэ, я не магу».
Прэс-сакратар Міністэрства абароны Вячаслаў Раменчык лічыць, што Закон аб альтэрнатыўнай службе — па-за кампэтэнцыяй Мінабароны:
«Альтэрнатыўная служба — гэта від працоўнай павіннасьці, а не ваеннай службы. Таму альтэрнатыўная служба — не мая сфэра кампэтэнцыі. Я ж не магу казаць пра тое, за што не адказвае Мінабароны. Вы ж не зьвяртаецеся да мяне паводле службы ў царкве. А там таксама называецца „служба“. Гэта ж проста дурасьць. Тое самае — альтэрнатыўная служба. Зьвярніцеся ў кампэтэнтныя органы. Гэта сфэра Міністэрства працы і сацыяльнай абароны».
У прэс-службе Міністэрства працы і сацыяльнай абароны патлумачылі так:
Літаральна ўчора размаўляла з начальнікам юрупраўленьня. Яна сказала: у нас пакуль ні-чо-га.
Праца над гэткім законам ужо сталася гісторыяй, распавядае Міхась Пашкевіч:
«У 1994 годзе права на альтэрнатыўную службу было замацавана ў Канстытуцыі. Потым два разы да гэтага прыцягваў увагу Канстытуцыйны суд. Трэба было ствараць працоўную групу дзеля працы над законапраектам і гэтак далей. Так ці інакш, праект такога закону быў прапанаваны Ўладзімерам Навасядам у 2004-м годзе, і гэты праект быў завалены. Гэты закон ёсьць у праекце Ўказу аб пляне працы на 2010 год. І Цэнтар законапраектнай дзейнасьці таксама не хаваў, што ёсьць ён у пляне. Проста цягнецца гісторыя ўжо 10 год. Дзесяць год гэты Закон выкрэсьліваюць».
Праўда, яшчэ адзін варыянт закону пабачыць давялося, працягвае Пашкевіч:
«Чамусьці Радай па бясьпецы пры прэзыдэнце быў распрацаваны. Ён быў вельмі і вельмі дыскрымінацыйны. Ідзе размова пра ў 2 разы большы тэрмін службы, чым звычайная вайсковая служба, і толькі выключна паводле рэлігійных поглядаў».
На думку сёньняшняга вайскоўца Андрэя, гэткая альтэрнатыўная служба папулярнасьці не займела б.
На думку колішняга вайскоўца Івана Шылы, намесьніка старшыні «Маладога Фронту», альтэрнатыва звычайнаму сучаснаму беларускаму войску павінна быць у грамадзтве абавязкова — незалежна ад рэлігійных поглядаў:
Зь існаваньнем дзедаўшчыны пагаджаецца і мой суразмоўца Андрэй:
«У некаторых часьцях дзедаўшчына амаль зьнікла. Але ёсьць цэлы шэраг месцаў, дзе яна існуе цудоўна. Гэта ўласьціва для тых месцаў, дзе само камандаваньне распускае рукі. А потым у адмысловае памяшканьне хавае зьбітых вайскоўцаў на тыдні два, каб сьлядоў ад зьбіцьця не засталося. І ўвесь гэты час проста прыносяць яму ежу».
Наконт ежы, утрыманьня — хай сабе і спартанскага — прыхільнікі альтэрнатыўнай службы таксама маюць свае аргумэнты. Відавочна ж, што альтэрнатыўная служба магла б быць дзяржаве выгаднай і карыснай яшчэ і камэрцыйна. Бо альтэрнатыўнікаў можна было б прызначаць на непапулярныя працы, даводзіць Міхась Пашкевіч:
«У той жа Расеі фінансавае абгрунтаваньне Закону займала ўсяго толькі абзац.Чалавек жа працуе на пэўным прадпрыемстве, дзе зь ім ці безь яго заплянавана пэўная адзінка штатная. Дзяржава нічога ня плаціць — гэта справа прадпрыемства. Дзяржава ня плаціць за жыльлё чалавека, бо той жыве ў хаце. Дзяржава ня плаціць за вопратку, ня плаціць за ежу».
А пакуль што тым, хто насуперак жаданьню ўсё ж у войска патрапіў, даводзіцца рабіць зь лімона ліманад і разьвіваць філязофскія рысы характару, распавядае Андрэй:
«Я пахудзеў на 17 кіляграмаў, стаў лепей выглядаць, падвысіў фізычны стан. Пачаў цаніць тое, што меў, чаго пазбаўлены пакуль, часова. Для некаторых людзей ёсьць сэнс у войску. Бо калі казаць пра маладзёнаў з глухіх вёсак, то тут іх неяк спрабуюць пад пэўны ровень падраўняць. Гутараць неяк зь імі, выхоўваюць неяк... А тыя, хто „занадта разумны“, маюць магчымасьць адчуць сябе поўнай нікчэмнасьцю. Галімай, бяспраўнай нікчэмнасьцю».
