Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Традыцыі і мова шапавалаў пад пагрозай


Дрыбінскі гісторыка-этнаграфічны музэй дамагаецца, каб мясцоваму шапавальству надалі статус гісторыка-культурнай каштоўнасьці Беларусі. Нацыянальнае прызнаньне, лічаць супрацоўнікі музэю, дапаможа падтрымаць ня толькі рамяство, якім славуты раён, але й мову шапавалаў.

Высілкамі супрацоўнікаў музэю і мясцовых краязнаўцаў сабраная экспазыцыя па гісторыі дрыбінскага шапавальства. Яна пакуль сягае другой паловы дзевятнаццатага стагодзьдзя. Сёлета ж у райцэнтры мелася пачацца будаўніцтва адзінага ў Беларусі музэю шапавальства, аднак перашкодзіў эканамічны крызіс:

“На наступны год, можа, пачнецца будаўніцтва. У нас у плянах і майстэрня яшчэ, як водзіцца, са спэцыялістамі. Тады, можа, мы будзем уключаныя ў добрыя, значныя, важкія маршруты. Бываюць у нас і замежнікі. Ім дужа цікава. Яны з задавальненьнем сувэніры набываюць у нашых майстроў — валёнкі”, — апавядае загадчыца музэю Алена Рынкевіч.

На што могуць разьлічваць дрыбінскія шапавалы, калі іх рамяство прызнаюць гісторыка-культурнай каштоўнасьцю? Гаворыць супрацоўніца Міністэрства культуры:

“Гэта вельмі прэстыжна — гэта па-першае. А па-другое — яны могуць стаць турыстычным аб’ектам. Гэта ўсё яшчэ будзе вырашацца”.

Паводле суразмоўцы, канчатковае рашэньне павінен прыняць Савет міністраў.

Пакуль пытаньне вырашаецца, у Беларусь з майстар-клясамі наведваюцца замежныя шапавалы. Кошт аднаго іх занятку — ад дваццаці даляраў і вышэй.

Дрыбінскія шапавалы майстар-клясаў не даюць. Валёнкі, сподкі, магеркі ды брылі ў іх замаўляюць пераважна людзі сталага веку. Моладзь, цьвердзіць дрыбінскі спадчынны шапавал дзядзька Анатоль, гэтыя вырабы ня надта вабяць. Шапавальскай долі сваім дзецям спадар Анатоль не жадае:

“Бацька адмучыўся, ды каб яны яшчэ мучыліся! Гэта ж праца такая пякельная, вы ж не ўяўляеце. Няма на іх попыту. Няма нават воўны дзе расчасаць. Кожны сам сваю працу цэніць. Валёнкі сёлета будуць каштаваць сто дваццаць тысяч, шапкі — шэсьцьдзесят, на сподкі тая ж цана”.

Паводле шапавала, цяжка цяпер знайсьці й саму воўну.

Але яшчэ цяжэйшымі сталіся пошукі ў Магілёве крамы з дрыбінскім брэндам. Знайсьці хоць адну не ўдалося. На пытаньне, чаму няма айчынных ваўняных вырабаў, гандляры адказвалі прыкладна аднолькава:

“Яны не карыстаюцца попытам, таму іх на прылаўках няма. Вы ж паглядзіце, якія цяпер зімы — цёплыя, праўда. Не такія, як былі раней”.

Для лазьняў ваўняныя вырабы замежнай вытворчасьці ў Магілёве ёсьць. Беларускіх жа няма. Прынамсі, так сьцьвярджаюць гандляры.

У дрыбінскім музэі ёсьць свая шапавальня. У ёй вучацца азам рамяства дванаццаць дзетак, а таксама зьбіраюцца разам дарослыя штукары-шапавалы. Іх у раёне каля трох дзясяткаў. У іх асяродку ажывае ня толькі шапавальскі рыштунак, але й мова:

“Яны прыдумалі гэтую мову, каб зносіцца між сабой, каб сваё рамяство ў сакрэце трымаць і каб хітраваць. Напрыклад: “гурманьку хаўбоў” — дай мне грошай, альбо “іракерыць” — піва піць. Там 915 слоў, таму кожнаму для сябе можна знайсьці інтарэс”.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG