На мяжы Беларусі і краін Эўразьвязу працягваецца міграцыйны крызіс. Пра гэта сьведчаць дадзеныя памежных службаў Польшчы, Літвы і Латвіі. За 16 ліпеня было 60 спробаў нелегальна трапіць у Польшчу зь беларускага боку, у Латвію — 24 спробы, у Літву — 5 спробаў.
6 чэрвеня стала вядома пра сьмерць польскага вайскоўца 1-й танкавай брыгады Матэвуша Сітэка, параненага нажом 28 траўня на мяжы зь Беларусьсю. Паводле інфармацыі Памежнай аховы Польшчы, на вайскоўца напаў мігрант, які ў складзе вялікай групы спрабаваў незаконна перасекчы мяжу з боку Беларусі. Беларусь адмовілася выдаваць вінаватых польскаму боку.
25 чэрвеня прэзыдэнт Польшчы Анджэй Дуда наведаў Кітай і абмеркаваў пытаньне крызісу на беларуска-польскай мяжы з кіраўніком КНР Сі Цзіньпінам.
Тады былі такія лічбы па спробах нелегальна трапіць у ЭЗ з боку Беларусі:
- Польшча — каля 100 спробаў на суткі
- Латвія — 6
- Літва — 1
Перад паездкай Дуды ў Кітай, 22 чэрвеня, польскі міністар замежных спраў Радослаў Сікорскі заявіў, што Польшча можа цалкам закрыць мяжу для беларускіх грузаў.
Пасьля Польшча цягам 33 гадзін фактычна блякавала рух на буйным чыгуначным тэрмінале ў Малашэвічах, на мяжы зь Беларусьсю. Фармальна гэта называлася «кантрольнымі захадамі», паведаміла польскае выданьне RMF FM.
15 ліпеня міністар замежных спраў Беларусі Максім Рыжанкоў заявіў, што Беларусь гатовая весьці дыялёг па сытуацыі на мяжы з польскім бокам.
«Мяч на польскім баку. Мы гатовыя да дыялёгу, і прэзыдэнт на гэта настроены. Але, відаць, польскаму боку ня вельмі цікава вырашэньне гэтага пытаньня. І, напэўна, у яго плянах працяг нагнятаньня напружанасьці на мяжы», — адзначыў беларускі міністар.
«Ніякага зьніжэньня няма»
Старшы дасьледчык Цэнтру новых ідэяў, сацыёляг Генадзь Коршунаў сочыць за дынамікай міграцыйнага крызісу на межах Беларусі і ЭЗ ад ягонага пачатку. На думку Коршунава, няма падставаў гаварыць ні пра яго завяршэньне, ні пра пазытыўную дынаміку.
«Калі паглядзець мінулы тыдзень, то адносна папярэдняга колькасьць спробаў ня зьнізілася, а падвысілася. Калі глядзець дадзеныя па другой палове чэрвеня і другой палове ліпеня, то колькасьць спробаў адносна папярэдняга месяца зьнізілася. А калі адносна пачатку году, то тады некалькі тыдняў было каля нуля спробаў. І таму хваля далёка ня зьнізілася. У дынаміцы бачна, што хваля мігрантаў сынхранізуецца з падзеямі», — кажа Генадзь Коршунаў.
Навуковец прыводзіць прыклад саміту NATO ў Вільні ў ліпені 2023 году, калі «імкліва зьнізіліся спробы нелегальнага пераходу мяжы».
Цяпер, па словах Генадзя Коршунава, мэтанакіраванае зьніжэньне спробаў нелегальна перайсьці мяжу пачалося з другой паловы траўня, яно назіралася цягам 7 тыдняў.
«На мінулым тыдні трэнд на зьніжэньне зламаўся, пачаўся рост. Таму нельга казаць, што спробы нелегальнага пераходу мяжы зьнізіліся. Яны зьніжаліся крыху яшчэ да палітычных заяў з боку Польшчы і Беларусі», — дадае навуковец.
Генадзь Коршунаў прыводзіць і іншыя акалічнасьці, якія, на ягоную думку, ня сьведчаць пра заканчэньне міграцыйнага крызісу.
«Ёсьць намёкі, што прамацваюцца новыя лягістычныя ланцужкі для мігрантаў. У прыватнасьці, самалётны рэйс з Бэйруту ў Менск», — кажа суразмоўца.
Канал «Мотолько Помоги» зьвярнуў увагу, што ў нядзелю 14 ліпеня ў Менск прыляцеў рэйс з Бэйруту сырыйскай авіякампаніі Cham Wings. Раней, гэты ж рэйс прылятаў у Беларусь з Дамаску 7 ліпеня. У 2021 годзе гэтую авіякампанію ўжо заўважалі ў дачыненьні да міграцыйнага крызісу.
Чаму словы разыходзяцца з справамі
Беларускія ўлады гавораць пра магчымасьць дыялёгу, але ў той жа час спробы нелегальна пераходзіць мяжу працягваюцца. Генадзь Коршунаў зьвяртае ўвагу на тое, што беларускія ўлады так сябе паводзілі ўвесь час, пакуль з 2021 году цягнецца міграцыйны крызіс.
«У мінулыя гады таксама казалі, што міграцыйны крызіс трэба вырашаць, што трэба перамовы. Гэта адбывалася хвалямі. У 2023 годзе Лукашэнка казаў, што „суседзі нам дадзеныя Богам“. Такая рыторыка, якая ўвесь час мяняецца. Зараз, магчыма, Лукашэнка шукае нейкіх дадатковых апірышчаў, каб ураўнаважыць уплыў Расеі. Адсюль і павышаная ўвага да Кітаю ня першы год, а таксама ўваход у ШАС (Шанхайская арганізацыя супрацоўніцтва), але гэта толькі гіпотэза», — кажа Генадзь Коршунаў.
Ці магчымыя новыя хвалі
Навуковец мяркуе, што магчымыя і новыя віткі міграцыйнага крызісу, і новае напружаньне.
«Цягам трох гадоў гэтага крызісу заўсёды працэс разьвіваецца хвалямі. Цягам некалькіх тыдняў быў спад, пасьля сытуацыя выраўнялася на пэўным узроўні: каля 500 спробаў нелегальнага пераходу. А зараз вельмі верагодна, што назапашваюцца лягістычныя рэсурсы, схлыне сьпёка, і можа быць новы ўздым. Нельга сказаць, ці будзе ён павольны, ці будзе выбуховы», — прагназуе Генадзь Коршунаў.
Міграцыйны крызіс на мяжы Беларусі і ЭЗ працягваецца зь вясны 2021 году. Афіцыйныя Варшава, Вільня і Рыга называюць гэта «гібрыднай атакай», арганізаванай рэжымамі ў Менску і Маскве.
У 2024 годзе суседнія зь Беларусьсю краіны ЭЗ спынілі ўжо каля 23 тысяч спробаў пранікненьня на сваю тэрыторыю (зь іх Польшча — ня менш за 20 тысяч).
Мігранцкі крызіс 2021-2024. Асноўнае
- У ліпені 2021 году Аляксандар Лукашэнка заявіў, што з прычыны санкцыяў Беларусь больш ня будзе стрымліваць нелегальную міграцыю ў краіны Эўразьвязу. Найперш вялікія патокі мігрантаў накіраваліся ў Літву, па стане на верасень — звыш 4,2 тысячы чалавек з краінаў Азіі і Афрыкі. Затым напружаньне на сваіх межах адчулі Латвія і Польшча.
- Рэагуючы на крызіс, Літва і Польшча пачалі будаваць сьцяну на мяжы зь Беларусьсю.
- Урады Літвы, а затым Латвіі і Польшчы, улетку 2021-га зрабілі істотна больш строгім заканадаўства аб нелегальным перасячэньні дзяржаўнай мяжы, а таксама выслалі ў памежныя зь Беларусьсю раёны падмацаваньне з вайсковых злучэньняў. Лукашэнку абвінавацілі ў спрыяньні нелегальнай міграцыі ў краіны Эўразьвязу.
- У Літве ў лягерах для ўцекачоў мігранты неаднаразова ладзілі бунты і намагаліся зьбегчы.
- Улады Польшчы зь верасьня распачалі затрыманьні і дэпартацыі людзей, якія дапамагаюць мігрантам нелегальна перасякаць мяжу. Сярод іх як грамадзяне Польшчы, так і грамадзяне Беларусі, краінаў Азіі, у тым ліку некаторыя асобы, што маюць від на жыхарства ў краінах Эўразьвязу.
- Прэм’ер-міністар Польшчы Матэвуш Маравецкі выказаў упэўненасьць, што сцэнар «гібрыднай агрэсіі» супраць Эўразьвязу быў распрацаваны Менскам не самастойна, а ў шчыльнай супрацы з Масквой.
- Прэс-сакратар каардынатара спэцслужбаў Польшчы Станіслаў Жарын 27 верасьня заявіў, што 20% затрыманых мігрантаў маюць сувязі з Расеяй, пра што сьведчаць знойдзеныя доказы. Міністар унутраных спраў і адміністрацыі Мар’юш Каміньскі сказаў, што беларускія памежнікі даюць мігрантам псыхатропныя сродкі, у тым ліку дзецям.
- 30 верасьня ПАРЭ катэгарычна асудзіла практыку вяртаньня мігрантаў «у трэцюю краіну, дзе ім ня можа быць гарантавана міжнародная абарона», і нагадала Латвіі, Літве і Польшчы пра забарону на калектыўную высылку іншаземцаў.
- 8 кастрычніка Варшава заявіла, што трактуе паводзіны беларускага боку як «агрэсіўныя дзеяньні супраць Польшчы». Зьявіўся шэраг відэадоказаў, што беларускія памежнікі ня толькі не спыняюць мігрантаў, але і актыўна дапамагаюць ім нелегальна перасякаць польскую мяжу.
- На межах Беларусі з Польшчай і Літвой ад пачатку міграцыйнага крызісу загінулі сама меней 9 чалавек.
- 8 лістапада раніцай на мяжы зь беларускага боку заўважылі буйную калёну зь некалькіх сотняў мігрантаў, якія рушылі ў суправаджэньні ўзброеных сілавікоў да калючага дроту на мяжы з Польшчай, намагаючыся перасекчы мяжу. Паводле розных ацэнак, іх колькасьць была ад 2 да 4 тысяч чалавек. Многія атрымалі візы ў беларускім дыпляматычным прадстаўніцтве ў Анкары, турэцкія авіякампаніі ўдзельнічаюць у перакіданьні мігрантаў у Беларусь.
- У наступныя дні мігранты пры спрыяньні беларускіх сілавікоў сталі лягерам на памежнай паласе. Курд з Іраку Рэбаз Наджм Хама Саід сказаў Свабодзе, што беларуская міліцыя дапамагае высякаць дрэвы для вогнішчаў на беларускай жа тэрыторыі. Некаторым групам удалося прарвацца на польскую тэрыторыю, але вайскоўцы затрымалі ўсіх парушальнікаў.
- 10 лістапада эўрадэпутат Радаслаў Сікорскі заявіў, што крызіс на мяжы ініцыяваны пры падтрымцы Масквы, а Лукашэнку трэба прызнаць тэрарыстам і выдаць Міжнароднаму трыбуналу. Шэраг іншых эўрапейскіх палітыкаў таксама выказалі ўпэўненасьць, што Пуцін з дапамогай Лукашэнкі расхіствае Эўропу, пачуліся заклікі да ЭЗ дзейнічаць актыўна, а не чакаць.
- 11 лістапада ў паветранай прасторы Беларусі пачалі патруляваць межы расейскія бамбавікі Ту-22М3. Яны належаць паветрана-касьмічным сілам Расеі.
- 11 лістапада Фэдэральная паліцыя Нямеччыны заявіла, што толькі за першыя дні лістапада ў краіну трапілі больш за тысячу мігрантаў, якія выкарысталі Беларусь як краіну транзыту.
- Са жніўня польскія памежнікі спынілі больш за 33 тысячы спробаў нелегальнага перасячэньня мяжы з боку Беларусі, летась іх было 88.
- 15 лістапада больш за 3 тысячы мігрантаў сабраліся на беларускім памежным пераходзе «Брузгі» перад лініяй польскай мяжы, умацаванай часовымі загародамі і шарэнгай польскіх вайскоўцаў.
- Па словах прэс-сакратара Лукашэнкі Натальлі Эйсмант, у Беларусі агулам каля 7 тысяч мігрантаў, якія спадзяюцца трапіць у Нямеччыну.
- 22 лістапада ў Бэрліне адмовіліся прымаць каля 2 тысяч чалавк з Блізкага Ўсходу, якія прыбылі ў Беларусь пасьля арганізацыі рэжымам Лукашэнкі мігранцкага крызісу.
- 25 лістапада мігранты правялі акцыю пратэсту на памежжы, заяўляючы, што ня хочуць вяртацца назад у свае краіны.
- На больш чым дзесяці эвакуацыйных рэйсах у Ірак і Сырыю ў лістападзе-сьнежні Беларусь пакінулі каля 4,5 тысяч мігрантаў.
- На пачатку 2022 году сталі вядомыя тэрміны пабудовы агароджаў на мяжы зь Беларусьсю. Польшча адзначыла, што агароджу дабудуюць да канца чэрвеня, а Літва, што да восені.
- За 2023 год памежнікі суседніх зь Беларусьсю краін Эўразьвязу спынілі 42 тысячы спробаў нелегальнага пранікненьня на сваю тэрыторыю, што на траціну больш за 2022 год.
- Шараговец 1-й Варшаўскай бранятанкавай брыгады Матэвуш Сітэк, паранены нажом 28 траўня 2024 году на мяжы зь Беларусьсю, памёр 6 чэрвеня ў Варшаве. Раненьне вайсковец атрымаў падчас спыненьня спробы групы мігрантаў прарвацца праз сталёвую загароду зь беларускага боку. Калі салдат блякаваў пралом у сталёвай агароджы на мяжы з дапамогай ахоўнага шчыта, мігрант, прасунуўшы руку праз плот, нанёс яму ўдар нажом, прывязаным да палкі, у грудзі. Нож затрымаўся ў целе жаўнера. У бок пацярпелага і памежніка, які дапамагаў яму, кідалі палкі і камяні.
Форум