Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Юры Хадыка: “У нас не было ніводных чэсных прэзыдэнцкіх выбараў. Нават у 1994 годзе!”


Аляксандр Уліцёнак, Менск Чарговым “Госьцем на Свабодзе” напрыканцы тыдня быў намесьнік старшыні БНФ, доктар фізіка-матэматычных навук Юры Хадыка. Ён размаўляў па тэлефоне са слухачамі, разважаў над праблемамі, выкладзенымі ў электронных пісьмах, адказваў на SMS. Зараз мы прапануем фрагмэнты той гутаркі.

“У нас не было ніводных чэсных прэзыдэнцкіх выбараў. Нават у 1994 годзе!”

(Іосіф Навумчык, Віцебск: ) “Пасьля выбараў прайшло ўжо два месяцы, але сапраўдныя вынікі па-ранейшаму не даведзеныя да людзей. Чаму так адбылося, і што ў гэтым напрамку робіць кіраўніцтва дэмакратычнай апазыцыі? Якое вашае бачаньне шляхоў кансалідацыі ўсіх тых, хто выступае супраць аўтарытарнага рэжыму?”

(Хадыка: ) “Гэта была пародыя на выбары. Але пры ўсім тым прыкладна тыдзень назад зьявілася справаздача НІСЭПІ: 20-21 працэнт за Мілінкевіча, каля 7 працэнтаў за Казуліна, 4,5 працэнта за Гайдукевіча. Паўтараю: сапраўдных выбараў – змаганьня ідэалёгіяў, змаганьня этыкі нават (што спрабаваў зрабіць спадар Казулін) фактычна не адбылося.

(Леанід Іванавіч, Менск: ) “Наш прэзыдэнт чэсна выйграў толькі першыя свае выбары, яшчэ ў 94-м...”

(Хадыка: ) “А вось я ня згодны! Тады супраць Пазьняка змагаліся адразу дзьве каманды – і Лукашэнкі, і Кебіча. Яны мелі задачу не прапусьціць Зянона Станіслававіча ў другі тур. А каб мы здолелі тады аб’яднацца і правесьці кандыдата ад дэмакратаў далей, у двубой, то яшчэ б я паглядзеў ці выйграў бы Лукашэнка ў Пазьняка ці нават у Шушкевіча. Сапраўды чэсных, адкрытых выбараў, шаноўны Леанід Іванавіч, у нас яшчэ ніколі не было!”

"Для апазыцыі жыцьцёва важна мець кантакты з чыноўнікамі. Толькі вось хто зможа іх наладзіць?“

(Хадыка: ) “Я даўно настойваю на спэцыяльных перамовах з камандай Казуліна. Мы здымем праблему расколу дэмакратычных сілаў. Рознагалосьсі ёсьць, а разумнай праграмы іх ліквідацыі няма”

(Ганна, Лёзна: ) “Мне падабаецца, што вы прызнаяце магчымасьць перагавораў нават з уладамі. Але па якіх канкрэтна момантах? І ці ёсьць спадзеў на канструктыўнасьць такога дыялёгу?”

(Хадыка: ) “Адсылаю вас, спадарыня Ганна, да апошняга пасланьня Лукашэнкі парлямэнту й народу: там столькі прамых і ўскосных згадак пра апазыцыю, што зразумела – яна стала рэальным фактарам беларускай палітыкі, зь якой трэба лічыцца. Сярод прычынаў хоць бы такая. Калі Крэмль рэзка ўздыме цэны на энэрганосьбіты, гэта можа пакласьці ўсю нашую прамысловасьць. У большасьці прадпрыемстваў Беларусі вельмі нізкая рэнтабэльнасьць, невялікія даходы... Таму ўраду трэба задзейнічаць усе рэсурсы грамадзтва.”

(Навумчык: ) Нам трэба шукаць кантакты з тымі людзьмі вэртыкалі, якія здольныя цьвяроза ацэньваць становішча. Я не да таго, што трэба ангажаваць чыноўнікаў, гатовых “здаць” сёньняшнюю ўладу – проста жыцьцёва важна мець кантакты з уладнымі структурамі. Інакш нічога не атрымаецца”.

(Хадыка: ) “Праблема яшчэ і ў нас: хто здольны шукаць і знайсьці тыя самыя кантакты?

“Мы ў стане адрадзіць родную мову як галоўны носьбіт беларускае культуры разумнымі, негвалтоўнымі мэтадамі. Усьлед за габрэямі...”

(Адам Зыль: ) “На маю думку адбываецца сыстэмнае, татальнае вынішчэньне беларушчыны, што стварае пагрозу сувэрэнітэту Беларусі. Сёньня ўнук прынёс летняе заданьне: што чытаць? Ніводнай беларускай кнігі! Дык мо папрасіць Расею паўтарыць амэрыканскі досьвед і зрабіць рэзэрвацыю для тых, хто хочуць застацца беларусамі?”

(Хадыка: ) “Амэрыка ўжо надакучыла: давайце спашлемся на Паўднёвую Афрыку – сыстэма апартэіду добра вядомая”.

(Зыль: ) “Я кажу так трошкі з паддзёўкай. Але пісьменьніку Ўладзімеру Арлову прапанаваў стварыць разам з вамі “Чорную кнігу Беларусі”. Каб людзі бачылі, што твораць зь ёю нашыя ўлады супольна з Расеяй. Гляньце, як дапамагае яна лукашэнкаўцам пляжыць бел-чырвона-белы сьцяг! Між тым расейскаму трыкалёру ўсяго трыста гадоў, ім шырока карысталіся падчас вайны ўласаўцы... І ўсё адно – таму пашана, а за наш і па галаве атрымаеш і ў турму сядзеш...”

(Хадыка: ) “Аляксандар Лукашэнка фактычна нічога ня ведае пра сваю краіну, яе культуру і гісторыю. Можа і чуў нешта адным вухам, але ня больш таго. І ягоная палітыка, безумоўна. можа скончыцца аншлюсам”.

(Зыль: ) “Думаю, у яго трохі іншыя пляны – самому сесьці ў крамлёўскі трон...”

(Хадыка: ) “Не, за пражытыя намі гады пасьля разбурэньня СССР-КПСС заўважаецца фантастычны прагрэс у самасьвядомасьці беларусаў, веданьні імі сваёй гісторыі і культуры”.

(Мікола Канаховіч, Пружаны:) “Паважаны спадар Хадыка! Як кажуць, ня мне вам тлумачыць, што адраджэньне і захаваньне мовы – гэта галоўны, стратэгічны падмурак любой краіны, і тым больш для Беларусі. Адродзім і захаваем мову, дык дэмакратыя і незалежнасьць прыйдуць самі сабою. Канчаткова страціўшы мову, мы ўсе – нябожчыкі”.

(Хадыка: ) “БНФ яшчэ ў першай сваёй праграме напісаў: кожны чалавек у сваім прыватным жыцьці можа карыстацца любой мовай, якая яму зручная. Але дзяржаўнай павінна быць адна – беларуская. На ёй мусіць базіравацца адукацыя, дзяржаўная вэртыкаль, юрыспрудэнцыя і да т.п. Вось праз што палягае шлях да адраджэньня нацыянальнай культуры.

(Уладзімер: ) “Дзяржаўная прапаганда запалохвае людзей, нібыта БНФ стане насаджаць беларускую мову...”

(Хадыка: ) “Сёньняшняя расейская прэса піша: фронтаўцы меншыя цяпер нацыяналісты, чым Лукашэнка. Справа ж ня ў моўнай праблеме – можна быць і расейскамоўным шавіністам. Мова – абсалютна неабходны крок для адраджэньня нацыянальнай культуры. Я б браў прыклад з габрэяў. Да стварэньня ўласнай дзяржавы яны размаўлялі на мове той нацыі, да якой прыгарнуў іх лёс: па-расейску, па-нямецку, па-чэску... А як апынуліся на радзіме продкаў, у Палестыне, дык усе абавязкова ўведалі старажытную габрэйскую мову, якая не ўжывалася некалькі стагоддзяў. Гэта прыклад, які натхняе. Разумнымі, негвалтоўнымі мэтадамі мы ў стане адрадзіць родную мову як галоўны носьбіт беларускае культуры”.

(Мікола Сыскевіч: ) “Скажыце, чаму хаваецца праўда пра падзеі першай сусьветнай вайны? Тады ў нашай Берасьцейшчыне рускія казакі вешалі і рэзалі тамтэйшых, бо баяліся народнага паўстаньня. І палякаў, і беларусаў. Майго дзеда разам зь іншымі, як скаціну, загналі на ўсход, углыб Расеі...”

