Выкарыстаўшы ў Мукачаве зброю, якая прызначаная для барацьбы са зьнешнім ворагам, «Правы сэктар» перайшоў рысу, якую ня меў права пераходзіць, — лічыць 35-гадовы народны дэпутат ад «Блёку Пятра Парашэнкі» Сяргей Лешчанка.
«Я прапаную не перабольшваць іхны ўплыў і не падавацца псыхозу, які яны навяваюць сваімі пагрозамі і шантажом. А даць ім легітымны адказ у рамках закону, які цяперашняя ўкраінская ўлада мае права даць», — заявіў Лешчанка Радыё Свабода.
Інцыдэнт у закарпацкім раённым цэнтры Мукачаве пачаўся ў сярэдзіне дня 11 ліпеня, супрацьстаяньне трывае трэці дзень. Узброеныя асобы ў камуфляжы з надпісам «Правий сектор» уступілі ў перастрэлку зь людзьмі з асяродьдзя дэпутата Міхаіла Ланьё. Канфлікт перарос у супрацьстаяньне з праваахоўнымі органамі. Тры чалавекі загінулі, больш за дзесяць атрымалі раненьні. Меркаваныя прадстаўнікі «Правага сэктару заселі каля сяла Лаўкі. Супраць іх распачалі спэцапэрацыю, а лідэр «Правага сэктару» Дзьмітры Яраш абвясьціў акцыі пратэсту прыхільнікаў ПС па ўсёй Украіне з патрабаваньнем адстаўкі кіраўнікоў закарпацкіх сілавых ведамстваў і міністра ўнутраных спраў Украіны Арсэна Авакава.
— Ужо двое сутак прайшло пасьля страляніны ў Мукачаве, усе бакі канфлікту мелі магчымасьць выказацца. Ці сфармавалася ўяўленьне пра тое, што насамрэч там адбылося?
— У маім разуменьні, там была барацьба за нелегальныя, кантрабандныя плыні на мяжы. Гэта скончылася тым, што «Правы сэктар» прымяніў зброю супраць супрацоўнікаў міліцыі і тым самым даў новы штуршок таму, што адбываецца цяпер. Бо калі злачынныя групоўкі разьбіраюцца паміж сабой — гэта адно. А калі адна зь іх пачынае прымяняць зброю супраць прадстаўнікоў дзяржавы — гэта іншае.
— То бок удзельнікі «Правага сэктару» ў гэтым канфлікце могуць быць кваліфікаваныя як удзельнікі злачыннай групоўкі?
— Пасьля таго як яны прымянілі зброю супраць праваахоўных органаў, яны, канечне, зьяўляюцца злачыннай групоўкай. Ніякія апраўданьні кшталту самаабароны і да таго падобнага ня маюць аніякага значэньня.
— Падзея набыла шырокі розгалас, і шмат якія сілы выкарыстоўваюць яе цяпер на сваю карысьць. Як цяпер да яе ставіцца? Як да шараговага інцыдэнту, які здарыўся ва ўкраінскім райцэнтры, ці гэта сапраўды знакавая падзея, паводле якой можна меркаваць пра тое, што адбываецца ва ўсёй Ўкраіне?
— Гэта, хутчэй, ня знакавая падзея, а сымптом хваробы, якую неабходна пераадолець. Гэтая хвароба называецца самаўпраўства часткі батальёнаў. Тая частка, якая на перадавой, абараняе радзіму. А тая частка, якая займаецца разбоем, ці бандытызмам, ці іншым парушэньнем закону, — вось з гэтай зьявай трэба змагацца.
І гэта (інцыдэнт у Мукачаве. — РС) — адна з ілюстрацыяў. Не магу сказаць, што так адбываецца паўсюль ці што гэта праблема нумар адзін для дзяржавы. Але гэта выклік, на які неабходна адказваць. Гэта тая зьява, якая непазьбежна ўзьнікла на фоне агрэсіі, якая жывіцца папулізмам часткі палітыкаў і радыкалізацыяй іншых палітыкаў плюс павелічэньнем радыкальных настрояў у грамадзтве.
— Я сустракала вэрсіі ва ўкраінскай прэсе, якія кажуць, што праваахоўныя органы Закарпацьця і дэпутат, які мае дачыненьне да гэтага інцыдэнту, нясуць ня меншую адказнасьць за тое, што адбылося, і што карані гэтага канфлікту ляжаць у карупцыі.
— Карупцыя — у корані шмат якіх канфліктаў ва Ўкраіне, але гэта не дае падставы аднаму з бакоў (які гэтую карупцыю прадстаўляе) прымяняць зброю супраць легітымнай улады. Змагацца з карупцыяй можна рознымі спосабамі. І я нешта ня чуў пра іншыя праявы барацьбы з карупцыяй ад «Правага сэктару» ў Закарпацьці да гэтага інцыдэнту.
Думаю ўсё ж, што «Правы сэктар» быў выкарыстаны альбо сам быў адным з бакоў канфлікту, у які ўключаны два крымінальныя бакі — людзі, якія змагаюцца за кантроль над кантрабандай. І ў дадзеным выпадку іхнія разборкі маглі, скажам так, заставацца іхняй унутранай справай, пакуль яны не пачалі прымяняць зброю супраць прадстаўнікоў улады. Прытым зброю на тэрыторыі гораду і зброю, якая была нелегальна вывезеная з зоны АТА. Цяпер гэта падрывае цяпер давер да Ўкраіны на міжнароднай арэне.
— Але ж гэтаму канфлікту (памежнай кантрабандзе. — РС) ужо ці ня дзесяць гадоў. Чаму ўлада сама дагэтуль не дабралася да пытаньня кантрабанды і карупцыі?
— Яму ня дзесяць гадоў. Усе гады незалежнасьці Закарпацьце было галоўнай брамай кантрабанды ў краіне. Гэты канфлікт існуе столькі ж, колькі існуе дзяржава Ўкраіна.
Ніхто ня мае права прымяняць зброю, якая прызначаная для барацьбы з расейскай агрэсіяй, супраць легітымнай украінскай улады
Пытаньне ня ў тым, колькі (гадоў. — РС) канфлікту, а ў тым, што ніхто ня мае права прымяняць зброю, якая прызначаная для барацьбы з расейскай агрэсіяй, супраць легітымнай украінскай улады.
Ня трэба займацца падменай паняцьцяў. Калі мы пачынаем аналізаваць адну падзею, ня трэба пераходзіць на іншую тэму. Іншая тэма — гэта барацьба з кантрабандай, тое, чым мусяць займацца праваахоўныя органы. Гэта тое, што не было дасягнута. Кантрабанда — нэгатыўная зьява, зь якой трэба змагацца. Але выкарыстоўваць дзеля гэтага адну са злачынных груповак са зброяй, каб пад маскай барацьбы з кантрабандай вырашыць свае пытаньні, — гэта недапушчальна.
— Як гэты інцыдэнт паўплывае на статус «Правага сэктару» ў краіне і на стаўленьне да ягоных лідэраў?
— Я думаю, што гэта выклік, які стаіць перад украінскай уладай: што рабіць пасьля таго, што адбылося. Будзь мая воля, я б іх проста забараніў. Бо калі параўнаць іх унёсак і шкоду, якую яны наносяць, — то на сёньняшні дзень, на жаль, шкода пераважае.
Яны сваімі дзеяньнямі падрываюць давер да Ўкраіны на міжнароднай арэне, падрываюць легітымнасьць украінскай улады і шмат у чым служаць аргумэнтам супраць Украіны, адным з тых, якія расейская ўлада выкарыстоўвае ў перамовах зь міжнароднай супольнасьцю. Выкарыстоўваючы для ўнутраных разборак зброю, якая прызначаная для барацьбы са зьнешнім ворагам, яны перайшлі рысу, якую ня мелі права пераходзіць.
У маім разуменьні, адзінае выйсьце — гэта весьці перамовы не пра тое, якія яны будуць мець правы, а пра тое, як іх альбо распусьціць, альбо інтэграваць у легальныя органы, цалкам падпарадкаваўшы легітымнай украінскай уладзе.
— Ці ня зробіць гэта «Правы сэктар» своеасаблівым «народным героем»? Іх ужо забаранілі ў Расеі, цяпер хочуць забараніць на радзіме?
— Ня думаю. Іхні рэйтынг на апошніх выбарах быў да двух працэнтаў. Іхні кандыдат набраў на прэзыдэнцкіх выбарах мінімальны вынік.
Грамадзтва ў нас, пры ўсім, што адбываецца, у сваёй масе ня схільнае да радыкалізму. І шкода, якую яны нанесьлі, не супастаўная зь іхным унёскам.
Да таго ж на полі радыкалізму і папулізму адбываецца жорсткая канкурэнцыя паміж тымі, хто хоча быць як найбольшым папулістам і радыкалам. Там і Цімашэнка (Юлія Цімашэнка — кіраўніца партыі «Батьківщина»), там і Ляшко (Алег Ляшко — лідэр Радыкальнай партыі), там і «Правы сэктар», там і партыя «Свобода» (лідэр партыі — Алег Цягнібок), і іншыя нефармальныя аб’яднаньні, і «Азоў» (добраахвотніцкі батальён спэцпрызначэньня. — РС). Таму я думаю, што ў іх («Правага Сэктару». — РС) няма манаполіі ўплыву на гэтае радыкальнае асяродзьдзе.
Рызыка толькі ў тым, што гэтыя людзі ўзброеныя. Але тое, што яны выкарыстоўваюць зброю супраць якіх бы там ні было грамадзянаў не на перадавой, а ў тыле, гэта ставіць іх па-за межамі закону.
— Наколькі лідэр «Правага сэктару» гатовы да кампрамісу ў гэтым пытаньні?
— Думаю, што не гатовы. Але легітымная ўлада на тое і існуе, каб не шукаць кампрамісы, а выстаўляць патрабаваньні. А да тых, якія з гэтымі патрабаваньнямі ня згодныя, прымаць меры ўзьдзеяньня, прадугледжаныя законам. У нас, урэшце, незалежная дзяржава, у якой ёсьць сілавыя падразьдзяленьні і вярхоўны галоўнакамандуючы. Весьці перамовы з кожным тэрарыстам пра тое, што ён не распусьціць сваіх людзей і ня будзе выконваць умовы, — думаю, гэта ненармальна ў эўрапейскай дзяржаве.
— Ці гатовая Ўкраіна, аслабленая падзеямі на Данбасе, да змаганьня з унутраным ворагам, калі ўзьнікне канфрантацыя наўпрост з «Правым сэктарам»?
— Мы не павінны перабольшваць іхні ўплыў і іхнюю актыўнасьць. Актыўнасьць маргіналаў на вуліцы — ня ёсьць уся Ўкраіна. Майдан быў падтрыманы шырокімі масамі, у тым ліку кіяўлянамі. А пратэст на Банкавай, які яны («Правы сэктар» — РС) спрабуюць інсьпіраваць, ня масавы.
Я яшчэ раз прапаную не перабольшваць іхні ўплыў і не паддавацца псыхозу, які яны навяваюць сваімі пагрозамі і шантажом. А даць ім легітымны адказ у рамках закону, які цяперашняя ўкраінская ўлада мае права даць.
— Вы выказваліся пра тое, што гэты інцыдэнт можа калі не перакрэсьліць, то прынамсі затармазіць ці ўскладніць перамовы пра ўвядзеньне бязьвізавага рэжыму. Якім чынам?
— Канечне, гэта адно з нэгатыўных наступстваў, зь якімі сутыкнецца Ўкраіна ўжо бліжэйшым часам. Бо адна справа — гэта фармальныя крытэры бязьвізавага рэжыму, якія Ўкраіна мусіць выканаць, каб яго атрымаць. А другое — гэта рашэньне палітычных органаў Эўрапейскага Зьвязу, і самае галоўнае — рашэньне ключавога палітычнага органа: гэта Рада Эўразьвязу, куды ўваходзяць 28 лідэраў краінаў ЭЗ ці міністраў.
Калі хаця б адна дзяржава накладзе вэта на наданьне Ўкраіне бязьвізавага рэжыму, то гэты рэжым нададзены ня будзе. А пасьля інцыдэнту, думаю, колькасьць лідэраў, гатовых гэтае вэта накласьці, імкліва павялічылася.
З маіх асабістых кантактаў у МЗС Нямеччыны я ведаю, што пытаньні дзяржаўнай бясьпекі краіны для іх нашмат важнейшыя за фармальныя крытэры кшталту біямэтрычных пашпартоў ці прыняцьця законаў, якія гарантуюць правы тых ці іншых меншасьцяў. Яны баяцца прытоку бандытаў з украінскай тэрыторыі ў выпадку ўвядзеньня бязьвізавага рэжыму.
Прыклад Малдовы, наколькі я разумею, для іх паказальны. Бо пасьля ўвядзеньня адпаведнага рэжыму з Малдовай колькасьць злачынных элемэнтаў, якія трапляюць адтуль на тэрыторыю ЭЗ, павялічылася.
Калі зьяўляюцца паведамленьні з Украіны, што за некалькі дзясяткаў кілямэтраў ад ЭЗ выкарыстоўваюцца гранатамёты супраць легітымнай улады Ўкраіны нефармальнымі ўзброенымі аб’яднаньнямі, якія сябе дэкляруюць народнымі «робін-гудамі», — гэта найгоршы сыгнал, які Ўкраіна можа даслаць ЭЗ напярэдадні прыняцьця рашэньня пра бязьвізавы рэжым.
