Шмыт вёў справы, якія датычаць дзяржаўных сакрэтаў
Польскае выданьне Gazeta Wyborcza высьветліла, што судзьдзя Томаш Шмыт часта на службе вызначаў, каму даваць доступ да сакрэтных матэрыялаў. У Варшаўскім ваяводзкім адміністрацыйным судзе ён займаўся справамі, датычнымі дзяржаўных таямніц. На 4 чэрвеня ён быў прызначаны ў склад камісіі адносна наданьня доступу да сакрэтнай інфармацыі, у тым ліку да таямніц NATO, Эўразьвязу і Эўрапейскай касьмічнай агенцыі (ЭКА).
Вядома, што судзьдзя Шмыт уцёк у Беларусь праз Турэччыну.
Выданьне піша, што Шмыта шанавалі ў часы ўраду ПіС, генэральны пракурор Польшчы Зьбігнеў Зёбра прызначыў яго на працу ў Дзяржаўную раду судаводзтва (па-польску KRS, у час рэформаў ПіС орган атрымаў у прэсе назву neo-KRS). Аднак Эўрапейскі суд правоў чалавека і Трыбунал правасудзьдзя ЭЗ у сваіх выраках пасьля разгляду польскай справы адзначылі, што судзьдзі прызначаліся ў KRS незаконна. У сакавіку Таварыства польскіх судзьдзяў Iustitia, грунтуючыся на гэтых рашэньнях, пастанавіла, што працэдуру неабходна паўтарыць.
Удзел у скандале на глебе нянавісьці
Шмыт таксама быў адным з удзельнікаў скандалу на глебе нянавісьці, у якім група судзьдзяў, якія выступаюць за ПіС, ачарняла адвакатаў, якія не падпарадкоўваліся зьменам, уведзеным Зёбрам у сыстэме правасудзьдзя і праваахоўных органах.
Gazeta Wyborcza праверыла базу зьвестак прысудаў і рэестар Варшаўскага ваяводзкага адміністрацыйнага суду, дзе працаваў судзьдзя-ўцякач. Аказалася, што судзьдзя Шмыт меў доступ да вялікай колькасьці канфідэнцыйнай і патэнцыйна каштоўнай інфармацыі.
Якія справы чакалі Шмыта
4 чэрвеня Ваяводзкі адміністрацыйны суд зь ягоным удзелам павінен быў разглядаць скаргі на адмову ў «допуску бясьпекі». Гэта дазвол на доступ да сакрэтных матэрыялаў пэўнай катэгорыі. Той, хто мае патрэбу ў такім доступе, спачатку правяраецца Агенцыяй унутранай бясьпекі Польшчы (ABW), а ў выпадку вайскоўцаў — Службай вайсковай контравыведкі. І менавіта яе начальнік першым прымае рашэньне аб выдачы або адмове ў выдачы дазволу.
Такое рашэньне можна абскардзіць у Вайсковым адміністрацыйным судзе ў Варшаве. У адной справе, прызначанай на 4 чэрвеня, суд з удзелам Шмыта павінен быў разглядаць скаргу на адмову прыняць матэрыялы пад грыфам «сакрэтна». Гэта адзін з найвышэйшых пунктаў сакрэтнасьці ў Польшчы. Вышэйшая толькі катэгорыя «зусім сакрэтна», якая будзе тычыцца адмовы польскім чыноўнікам, жаўнерам або афіцэрам у доступе да таямніц міжнародных арганізацый.
Адзін выпадак тычыцца катэгорыі сакрэтнасьці NATO, другі — катэгорыі сакрэтнасьці ЭЗ, апошні выпадак — пункту сакрэтнасьці ЭКА.
«Такія працэсы ў адміністрацыйным судзе, — расказвае газэце былы афіцэр з досьведам працы ў службах контравыведкі, — тычацца сытуацый, калі камусьці ў Агенцыі ўнутранай бясьпекі ці Службе вайсковай контравыведкі адмовілі ў доступе да сакрэтаў, або ён атрымаў доступ, які пазьней адклікалі».
На 11 чэрвеня прызначана яшчэ адзін разбор з удзелам судзьдзі Шмыта, на гэты раз адносна «мабілізацыйнага накіраваньня супрацоўнікаў». Дэталяў справы няма. Вядома, што гэта накіраваньне ў канкрэтныя вайсковыя часткі на час вайны, для цывільных адмыслоўцаў, неабходных войску. Напрыклад, для IT-спэцыялістаў.
У бліжэйшыя дні было таксама заплянаванае паседжаньне ў Ваяводзкім адміністрацыйным судзе з удзелам Шмыта, сярод іншага справа супрацоўніка паліцыі або іншай службы. У судзе будуць разьбірацца пытаньні аб пераводзе яго на іншую службовую пасаду і пазбаўленьні «контратэрарыстычнай дапамогі». Судзьдзя Шмыт, які ўцёк у Беларусь, — скарбонка ведаў пра жаўнераў і афіцэраў.
