На думку ініцыятараў акцыі, бальшыня беларусаў надзвычай мала ведаюць пра гістарычныя адметнасьці тэрыторыі, на якой жыло не адно пакаленьне іх продкаў. Пры гэтым экспэрты сыходзяцца ў меркаваньні: такія экскурсіі ўсё больш нагадваюць хаджэньні па могілках: сьведчаньні багатай гісторыі беларускай зямлі намаганьнямі былых і цяперашніх уладаў практычна зьнішчаныя.
Экскурсіі па памятных мясьцінах заплянаваныя на 18-19 красавіка. Намесьнік старшыні Беларускага камітэту ІКАМОС Павал Каралёў зазначае, што асаблівай увагай пры гэтым будзе ахоплены Менск:
“У нас стварыўся аргкамітэт у сьвяткаваньні Міжнароднага дня помнікаў і мясьцінаў у складзе камітэту ІКАМОС, Фонду культуры, моладзевага аб’яднаньня “Гісторыка”, таварыства “Этна” Унівэрсытэту культуры і мастацтваў, а таксама Беларускай асацыяцыі экскурсаводаў, гідаў і перакладчыкаў. Сьвяткаваньне Дня помнікаў і мясьцінаў – гэта шэраг экскурсій па Менску і па Беларусі. Назва імпрэзе – “Фэст экскурсаводаў”. У ім бяруць удзел вельмі шмат экскурсаводаў, плянуецца каля 25-30 экскурсій. Экскурсіі ўнікальныя, разьлічаныя на раёны Менску, якія зусім невядомыя ў турыстычным сэнсе. Гэта будзе і Трактарны завод, і раёны Ляхаўкі, Грушаўкі і яшчэ шэраг цікавых раёнаў, якія сёньня не ўспрымаюцца, на вялікі жаль такім чынам, што ёсьць там нейкія адметнасьці”.
Колішні Галоўны дзяржаўны інспэктар аховы гісторыка-культурнай спадчыны Менгарвыканкаму, архітэктар Уладзімер Папруга падобны экспэрымэнт вітае: маўляў, можа хоць такім чынам у людзей абудзіцца цікавасьць да ўласнай гісторыі:
“Горшы варыянт, калі не праводзяцца ніякія экскурсіі. Любая акцыя, скіраваная на тое, каб абудзіць зацікаўленасьць людзей тым месцам, дзе яны жывуць, у любым выпадку пазытыўная. Нават якія б акцэнты сёньняшнія экскурсаводы не расстаўлялі, калі жывы чалавек з жывой душой, то, безумоўна, ён пачне далей дасьледаваць: а што тут было яшчэ раней, у выніку якіх акалічнасьцяў тое, што было, зьнікла?”
Між тым, спадар Папруга не выключае, што неўзабаве экскурсаводам толькі і застанецца, што хадзіць і расказваць людзям – што на канкрэтным месцы было колісь? І перадусім, на перакананьне экспэрта, гэта тычыцца Менску, дзе маштабы руйнаваньня гістарычных аб’ектаў набылі катастрафічныя маштабы:
“Безумоўна, так яно і будзе. Вайна ня скончаная, яна працягваецца з усімі сэквэнцыямі, якія вынікаюць з войнаў. Тое, што зараз адбываецца ў Менску, гэта ёсьць працяг вайны. Калі ў 1937-м стралялі ў людзей, то цяпер зьнішчаюць спадчыну. Калі тады былі суды-тройкі, то цяпер – упраўленьне Міністэрства культуры, якое выдае дазволы на “расстрэлы”. На месцы жывых помнікаў садзяцца аб’екты, якія нічога агульнага з гэтымі помнікамі ня маюць, ня мелі і ня будуць мець. Будуюцца “крымінальныя” аб’екты па Нямізе – гандлёвыя, рыначныя комплексы. І тут жа, на вачох развальваюцца яшчэ ацалелыя помнікі, якія стаяць па вуліцы Койданаўскай, сёньняшняй Рэвалюцыйнай. Шчыліны пайшлі практычна па ўсіх дамох. І прыйдзем мы да таго, што пасьля завяршэньня будаўніцтва ўсяго таго непаразуменьня на Нямізе давядзецца канстатаваць тое самае адносна Койданаўскай, практычна цэлая вуліцы можа зьнікнуць. Бо разьбіраецца аўтэнтычны матэрыял і выстаўляецца невядома што. Урэшце ў Менску можа не застацца ніводнага гісторыка-культурнага аб’екта, дзякуючы такой актыўнасьці – неабгрунтаванай, якая не адпавядае нарматыўна-прававой базе краіны”.
Расказ пра страты толькі ў гістарычным цэнтры Менску, ня кранаючы нават сумежныя тэрыторыі, сапраўды нагадвае франтавыя зводкі. Пры гэтым, значная частка архітэктурных помнікаў страчана зусім нядаўна – у першыя гады трэцяга тысячагодзьдзя:
Зьнішчаныя дамы XVIII-ХІХ стагодзьдзяў на Нямізе. Практычна цалкам страчаная аўтэнтычная забудова вуліцы Гандлёвай – дамы і гаспадарчыя пабудовы XVII-XIX стагодзьдзяў. На іх месцы з сучасных матэрыялаў паўсталі адвольна заплянаваныя навабуды Духоўна-адукацыйнага цэнтру Беларускай Праваслаўнай царквы. На вуліцы Герцана зьнішчаныя аўтэнтычныя будынкі, уключна з манастырскімі пабудовамі. Замест іх з падмурка будуюцца новыя дамы з блёкаў і цэглы. Зруйнаваны мяшчанскія дамы ў дварах вуліцы Інтэрнацыянальнай, а таксама дом ХІХ стагодзьдзя па Калектарнай. Асаблівыя страты панесла Рэвалюцыйная, дзе разбурана пяць дамоў XVIII-ХІХ стагодзьдзяў. Радыкальна перабудоўваюцца дамы па вуліцы Камсамольскай...
Экскурсіі па памятных мясьцінах заплянаваныя на 18-19 красавіка. Намесьнік старшыні Беларускага камітэту ІКАМОС Павал Каралёў зазначае, што асаблівай увагай пры гэтым будзе ахоплены Менск:
“У нас стварыўся аргкамітэт у сьвяткаваньні Міжнароднага дня помнікаў і мясьцінаў у складзе камітэту ІКАМОС, Фонду культуры, моладзевага аб’яднаньня “Гісторыка”, таварыства “Этна” Унівэрсытэту культуры і мастацтваў, а таксама Беларускай асацыяцыі экскурсаводаў, гідаў і перакладчыкаў. Сьвяткаваньне Дня помнікаў і мясьцінаў – гэта шэраг экскурсій па Менску і па Беларусі. Назва імпрэзе – “Фэст экскурсаводаў”. У ім бяруць удзел вельмі шмат экскурсаводаў, плянуецца каля 25-30 экскурсій. Экскурсіі ўнікальныя, разьлічаныя на раёны Менску, якія зусім невядомыя ў турыстычным сэнсе. Гэта будзе і Трактарны завод, і раёны Ляхаўкі, Грушаўкі і яшчэ шэраг цікавых раёнаў, якія сёньня не ўспрымаюцца, на вялікі жаль такім чынам, што ёсьць там нейкія адметнасьці”.
Колішні Галоўны дзяржаўны інспэктар аховы гісторыка-культурнай спадчыны Менгарвыканкаму, архітэктар Уладзімер Папруга падобны экспэрымэнт вітае: маўляў, можа хоць такім чынам у людзей абудзіцца цікавасьць да ўласнай гісторыі:
Горшы варыянт, калі не праводзяцца ніякія экскурсіі
Між тым, спадар Папруга не выключае, што неўзабаве экскурсаводам толькі і застанецца, што хадзіць і расказваць людзям – што на канкрэтным месцы было колісь? І перадусім, на перакананьне экспэрта, гэта тычыцца Менску, дзе маштабы руйнаваньня гістарычных аб’ектаў набылі катастрафічныя маштабы:
Калі ў 1937-м стралялі ў людзей, то цяпер зьнішчаюць спадчыну. Калі тады былі суды-тройкі, то цяпер – упраўленьне Міністэрства культуры, якое выдае дазволы на “расстрэлы”
Расказ пра страты толькі ў гістарычным цэнтры Менску, ня кранаючы нават сумежныя тэрыторыі, сапраўды нагадвае франтавыя зводкі. Пры гэтым, значная частка архітэктурных помнікаў страчана зусім нядаўна – у першыя гады трэцяга тысячагодзьдзя:
Зьнішчаныя дамы XVIII-ХІХ стагодзьдзяў на Нямізе. Практычна цалкам страчаная аўтэнтычная забудова вуліцы Гандлёвай – дамы і гаспадарчыя пабудовы XVII-XIX стагодзьдзяў. На іх месцы з сучасных матэрыялаў паўсталі адвольна заплянаваныя навабуды Духоўна-адукацыйнага цэнтру Беларускай Праваслаўнай царквы. На вуліцы Герцана зьнішчаныя аўтэнтычныя будынкі, уключна з манастырскімі пабудовамі. Замест іх з падмурка будуюцца новыя дамы з блёкаў і цэглы. Зруйнаваны мяшчанскія дамы ў дварах вуліцы Інтэрнацыянальнай, а таксама дом ХІХ стагодзьдзя па Калектарнай. Асаблівыя страты панесла Рэвалюцыйная, дзе разбурана пяць дамоў XVIII-ХІХ стагодзьдзяў. Радыкальна перабудоўваюцца дамы па вуліцы Камсамольскай...
