Створаная «Нарада дасьледчыкаў камуністычнага тэрору». Чым яна будзе займацца

Прадстаўнікі сталічных і рэгіянальных ініцыятыў у справе мэмарыялізацыі месцаў масавага пахаваньня ахвяраў сталінізму на сустрэчы 13 кастрычніка ў Менску аб’ядналіся ў калектыўную ініцыятыву з працоўнай назвай «Нарада дасьледчыкаў камуністычнага тэрору», паведамляе БелаПАН.

У сустрэчы прынялі ўдзел каардынатар грамадзкай ініцыятывы «Кабылякі. Расстраляныя ў Оршы» Ігар Станкевіч, лідэр грамадзкай ініцыятывы «Хайсы» у Віцебску Ян Дзяржаўцаў, дасьледчыкі пахаваньняў і актывісты мясцовых ініцыятыў па мэмарыялізацыі Алег Аксёнаў (Магілёў), Анатоль Аскерка (Барысаў), Мікалай Падгайскі (Баранавічы), кіраўнік грамадзкай дырэкцыі народнага мэмарыялу Курапаты Алесь Чахольскі, актывіст ініцыятывы «Экспэрты ў абарону Курапатаў» культуроляг Вацлаў Арэшка, лідэр руху салідарнасьці «Разам» Вячаслаў Сіўчык, мастакі Алесь Марачкін і Генадзь Драздоў, шэраг абаронцаў Курапатаў. Сустрэчу мадэраваў сустаршыня аргкамітэту БХД Павал Севярынец.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Абноўленая «Картатэка Сталіна» — 60-тысячная база рэпрэсаваных

На наступным пасяджэньні прадстаўнікі новай ініцыятывы плянуюць прыняць рэзалюцыі, а таксама сфарміраваць каманду, якая зоймецца стварэньнем сайту Нарады, агульнай базы месцаў масавага зьнішчэньня і пахаваньня ахвяр рэпрэсій, а таксама каляндар падзей.

Калі ўлады не праявяць палітычную волю, архівы органаў унутраных спраў і дзяржаўнай бясьпекі зь імёнамі рэпрэсаваных у часы сталінскага рэжыму адкрытыя ня будуць, заявіў на сустрэчы актывіст ініцыятывы «Экспэрты ў абарону Курапатаў» культуроляг Вацлаў Арэшка.

Вацлаў Арэшка

«Як бы мы хацелі ці не хацелі гэтага прызнаваць, пакуль ня будзе палітычнай волі, ня будуць рэальна адкрытыя архівы органаў. Рэальна мы не даведаемся, хто быў ня толькі рэабілітаваны, але рэпрэсаваны наогул. Гэта адзін з кірункаў, па якім нам трэба сумесна працаваць», — падкрэсьліў культуроляг.

Паводле слоў Арэшкі, большасьць вядомых імёнаў тых, хто трапіў у лік ахвяраў сталінскага рэжыму, — гэта «імёны рэабілітаваных, а такіх, на жаль, да гэтага часу значна менш, чым было рэпрэсавана ў цэлым».

«Асноўная крыніца, зь якой мы даведаемся пра тое, хто і дзе быў арыштаваны, рэпрэсаваны, расстраляны, — гэта база зьвестак аб рэабілітаваных, — канстатаваў ён. — Такая база пачала складацца ў Беларусі ў 1990-я гады. Яна складалася каля 10 гадоў архіўным упраўленьнем — была ў той час адліга, але потым улады прыкрылі гэтую справу».

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «КДБ ня выдаў ніводнага дакумэнту, зьвязанага з Курапатамі», — дасьледнік рэпрэсіяў Кузьняцоў

«На дадзены момант, наколькі нам вядома, гэтая база, якая спачатку была ў выглядзе картак, а пасьля была кампутарызаваная, налічвае каля 150 тысяч прозьвішчаў. У параўнаньні з агульнай колькасьцю рэпрэсаваных у Беларусі гэта нават ня меншая частка, а мізэрная. У свой час нашай арганізацыі ўдалося атрымаць значную частку гэтых даных, сёньня нам даступна каля 80 тысяч прозьвішчаў. Гэта і ёсьць тыя прозьвішчы, якія сёньня гуляюць па інтэрнэце, па розных сьпісах і зьвестках», — дадаў ён.

Акрамя як зьверыцца з даступнай часткай базы рэабілітаваных, як сказаў актывіст ініцыятывы «Экспэрты ў абарону Курапатаў», ёсьць яшчэ некалькі шляхоў, з дапамогай якіх можна даведацца пра лёс рэпрэсаваных. «Самы складаны» зь іх, з яго словаў, ляжыць праз архівы Камітэта дзяржбясьпекі, але запыты могуць рабіць толькі сваякі рэпрэсаваных.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Цень Лубянкі. Як грамадзтва здаравее пасьля адкрыцьця архіваў КДБ

«Ёсьць магчымасьць шукаць зьвесткі ў іншых краінах, — адзначыў культуроляг. — Архівы больш-менш адкрытыя, прычым ня толькі ў тых краінах, якія вырваліся на свабоду. У свой час больш, чым у нас, магчымасьцяў было ў Расеі. Зараз зьявіліся магчымасьці шукаць ва Ўкраіне. Акрамя гэтага застаецца магчымасьць апытваць людзей, што таксама можа нешта даць, і шукаць археалягічныя зьвесткі».