Лінкі ўнівэрсальнага доступу

«Беларусь пасьля 26 студзеня». «Я выключаю, што Лукашэнка пасьля выбараў пачне транзыт улады»,— гісторык Пашкевіч


Юры Дракахруст і Алесь Пашкевіч. Каляж
Юры Дракахруст і Алесь Пашкевіч. Каляж

Свабода пачынае праект «Беларусь пасьля 26 студзеня». Юры Дракахруст у сваіх інтэрвію з палітолягамі, гісторыкамі, сацыёлагамі прагназуе жыцьцё ў Беларусі пасьля гэтай даты.

Ці зьменшыцца ў выніку выбараў 2025 году інтэнсіўнасьць рэпрэсіяў? Якія шанцы на новую палітычную адлігу? Наколькі імаверна, што пасьля выбараў Аляксандар Лукашэнка пачне павольны адыход ад улады?

На гэтыя ды іншыя пытаньні адказвае гісторык, сябра Беларускага інстытуту публічнай гісторыі Аляксандар Пашкевіч.

— Ёсьць шмат падставаў меркаваць, што выбары 2025 году ня будуць ні свабоднымі, ні дэмакратычнымі, і што пераможца ўжо перадвызначаны. Таму ў гэтай праграме мы гаворым пра тое, што будзе пасьля 26 студзеня 2025 году. Інтэнсіўнасьць рэпрэсіяў (колькасьць палітвязьняў як індыкатар) — ці будзе яна мяняцца пасьля выбараў?

— Гэта будзе залежаць ад сытуацыі ў краіне і ў сьвеце. Прадказвалася, што падчас гэтай кампаніі рэпрэсіі будуць толькі ўзмацняцца. Так яно і адбываецца. Пакуль ня пройдзе галасаваньне, зьменаў на лепшае чакаць ня варта. Пасьля выбараў шырокамаштабная лібэралізацыя наўрад ці адбудзецца, але інтэнсіўнасьць рэпрэсіяў можа зьменшыцца, зыходзячы з практычных інтарэсаў беларускага рэжыму. Некалі ўсё канчаецца. Нават «вялікі тэрор» у СССР працягваўся некалькі гадоў, але ўжо ў 1939 годзе быў дадзены загад працэс запаволіць.

Ёсьць інтарэс рэжыму ў тым, каб усю апазыцыю, нават патэнцыйную, загнаць «пад плінтус». За гэта выступаюць пэўныя колы сілавікоў, якім працяг гэтага дае хлеб і значнасьць. Але такія рэпрэсіі шкодзяць эканамічнаму разьвіцьцю. Вялікая эміграцыя, у многіх сфэрах эканомікі шмат вакансіяў, няма каму працаваць. У атачэньні Лукашэнкі людзі, якія адказваюць за эканоміку, наўрад ці зьяўляюцца прыхільнікамі працягу рэпрэсіяў у такіх маштабах. Галасаваньне 26 студзеня можа стаць пэўным Рубіконам, за якім адбудзецца перагляд палітыкі і будзе ўзяты курс на супакаеньне. Спадзявацца на гэта можна. Але нічога не гарантавана.

— Некаторыя экспэрты лічаць, што пасьля выбараў 2025 году пачнецца падрыхтоўка да плаўнага транзыту ўлады — у 2030 годзе ці нават раней. Як вы ацэньваеце шанцы на гэта?

— Па іншых пытаньнях я магу вагацца і дапускаць варыяцыі. Але на гэтае пытаньне магу адказаць адназначна — не, так ня будзе. Гэта зьвязана з асаблівасьцямі Лукашэнкі як чалавека і палітыка. За 30 гадоў яго кіраваньня можна было добра зразумець, што ён апантаны ўладай, для яго ўлада — гэта жыцьцё, і ніколі ад улады ён добраахвотна не адыдзе. Калі ён кажа, што ўжо наеўся ўлады, што зьбіраецца сыходзіць, што на наступны тэрмін ня пойдзе — гэтаму верыць ня варта. Ён будзе трымацца за ўладу, за кантроль над краінай да апошняга.

Адзіны варыянт, калі ён сыдзе да сьмерці, — гэта калі яго так моцна будзе падводзіць здароўе, што ён банальна ня зможа выконваць свае абавязкі. Але мяркую, што і ў такім выпадку вырашаць будзе ня ён, а за яго. Каб ён сам паступова падрыхтаваў транзыт праз пэўны вызначаны час — гэта немагчыма. Людзі кіруюць і ў 75, і ў 80 гадоў. Лукашэнка мяркуе, што і ў такім веку ён зможа працягваць кіраваць.

Выбары 2025 году ў Беларусі

  • Выбары прэзыдэнта Беларусі прызначылі на 26 студзеня 2025 году — нашмат раней, чым можна было чакаць. Такое рашэньне ўхвалілі на пасяджэньні Палаты прадстаўнікоў 23 кастрычніка. Паводле заканадаўства, сёмыя прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі павінны адбыцца не пазьней за 20 ліпеня 2025 году.
  • Аляксандар Лукашэнка ўжо заявіў пра намер працягнуць сваю ўладу над краінай яшчэ прынамсі на пяць год. Гэта будуць ужо сёмыя выбары для аўтарытарнага кіраўніка дзяржавы. Колькі часу Лукашэнка застаецца ва ўладзе: онлайн-лічыльнік.
  • Напярэдадні абвяшчэньня даты галасаваньня амбасадар Расеі ў Беларусі Барыс Грызлоў сказаў, што расейскі бок дапаможа Менску ў выпадку «спробаў дэстабілізацыі» ў часе выбараў, калі Беларусь зьвернецца па такую дапамогу.
  • Офіс Сьвятланы Ціханоўскай, Аб’яднаны пераходны кабінэт і Каардынацыйная рада выпусьцілі сумесную заяву, у якой падкрэсьлілі, што цяперашняя электаральная кампанія праводзіцца ў сытуацыі глыбокага палітычнага крызісу ў Беларусі, а Аляксандар Лукашэнка незаконна ўтрымлівае ўладу шляхам рэпрэсіяў супраць беларускага грамадзтва, і заклікалі беларусаў «выказаць свой пратэст шляхам галасаваньня супраць усіх, хто крадзе нашае права голасу».
  • Раней дэмакратычныя сілы Беларусі ўжо неаднаразова заяўлялі, што будуць дабівацца непрызнаньня гэтых выбараў міжнароднай супольнасьцю.
  • Папярэднія выбары 9 жніўня 2020 году прайшлі ва ўмовах масавых фальсыфікацыяў і адзначыліся самымі масавымі пратэстамі за ўсю гісторыю незалежнай Беларусі. Вынікі выбараў не былі прызнаныя міжнароднай супольнасьцю, краіны Захаду неаднойчы ўводзілі санкцыі супраць рэжыму Лукашэнкі, якога ня лічаць легітымным прэзыдэнтам Беларусі.
  • Палітычны крызіс, які ўзьнік пасьля выбараў 2020 году ў Беларусі, і шырокамаштабныя рэпрэсіі ў краіне працягваюцца да гэтага часу.
  • У турмах Беларусі застаецца каля 1,3 тысячы чалавек, якіх праваабаронцы прызналі палітвязьнямі (колькасьць асуджаных з палітычных матываў значна большая). З 2020 году праваабарончаму цэнтру «Вясна» вядомыя прозьвішчы сама меней 7400 фігурантаў крымінальных палітычных спраў у Беларусі, заведзеных з палітычных матываў. Зь іх 6013 чалавек ужо асудзілі (як мінімум 2336 чалавек — на пазбаўленьне волі, 681 — на «хімію»). Больш за 50 тысяч чалавек затрымлівалі з палітычных матываў.
  • У сувязі з пагрозай палітычнага перасьледу Беларусь пасьля 2020 году, паводле розных ацэнак, пакінулі сотні тысяч беларусаў: сацыёляг Генадзь Коршунаў у траўні 2024-га ацэньваў маштаб палітычнай эміграцыі ў 500-600 тысяч чалавек, намесьнік кіраўніка МУС Карпянкоў у кастрычніку 2023 году казаў, што з 2020 году зь Беларусі зьехалі 350 тысяч чалавек.
  • У Беларусі ліквідавалі амаль амаль усе палітычныя партыі, засталіся толькі 4 праўладныя партыі. Агулам грамадзкі сэктар краіны, пачынаючы з пасьлявыбарчага пэрыяду 2020 году, страціў ужо сама меней 1838 некамэрцыйных арганізацыяў (сярод іх грамадзкія аб’яднаньні, прафсаюзы, палітычныя партыі, фонды, недзяржаўныя ўстановы, асацыяцыі, рэлігійныя арганізацыі і інш.).
  • Пасьля выбараў 2020 году ў Беларусі прызналі «экстрэмісцкімі фармаваньнямі/арганізацыямі» і заблякавалі практычна ўсе незалежныя СМІ, журналісты гэтых мэдыя сутыкнуліся з затрыманьнямі, арыштамі, ператрусамі, адміністрацыйным і крымінальным перасьледам, многія вымушана пакінулі краіну і працягнулі працаваць з-за мяжы. За кратамі ў Беларусі цяпер застаюцца 36 прадстаўнікоў мэдыя.

Форум

Камэнтаваць тут можна праз Disqus. Калі вы ў Беларусі, любы камэнтар можа быць падставай для перасьледу з боку ўладаў.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG