"Найлепшае – купіць кавалак зямлі з домам у сельскай мясцовасьці"

Соўсь: “2 студзеня адразу пасьля таго, як было аб’яўлена пра дэвальвацыю беларускага рубля, (Нацбанк ўстанавіў курс даляра ЗША на ўзроўні 2650 рублёў) многія беларусы кінуліся ў крамы па закупы, пакуль яшчэ не вырасьлі кошты. А вы, спадар Аляксандар, не паддаліся гэтаму спажывецкаму ажыятажу? Ці набылі нешта?”

Кавалёў: “Калі і набыў, то тое, што было даўно заплянавана, і гэта былі проста нейкія рэчы для простага жыцьця. Ніякага ажыятажу”.

Соўсь: «Давайце паслухаем адказы вядомых асобаў Беларусі на пытаньне: “Ці адбілася на вас і вашай сям’і дэвальвацыя беларускага рубля?” Запытваўся ў іх мой калега Ўладзімер Глод».

Старшыня Вярхоўнага Савету Беларусі 12-га скліканьня Станіслаў Шушкевіч кажа, што ад дэвальвацыі ён толькі выйграў:

“Мяне ніяк гэта не закранула, бо я не зарабляю ніводнай капейкі ў беларускіх рублях. А зарабляю я ў злотых, далярах, эўра. Таму мне нават лепей стала. Я чытаю лекцыі ва ўнівэрсытэтах, а таксама публічныя лекцыі па дамоўленасьці. Прыкладам, цяпер я маю запрашэньне на канфэрэнцыю ў Злучаныя Штаты. І я ўжо скантактаваўся з пэўнымі ўнівэрсытэтамі. І гэта мой прафэсарскі бізнэс. Я дакладна ведаю, што праз кароткі час у Беларусі будзе горш. Таму што падаражаньне непазьбежна, а абясцэньваньне беларускага рубля адаб’ецца адмоўна на ўсіх, без выключэньня”.

Старшыня камісіі Палаты прадстаўнікоў чацьвёртага скліканьня Ўладзімер Здановіч кажа, што яго дэвальвацыя не закранула:

“Так склаліся абставіны, што перад Новым годам амаль зусім не было ніякіх грошай. І рахункаў у банках таксама. Таму практычна я нічога не адчуў”.

Намесьніца старшыні Беларускай сацыял-дэмакратычнай Грамады Сьвятлана Губейка таксама кажа, што дэвальвацыю пакуль не заўважыла. Але пры гэтым акцэнтуе ўвагу на слове “пакуль”:

“Але ж, канечне, адаб’ецца. Тут няма пытаньняў. Вось суседзі заходзілі, жаліліся: ляжалі пяць мільёнаў на ашчаднай кніжцы. А цяпер гэта ўжо чатыры мільёны. А асабіста ў мяне няма вялікіх грошай — ні на кніжцы, нідзе. Жывем з зарплаты. Але ж бачым, што цэны ўжо кусаюцца — і там, і там усё дадаецца. Я думаю, што хутка мы гэта моцна адчуем”.

Аляксандар Сасноў, былы міністар працы, кажа, што ягонай сям’і, якая ў сваіх гастранамічных прыхільнасьцях аддае перавагу рознай рыбе, мабыць, прыйдзецца часткова зьмяніць мэню:

“Напрыклад, на Камароўцы той самай цэны на рыбу і вырабы зь яе ўжо пайшлі ўгару. І яшчэ я адчуў, што мая пэнсія будзе цяпер значна таньнейшая ў далярах, чым раней. А гэта значыць, што калі я паеду на тую ж Украіну, дык мне яе ня вельмі будзе хапаць, каб правесьці там час”.

Соўсь: “Я зноў зьвяртаюся да выкладчыка Беларускага Нацыянальнага тэхнічнага унівэрсытэту Аляксандра Кавалёва. Спадар Аляксандар, якія плюсы і мінусы, на вашу думку, дала дэвальвацыя беларускага рубля?”

Кавалёў: “Якія плюсы? Па-першае, мы пайшлі наперад у пляне прызнаньня таго, што тое, што рабілася ў эканамічнай палітыцы апошніх гадоў, гэта не так усё добра было. Я адкрыў старонку Нацбанку ў інтэрнэце і пабачыў, што курс даляра 2156 быў на 1 студзеня 2004 году. Гэта значыць, што 5 гадоў мы ўтрымлівалі на адным узроўні абменны курс беларускага рубля, прытым, што цэны ў Беларусі кожны год расьлі, па 10, 12, а то і 15 адсоткаў. Гэта значыць, што беларускія тавары і ў далярах даражэлі. Таму расла заработная плата ў далярах і стваралася нейкая ілюзія, што мы пачалі жыць лепей. А цяпер мы пайшлі наперад у тым пляне, што зьявілася нейкая палітычная воля на тое, каб прызнаць, што ўсё ня так добра.

Што тычыцца мінусаў, то іх нашмат больш. Па-першае, падарваны давер, які ствараў Нацыянальны банк да сваёй палітыкі апошніх дзесяці гадоў, году з 1998-га, калі ён адмовіўся ад мноства курсаў і ствараў рэпутацыю арганізацыі, якая ведае, што робіць. Але, на жаль, так атрымалася, што ў рамках беларускай эканамічнай мадэлі на Нацыянальны банк было навешана больш, чым ён можа рабіць. Ён быў павінен адказваць таксама за нейкія тэмпы эканамічнага росту, крэдытаваць рэальны сэктар эканомікі. І таму атрымалася, што грошай у эканоміцы нашмат больш, чым быў попыт на беларускія тавары, і вось дэвальвацыя падштурхнула людзей нават да нейкіх набегаў на банкі”.

Соўсь: “Аналітычны цэнтар “Стратэгія” і дасьледчы цэнтар Мізэса, падсумоўваючы вынікі сацыяльна-эканамічнага разьвіцьця Беларусі за 2008 год, прызналі “найлепшым органам дзяржаўнага кіраваньня” Адміністрацыю прэзыдэнта, найгоршым — Міністэрства эканомікі. “Найлепшым законапраектам году” прызнаны прэзыдэнцкі ўказ аб прыпыненьні кантролю і нагляду. А найгоршым заканадаўчым актам году назвалі бюджэт на 2009 год. А ўпершыню ў гісторыі Беларусі вызначаны пераможца ў намінацыі — “Чэмпіён лібэралізму”, гэта госьць “Начной свабоды”, выкладчык Беларускага нацыянальна-тэхнічнага ўнівэрсытэту Аляксандар Кавалёў. Ён актыўна прапагандаваў ідэі лібэралізму ў сваіх лекцыях, артыкулах, у блогу. Спадар Аляксандар, а дэвальвацыя беларускага рубля – гэта таксама адзін са складнікаў лібэралізму? Як увогуле вы трактуеце гэтае паняцьце сваім студэнтам?”

Кавалёў: “Лібэралізм – гэта моцны ўплыў у сусьветнай палітычнай, філязофскай, эканамічнай думцы… Эканамічны лібэралізм – гэта, па-першае, прыватная ўласнасьць, па-другое,– гэта абавязковае выкананьне сваіх абавязацельстваў, якія мы ўзялі па нейкіх дамовах, трэцяе – гэта неўмяшаньне дзяржавы ані ў адну эканамічную сфэру. Гэта ідэал лібэралізму. Дзяржава павінна выконваць тыя функцыі, якія на самой справе мы як чалавецтва некалі ёй дэлегавалі, – гэта абарона чалавека, абарона мяжы, судовая сыстэма. Ад усяго іншага мы можам адмовіцца і самастойна без усякай дзяржавы ствараць тыя самыя сацыяльныя інстытуты, якія стварае дзяржава. Напрыклад, пэнсійнае забесьпячэньне ці дывэрсыфікацыю рызыкі ў сваіх зьберажэньнях. Для гэтага дзяржава непатрэбная. У гэтым лібэралізм.

Я прысутнічаў на падвядзеньні гэтых вынікаў мінулага году, і я мяркую, што не толькі Адміністрацыя прэзыдэнта але і сам ён мусіць атрымаць намінацыю «цытата году», бо тое, што ён сказаў у лістападзе, было найбольш лібэральнай прамовай за ўвесь год. Дазволю цытату: «Няпраўда, што свабодная эканоміка і рынкавыя адносіны ў пляне канкурэнцыі, вызваленьня магчымасьцяў чалавека,– гэта кепска. Гэта яны на Захадзе дапрацаваліся да таго, што зьнішчылі рынкавую эканоміку і дэвальвавалі гэтыя паняцьці. Няма нічога кепскага, што ў нас эканоміка будзе бязь лішніх путаў. У гэтым няма ніякай небясьпекі». Але пакуль гэта толькі словы, калі ж усё гэта будзе рэалізавана, дык я не выключаю, што і прэзыдэнт стане лібэралам году”.