(Хадыка: ) “Адам Зыль ужо гаварыў пра сыстэмную працу супраць Беларусі. Да гэтага трэба ставіцца больш з халодным сэрцам і цьвярозай галавой. У часы каляніялізму царскі рэжым рабіў усё дзеля вынішчэньня памяці беларусаў. Камуністычная ўлада ў значнай ступені працягнула гэтую справу. Але адсюль зусім не вынікае, што мы павінны мець дрэнныя пачуцьці адносна суседняга рускага народу, таксама як і да польскага, літоўскага ці ўкраінскага.

Драматычны лёс вашай сям’і сьведчаньне, наколькі жорстка і пасьлядоўна складвалася антыбеларуская гісторыя. Чым больш людзі будуць ведаць яе, тым менш стане тых, хто выказваецца ў сацыялягічных апытаньнях за ўваход нашай краіны ў склад Расеі, далучэньне да яе. Не, мы павінны мець сваю дзяржаву і свой гонар, павінны самі будаваць сваё заўтра”.

“Лідэры лёгка мяняюцца ва ўмовах разьвітай дэмакратыі, высокай палітычнай культуры, калі ёсьць выбары...”

(Ян Роман, Горадня: ) “Лябедзька, Вячорка, Бухвостаў гадамі ўзначальваюць партыі, рухі, а вынікаў асаблівых няма. Ці не павінны яны адыйсьці ад справаў? Лукашэнку трэцім тэрмінам папракаюць, а самі?”

(Хадыка: ) “Прымусовыя зьмены кіраўніцтва не нясуць ніякай карысьці. Тым больш няма ў названых вамі людзей двух-трох старшынёўства за плячыма. Вінцук Вячорка лідэр БНФ з 1999 году, Анатоль Лябедзька яшчэ менш. Лёгка здаюць свае пасады ва ўмовах разьвітай дэмакратыі, высокай палітычнай культуры, калі ёсьць выбары”.

(Роман: ) “Лялькоў і Міхалевіч ў “Нашай Ніве” заявілі, што даюць свайму лідэру, Вячорку, роўна год на рашучыя перамены...”

(Хадыка: ) “Справа ў тым, што Вінцук абсалютна чэсна выйграў выбары мінулай восеньню. А ведаеце, чым заканчваецца бунт на караблі? Альбо бунтаўшчыкоў вешаюць на рэях, альбо капітана... Я супраць такога роду выхаду зь любога крызысу. Яўнага ці прыдуманага. Толькі адкрытае, сэнсавае змаганьне можа прывесьці да зьмены лідэра. Па мне найбольш спрыяльная разумная палітычная дыскусія”.

(Роман: ) “Пасьля апошняга Палітсавету аб’яднаных дэмсілаў у мяне склалася ўражаньне, што замест руху маем справу цяпер з гэткім “дзьмухам”... Зноў нейкую “кампанію” прыдумалі гэтыя лідэры, якія даўно ўжо займаюцца прафэсійнай рэвалюцыйнай дзейнасьцю... І што прыкра, зараз у яе ўцягваюць і Мілінкевіча”.

(Хадыка: ) “Мне таксама не падабаецца некаторая нерашучасьць, непасьлядоўнасьць кіраўніцтва апазыцыйнай кааліцыі. Што да спрэчкі наконт назваў – “рух” ці “кампанія”, яна падаецца мне крышачку штучнай. Калі высьветлілася, што створаныя падчас выбарчай кампаніі рэгіянальныя штабы захоўваюць свой статус арганізацыйных цэнтраў, то якая розьніца ў фармальным назове працэсу?

Паколькі вы ўпарта кажаце пра перамены кіраўніцтва, мушу заўважыць: маеце права на ўласную думку і на ўласныя дзеяньні. Аб адным прашу: не рабіце гэтак, як кітайцы. Калі Мао Цзэ Дун выступіў з заклікам: “Агонь па штабах!” А потым Кітай дваццаць гадоў адмываўся ад таго агню. Так, крытыка – неад’емная прыкмета любой здаровай структуры. Ці можна падчас спрэчкі хапацца за чубы? Я нагадваю: у палітычнай культуры ёсьць свае межы”.

“Я паважаю кожнага чалавека, хто шчыра і аддана змагаецца за Беларусь, яе сувэрэнітэт”

(Анатоль Сахаруша, Бярозаўскі раён: ) “Некалькі гадоў таму з партыі выключылі Вячаслава Сіўчыка, чалавека заўважнага. Але мяне тады не было дома і таму ня ведаю падрабязнасьцяў. А згадаў я гэта ў сувязі зь дзесяцігадовым юбілеем вашай сумеснай галадоўкі...”

