На гэтыя ды іншыя пытаньні Юрыя Дракахруста ў праграме «Беларусь пасьля 26 студзеня» адказвае паліталягіня Роза Турарбекава.
— Ёсьць шмат падставаў меркаваць, што выбары 2025 году ня будуць ні свабоднымі, ні дэмакратычнымі, і што іх пераможца ўжо перадвызначаны. Таму ў гэтай праграме мы гаворым пра тое, што будзе пасьля 26 студзеня 2025 году. Ці зьменіцца пасьля выбараў палітыка Захаду? Ці вернуцца ў Менск амбасадары заходніх краінаў, ці адновяцца перамовы на высокім і вышэйшым узроўні, ці адбудзецца зьмякчэньне санкцыяў?
— Каб адказаць на гэтае пытаньне, трэба дачакацца прыходу адміністрацыі Дональда Трампа і зьмены ўрадаў у найбуйнейшых эўрапейскіх краінах, у першую чаргу ў Нямеччыне. Зрэшты, праблема палягае ў тым, ці зможа Беларусь трапіць у фокус увагі адміністрацыі Трампа. Калі зможа, тады магчымая зьмена акцэнтаў. ЗША будуць задаваць тон, і гэта можа паўплываць на курс як Эўразьвязу ў цэлым, гэтак і асобных эўрапейскіх краінаў. Магчымае таксама прыцягненьне ўвагі да Беларусі ў сувязі зь перамоўным працэсам па Ўкраіне, калі гэтыя перамовы стануць маштабным працэсам дасягненьня доўгатэрміновага міру. Калі ж гэта будуць перамовы толькі аб часовым спыненьні агню, то наўрад ці ўвага будзе прыцягнутая да Беларусі. Аднак калі размова пойдзе пра доўгатэрміновы мір, то неабходна будзе абмеркаваць гарантыі бясьпекі Ўкраіны з боку Беларусі, каб не паўтарыўся напад зь беларускай тэрыторыі. А ў гэтым выпадку перамовы безь беларускага боку ня могуць весьціся. Калі Беларусь і Лукашэнка трапяць у фокус увагі адміністрацыі Трампа, то магчымае вяртаньне амбасадараў і пачатак нейкага дыялёгу.
— Пытаньне-індыкатар адносінаў Беларусі і Польшчы: ці выйдзе на волю ў 2025 годзе Анджэй Пачобут?
— Я б сказала, што імавернасьць таго, што Пачобут выйдзе на волю да канца лета 2025 году, — 30%. Гэта невысокая імавернасьць. Рэжым Лукашэнкі чакае прапановаў з боку Захаду — прапановаў што да зьмякчэньня санкцыяў. Рэжым як бы пытаецца: вось мы вызвалім Пачобута, а што за гэта атрымаем? Нейкія прапановы, мяркуючы па ўсім, Варшава рабіла, але ў Менску іх палічылі слабымі, недастатковымі.
— Што можа адбывацца ў асяродзьдзі дэмакратычных сілаў? Ціханоўская застанецца іх лідэрам? Як будзе мяняцца вага розных плыняў дэмсілаў? Вы маеце дачыненьне да адной зь іх, але, абстрагуючыся ад вашай уласнай пазыцыі — які будзе вэктар зьменаў у дэмсілах? Новыя палітычныя сілы, якія зьявіліся сёлета, — ці змогуць яны на роўных канкураваць з камандай Ціханоўскай?
— На роўных — наўрад ці. У гэтай плыні няма такога патэнцыялу, які заснаваны на легітымнасьці Ціханоўскай. Вы сказалі, што я належу да пэўнай плыні ў дэмсілах. Аднак я заўсёды цьвяроза ацэньвала сытуацыю і лічыла (і працягваю лічыць), што фігуры Сьвятланы Ціханоўскай наўрад ці можна кагосьці ці штосьці супрацьпаставіць унутры дэмакратычных сілаў.
Аднак падыход, зьвязаны з патрабаваньнямі ціску і санкцыяў, ператварыўся фактычна ў дактрынэрства. Спробы зьмяніць гэты падыход ні да чога пакуль не прывялі. Але гэтае дактрынэрства прывяло да фармаваньня іншага падыходу, іншай плыні, якая зараз папаўняецца новымі рэкрутамі. На нядаўняй канфэрэнцыі ў Брусэлі мы ўбачылі частку гэтай каманды — гэта Валер Кавалеўскі, Вольга Гарбунова, Тацяна Хоміч, Іван Краўцоў. Такога падыходу прытрымліваецца і блёк Пракоп’ева-Ягорава ў Каардынацыйнай радзе, у меншай ступені — «Моладзевы наступ» і «Наша справа».
Гэты падыход больш рэалістычны, на першае месца ставіцца пытаньне аб палітвязьнях як пытаньне, якое неабходна абмяркоўваць зь беларускімі ўладамі і выходзіць на дыялёг з рэжымам Лукашэнкі. А ўзамен, каб гэты дыялёг адбыўся, прасіць заходніх партнэраў аб зьмякчэньні санкцыяў. Альбо каб санкцыйную палітыку прынамсі не ўзмацняць.