Соўсь: «Аляксандр Лукашэнка, калі выступаў з навагоднім зваротам, ведаў аб плянуемай дэвальвацыі беларускага рубля, але пра гэта нічога не было сказана… Як гэта стасуецца зь лібэралізацыяй?»

Кавалёў: «Мяркую, што ён ведаў на самой справе, і прэсавы сакратар Нацбанка Анатоль Драздоў гэта пацьвердзіў у адным зь інтэрвію. Гэта была нейкая сплянаваная акцыя. Ці лібэральна гэта? З пункту гледжаньня адкрытасьці, транспарэнтнасьці дзяржаўных органаў улады, канешне, гэта нелібэральна. А што датычыцца гэтай меры як неабходнасьці, то гэта было патрэбна, бо кошты ў беларускіх рублях вырасьлі, гэта быў нярынкавы курс, відавочна. Іншая справа, што мы і сёньня не ведаем, які курс рынкавы: 2600, 2700, можа быць 3000? Ніхто не ведае. Гэта першы крок. На справе мы атрымалі дэвальвацыю 2 студзеня толькі таму, што многа гадоў дзяржава рабіла сваю чорную справу – умешвалася ў валютны рынак».

Соўсь: “Зараз я прапаную паслухаць кіраўніка цэнтра Мізэса Яраслава Раманчука, які гаворыць пра Аляксандра Кавалёва:

Раманчук: “ Навуковы цэнтар Мізэса ўпершыню ў беларускай гісторыі праводзіў конкурс «Чэмпіён лібэралізму-2008», былі жорсткія колькасныя і якасныя крытэры, напрыклад, колькі чалавек напісаў навуковых артыкулаў, публіцыстычных артыкулаў, як ён удзельнічаў у дыскусіях, ці праводзіў сэмінары, канфэрэнцыі, што рабіў са студэнтамі, як распаўсюджвае ідэі, ці ведаюць яго сярод экспэртаў, ці ўдзельнічае ён у міжнароднай працы ў лібэральных колах.

І вось Аляксандар Кавалёў, мала таго, што ён добры выкладчык, і студэнты яго любяць, ён зрабіў кола «аўстрыйскай школы» ў БНТУ, у якое ўвайшлі шмат людзей, якія далучаліся да нашай працы, да эканамічных салёнаў. Аляксандар удзельнічаў у канфэрэнцыі ў Празе, быў у Маскве сярод эканамістаў лібэральнага накірунку, ён напісаў 4 навуковыя працы цягам мінулага году, вядзе дыскусійны блог, які прысьвечаны лібэральнай эканоміцы, ён сумяшчае торыю і практыку і таксама кансультуе бізнэс па пытаньнях карпаратыўнага кіраваньня, выводзячы формулу посьпеху на лібэральнай тэорыі і адказнасьці за свае дзеяньні ў межах прыватнай уласнасьці”.

Соўсь: “А я дадам да расповеду Яраслава Раманчука, што Аляксандар Кавалёў нарадзіўся ў 1966 годзе ў Пінску. Скончыў аддзяленьне палітычнай эканоміі Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту. Скончыў асьпірантуру Беларускага нацыянальнага тэхнічнага унівэрсытэту. А таксама 2 гады дактарантуры, працуе над доктарскай дысэртацыяй. Аляксандар, а якая формула посьпеху паводле лібэральнай тэорыі?”

Кавалёў: “Мяркую, што формула вельмі простая. Кожны павінен стаць прафэсіяналам у сваёй галіне. Напрыклад, калі ты любіш чытаць лекцыі, калі гэта ў цябе атрымліваецца,– займайся гэтай справай. Рынак сам вызначыць, што ты лепшы і ты будзеш атрымліваць нармальныя заробкі ў гэтай сфэры. Я вось слухаў спадара Шушкевіча, і мне стала балюча, што прафэсар, які кіраваў катэдрай ядзернай фізыкі ў БДУ, аніяк зараз не займаецца гэтай галіной навукі, ня ўдзельнічае ў дыскусіі па пытаньні пабудовы АЭС. Гэта ненармальна… Формула посьпеху ў тым, каб дзяржава гарантавала ўласнасьць. Па-другое, дзяржава адмаўляецца ад умяшальніцтва ў эканоміку праз вялікія падаткі і нейкую манэтарную палітыку, і людзі зробяць тое, што ім трэба, самі”.

