«Растрэльвалі НКВДэшнікі вельмі шмат жанчын, а гэта нашы маці, нашы бабулі», — расказвае Ян Дзяржаўцаў, старшыня ініцыятыўнае групы стварэньня народнага мэмарыялу на месцы масавых расстрэлаў пад вёскай Хайсы.
Вёска Хайсы пад Віцебскам — адно са шматлікіх месцаў масавых расстрэлаў беларусаў падчас сталінскіх рэпрэсій 1930-х — пачатку 40-х гадоў, якімі пазначана амаль уся тэрыторыя краіны. Гісторыя зьверстваў НКВД, што пачалася з адкрытага Зянонам Пазьняком урочышча Курапаты амаль трыццаць гадоў таму, мае працяг у кожнай вобласьці Беларусі.