«Пытаньне ў тым, якія зьвесткі судзьдзя Шмыт узяў з сабою ў Менск», — гаворыць суразмоўца газэты са спэцслужбаў.
Дакладна можна сказаць, што інфармацыя пра некаторыя справы такога тыпу наагул нідзе не публікуецца. Але вядома, што ў 2022 годзе судзьдзя Томаш Шмыт засядаў у камісіі, якая разглядала скаргу на рашэньне прэм’ер-міністра Матэвуша Маравецкага аб адмове ў доступе да сакрэтнай інфармацыі. Шмыт, як піша Wyborcza, мае шмат інфармацыі аб прадстаўніках розных службаў і жаўнераў. Працаваў ён і ў справах, дзе фігурантам выступала спэцслужба ABW.
Найбліжэйшымі 30 днямі польскія спэцслужбы могуць пачаць афіцыйнае сьледзтва ў справе Шмыта за перадачу іншаму боку інфармацыі, што можа нанесьці шкоду Польшчы. За гэта судзьдзя-ўцякач можа атрымаць ад 8 гадоў да пажыцьцёвага зьняволеньня.
Доступ да сакрэтных зьвестак
Колішні дырэктар Вайсковага гістарычнага бюро Польшчы Славомір Цэнцкевіч у сваім твітэры зьвярнуў увагу на тое, што праз год пасьля далучэньня Польшчы да NATO, у 2000-м, польскія судзьдзі атрымалі доступ да сакрэтных зьвестак без працэдуры праверкі спэцслужбамі. Ён папрасіў маршалка Сэйму, дэпутатаў і прэзыдэнта Польшчы выправіць становішча і заканадаўча ўвесьці такія праверкі судзьдзяў.
Таксама Цэнцкевіч адзначыў, што справа ня тычыцца аднаго Шмыта, ёсьць і іншыя прыклады. А Шмыт як меркаваны агент беларускіх ці расейскіх спэцслужбаў:
- меў доступ да інфармацыі, важнай для дзяржаўнай бясьпекі;
- ведаў перадгісторыю спрэчак паміж спэцслужбамі і афіцэрамі (розных службаў) і службовымі асобамі (розных цэнтральных апаратаў), каму дазволы не былі дадзеныя або былі адкліканыя;
- гэтая інфармацыя мае неацэннае значэньне для працы замежных службаў у рэгістрацыі і вэрбаваньні.
«У гэтым сэнсе справа Шмыта мае пэўнае падабенства са справай эстонскага агента Службы вонкавай выведкі Расеі Германа Сіма, якога пасьля 2009 году штаб-кватэра NATO прызнала „шпегам, які нанёс найбольшую шкоду ў гісторыі альянсу“, і які ў якасьці дырэктара Дэпартамэнту бясьпекі Міністэрства абароны Эстоніі (2001–2006) адказваў за праверку вайскоўцаў на прадмет доступу да сакрэтнай інфармацыі», — працягнуў польскі адмыслоўца.
Ён мяркуе, што ўжо зараз трэба разабрацца са справамі, якія вёў у Польшчы Шмыт, а таксама прыпыніць дзеяньне дазволаў на доступ, якія гэты судзьдзя выдаваў.
Што гавораць пра матывы ўчынку Шмыта
Знаёмыя Шмыта ў размове з Onet.pl ня вераць, што судзьдзя мог пераехаць у Беларусь добраахвотна, дапускаюць нейкія пагрозы ў бок ягоных блізкіх і шчыльную сувязь уцёкаў судзьдзі з шумнай справай аб нянавісьці ў інтэрнэце пры папярэднім урадзе.
Зьбеглы ў Беларусь польскі судзьдзя быў у групе судзьдзяў, прыхільных тагачаснай кіроўнай партыі «Права і справядлівасьць», калі ў Польшчы зарганізавалі сетку інтэрнэт-троляў. Яны абвінавачвалі ў розных рэчах судзьдзяў, нязгодных з адміністрацыйнай і судовай рэформай, якую рабіў тагачасны ўрад. Былая жонка Шмыта Эмілія была інфарматаркай, якая дапамагла раскрыць дзейнасьць каманды тагачаснага намесьніка міністра юстыцыі Лукаша Пебяка. Менавіта з судовымі справамі вакол гэтага скандалу некаторыя знаёмыя Шмыта зьвязваюць ягоныя ўцёкі з краіны.
У першыя гадзіны пасьля таго, як Томаш Шмыт у Менску падпісаў заяву аб адстаўцы са сваёй пасады і афіцыйна заявіў, што просіць у Беларусі палітычнага прытулку, на ягоныя дзеяньні зрэагаваў міністар замежных справаў Польшчы Радослаў Сікорскі.
«Я ў шоку. У нас ужо быў здраднік; здаецца, што гэта падобны выпадак», — заявіў Радаслаў Сікорскі.
Пры гэтым ён падкрэсьліў, што ня ведае падрабязнасьцяў справы.
Форум