Соўсь: “Дамо слова слухачу Свабоды”.

Слухач: “Мяне завуць Мікалай Іванавіч, мне 76 гадоў, я цяжка хворы. Зь вялікай цяжкасьцю я сабраў 1 мільён 200 тысяч беларускіх рублёў на пахаваньне. Мяне цікавіць, ці можа пасьля навагодняга абвалу беларускага рубля гэта паўтарыцца ў бліжэйшыя месяцы? Што мне рабіць? Мае грошы на пахаваньне прападуць…”

Соўсь: “Спадар Кавалёў! Што б вы адказалі слухачу Свабоды, якія парады маглі б даць звычайным беларусам, што трэба ім рабіць, каб не згубіць свае грошы, якія б малыя ці вялікія яны не былі?”

Кавалёў: “Пытаньне сумнае на самой справе. Калі размова аб такіх невялікіх грошах людзей, якія ўжо сёньня не працуюць, то мая рэкамэндацыя такая: не класьці ўсе яйкі ў адзін кошык, няхай нешта будзе ў далярах, нешта ў эўра, нешта на рахунках у беларускіх банках, калі ў чалавека ёсьць яшчэ вера ў іх… А што тычыцца парадаў укладаньня грошай, то самае лепшае ў Беларусі – гэта купіць сабе нейкі кавалак зямлі з домам у сельскай мясцовасьці, бо на самой справе яны каштуюць тысячу даляраў, калі гэта не пад самым Менскам, і я не думаю, што гэта будзе дрэннае ўкладаньне, бо кошты на такую нерухомасьць будуць расьці”.

Соўсь: “Кіраўнік аналітычнага цэнтру “Стратэгія” Леанід Заіка прагназуе, што неўзабаве ў Беларусі пачнецца інфляцыя – на ўзроўні мінімум 30—35%. І адзіны варыянт, які можа быць у такой сытуацыі, паводле спадара Заікі, гэта пераход на расейскі рубель. Бо цяпер практычна можна зрабіць дэнамінацыю. І 2600 – гэта прыкладна будзе 26—27 рублёў. І потым аўтаматычна, цягам году, пераход на расейскі рубель”. Гэтая заява Леаніда Заікі выклікала адмоўную рэакцыю чытачоў нашага сайту. А як мяркуеце вы, спадар Аляксандар, ці мае рацыю спадар Заіка і якое выйсьце з гэтай сытуацыі было б для Беларусі аптымальным?”

Кавалёў: “Безумоўна, спадар Заіка мае рацыю ў тым, што інфляцыя можа дасягнуць 35 адсоткаў за год, таму што за першы тыдзень гэтага году шмат якія тавары сталі даражэй на 25–30 адсоткаў, бізнэсоўцы, якія зьяўляюцца імпарцёрамі, закладваюць у кошт прадажы нейкую дадатковую рызыку…

А што тычыцца другой часткі, то я ня думаю, што пераход на расейскі рубель – гэта вырашэньне праблемы. Паглядзіце, Расея таксама ў сьнежні дэвальвавала свой рубель на тыя ж 20 адсоткаў адносна даляра. Гэта не такая ўжо моцная валюта і не такая краіна, якая мае традыцыі добрай валюты. Тым больш, што цягам апошніх 10 год Расея хоць і застаецца асноўным партнэрам Беларусі, але Эўразьвяз займае другое месца і займае ўпэўнена. Эўропа для нас не меней важная паводле напрамкаў зьнешняга гандлю. Перайсьці на расейскі рубель і адмовіцца самім ад манэтарнай палітыкі, чакаць пакуль Масква дазволіць надрукаваць больш грошай, зрабіць эмісію? Я не думаю, што беларускія ўлады пойдуць на такі крок, і ня думаю, што гэта сапраўды добры крок. Беларускі Нацбанк можа праводзіць досыць адказную палітыку ў манэтарнай сфэры”.