Мы зараз назіраем разыходжаньне менавіта падыходаў унутры дэмакратычных сілаў. Гэта, вядома, працуе на раскол, на зьніжэньне папулярнасьці Ціханоўскай, на зьніжэньне яе значнасьці ўнутры дэмакратычных сілаў. Пры гэтым значнасьць яе постаці ў вачах заходніх партнэраў не зьмяншаецца, яна будзе заставацца на першым месцы. З гэтым складана штосьці зрабіць, дый, мусіць, ня варта з гэтым нічога рабіць, шкодзіць гэтаму. Але, тым ня менш, мой прагноз: уплыў дэмакратычных сілаў будзе скарачацца, як і папулярнасьць Сьвятланы Ціханоўскай і Паўла Латушкі як другога нумара ў дэмсілах. Унутраная супярэчнасьць паміж дзьвюма плынямі ў дэмакратычных сілах не пераадоленая. Гэта не спрыяе росту папулярнасьці Ціханоўскай. Зрэшты, ад гэтага ўвогуле мала хто выйграў.
Выбары 2025 году ў Беларусі
- Выбары прэзыдэнта Беларусі прызначылі на 26 студзеня 2025 году — нашмат раней, чым можна было чакаць. Паводле заканадаўства, сёмыя прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі павінны былі адбыцца не пазьней за 20 ліпеня 2025 году.
- Аляксандар Лукашэнка адразу ж заявіў пра намер працягнуць сваю ўладу над краінай яшчэ прынамсі на 5 гадоў. Гэтыя выбары сталі сёмымі для аўтарытарнага кіраўніка дзяржавы. Колькі часу Лукашэнка застаецца ва ўладзе: онлайн-лічыльнік.
- Офіс Сьвятланы Ціханоўскай, Аб’яднаны пераходны кабінэт і Каардынацыйная рада пасьля гэтага выпусьцілі сумесную заяву, у якой падкрэсьлілі, што электаральная кампанія праводзіцца ў сытуацыі глыбокага палітычнага крызісу ў Беларусі, а Аляксандар Лукашэнка незаконна ўтрымлівае ўладу шляхам рэпрэсіяў супраць беларускага грамадзтва, і заклікалі беларусаў «выказаць свой пратэст шляхам галасаваньня супраць усіх, хто крадзе нашае права голасу».
- Гэтыя выбары ў Беларусі пры Лукашэнку насілі, паводле міжнародных арганізацый, несвабодны і недэмакратычны характар. Выбарчая кампанія праходзіла ва ўмовах шырокамаштабных рэпрэсій і палітычнага крызісу, які цягнецца ад папярэдніх прэзыдэнцкіх выбараў 2020 году. 97% членаў выбаркамаў працавала на папярэдніх выбарах, вынікае з дакладу ініцыятывы былых сілавікоў BelPol.
- Паводле ЦВК, яўка на выбарах склала 86,82%. Ужо ў ноч на 27 студзеня Цэнтральная выбарчая камісія заявіла, што за Лукашэнку прагаласавалі 86,82% выбарнікаў. 3 лютага ў ЦВК заявілі, што згодна з канчатковымі вынікамі Аляксандар Лукашэнка атрымаў 5 136 293 галасы (86,82%), Сяргей Сыранкоў — 189 740 галасоў, Алег Гайдукевіч — 119 272 галасы, Ганна Канапацкая — 109 760 галасоў, Аляксандар Хіжняк — 102 789 галасоў.
- У Эўрапарлямэнце 22 студзеня ўхвалілі рэзалюцыю, у якой заклікалі не прызнаваць прэзыдэнцкія выбары 26 студзеня і легітымнасьць Лукашэнкі. Праваабаронцы Libereco і «Вясны» назвалі выбары ў Беларусі «прапагандысцкім шоў», Міжнародны інстытут дэмакратыі і садзейнічаньня выбарам — «„самапрызначэньнем“ Лукашэнкі», а гендакладчык ПАРЭ па дэмакратычнай Беларусі Рышард Пэтру заявіў, што яны «стануць чарговай фікцыяй». У Amnesty International адзначылі ўзмацненьне палітычных рэпрэсій перад выбарамі.
- Папярэднія выбары 9 жніўня 2020 году прайшлі ва ўмовах масавых фальсыфікацыяў і адзначыліся самымі масавымі пратэстамі за ўсю гісторыю незалежнай Беларусі. Вынікі выбараў не прызнала міжнародная супольнасьць, краіны Захаду неаднойчы ўводзілі санкцыі супраць рэжыму Лукашэнкі, якога ня лічаць легітымным прэзыдэнтам Беларусі. Палітычны крызіс, які ўзьнік пасьля выбараў 2020 году ў Беларусі, і шырокамаштабныя рэпрэсіі ў краіне працягваюцца дагэтуль. У сувязі з пагрозай палітычнага перасьледу Беларусь пасьля 2020 году, паводле розных ацэнак, пакінулі сотні тысяч беларусаў. У Беларусі ліквідавалі амаль амаль усе палітычныя партыі, грамадзкі сэктар краіны, пачынаючы з пасьлявыбарчага пэрыяду 2020 году, страціў больш за 1,8 тысячы некамэрцыйных арганізацыяў. Пасьля выбараў 2020 году ў Беларусі прызналі «экстрэмісцкімі фармаваньнямі/арганізацыямі» і заблякавалі практычна ўсе незалежныя СМІ, журналісты гэтых мэдыя сутыкнуліся з затрыманьнямі, адміністрацыйным і крымінальным перасьледам, многія вымушана пакінулі краіну і працягнулі працаваць з-за мяжы.
Форум