(Хадыка: ) “У любой структуры, якая мае перад сабой складаную і адказную мэту, найперш павінна быць дысцыпліна. Гэта ўнівэрсальнае патрабаваньне цалкам падыходзіць і да БНФ. Свае амбіцыі, прэтэнзіі на кіруючую ролю трэба рэалізоўваць толькі ў межах сяброўскіх адносін. На жаль, спадар Сіўчык грэбаваў гэтым элемэнтарным правілам.

Сёньняшнія ягоныя дзеяньні таксама пярэчаць агульнаму пляну дэмсілаў, а значыць, наносяць шкоду.”

(Уліцёнак: ) “Вас нават не спыняе актыўная спагада прыхільнікаў апазыцыі да спадара Вячаслава? Што, партыйная дысцыпліна вышэй за грамадзкія эмоцыі?”

(Хадыка: ) “Я спачуваю і спадару Казуліну, які ў адрозьненьне ад Сіўчыка знаходзіцца не за мяжою, а ў Жодзінскай турме. Але калі вы спытаецеся, ці правільна ён сябе паводзіў, адкажу: слава Богу, што ягоная лінія не перашкодзіла аб’яднаным дэмакратам. Размаўляючы з Аляксандрам Уладзіслававічам, буду настойваць, каб тая адна партыя, што падтрымлівае яго, знайшла шлях да аб’яднанай кааліцыі. То бок я і яго, і Сіўчыка асуджаю ў палітычным пляне”.

(Сяргей Клепчанка, Берасьце: ) “Вы былі супраць таго, каб дэмакратычныя кандыдаты ішлі ўдвух, адвяргалі ўдзел спадара Казуліна, фактычна зьневажалі яго як палітыка. Але ж менавіта Казулін надаў асаблівую “пікантнасьць” маратону. Ці згодныя вы, што памыліліся?”

(Хадыка: ) “Згодны з ацэнкай: Казулін надаў “пікантнасьць” гэтаму самаму змаганьню. Але ў яго ня мелася аніякай канструктыўнай праграмы. У некаторым сэнсе тое была карысная дзейнасьць, накіраваная на выкрыцьцё амаральных паводзінаў спадара Лукашэнкі. Але гэта яшчэ не палітычная праграма”.

(Уладзімер Амосаў, Наваполацк:) “Добры вечар, Юры Віктаравіч! У свой час у БНФ узьнік канфлікт пакаленьняў, я маю на ўвазе выхад з Фронту Паўла Севярынца. Хто, на ваш погляд, выйшаў пераможцам у ім? Вашае стаўленьне да Паўла?”

(Хадыка: ) “Я паважаю кожнага чалавека, хто шчыра і аддана змагаецца за Беларусь, яе сувэрэнітэт. Павал – чалавек, які выклікае толькі павагу. І тое, што, скажам, мае погляды не заўсёды супадаюць зь ягонымі, гэта толькі ўпрыгожвае маладога пэрспэктыўнага палітыка. Але зь іншага боку, я, напрыклад, не лічу, што захапленьне Павала рэлігійнасьцю прыносіць асаблівую карысьць для сьвецкага ў сваёй аснове дэмакратычнага руху. Аднак гэта – яго шлях, і хай тая дарога прывядзе да посьпеху”.

(Алеся, Горадня: ) “У нас у Горадні гарадзкія ўлады адразу пасьля сьмерці Васіля Быкава пастанавілі ўсталяваць мэмарыяльную шыльду, прысьвечаную яму. Яе дагэтуль няма. А вось прафэсару-мэдыку днямі паставілі шыкоўную памятную дошку. Як Вы думаеце: калі справа ня ў грошах, навошта ўлады ўвогуле прымалі рашэньне наконт мэмарыяльнай шыльды Быкаву?”

(Хадыка: ) “Васіль Уладзімеравіч – наш нацыянальны гонар, адзін з найбольш выдатнейшых пэрсанажаў беларускай гісторыі. І тое, што ў вашай намэнклятуры ўзьнікла жаданьне паставіць помнік яму, гэта прыклад уплыву вялікай асобы на грамадзтва. А тое, што далей намераў ня йдзе, сьведчыць пра забарону зь Менску. Так што давайце разам змагацца за памяць Быкава”.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG